این تصمیم در حالی گرفته شده که طی سالهای اخیر موضوع موتورسیکلت در کشور ما بارها محل بحث و جدل بوده است؛ از مشکلات مربوط به ایمنی و تصادفات گرفته تا حضور پررنگ موتورسواران در بافت شهری و حتی محدودیتهای اجتماعی برای بانوان. حالا، به نظر میرسد که مجموعهای از اصلاحات در این حوزه در حال شکلگیری است: کاهش سن صدور گواهینامه برای پسران، طرحهای آزمایشی برای امکان گواهینامه گرفتن زنان، و تسهیل برخی خدمات مرتبط با رانندگی.
اولین فایده این سیاست آن است که بخشی از واقعیتهای جامعه پذیرفته شده است. بسیاری از نوجوانان، بهویژه در شهرهای کوچک یا مناطق کمبرخوردار، پیش از این هم از موتورسیکلت استفاده میکردند اما در حاشیه قانون و بدون آموزش رسمی. صدور گواهینامه میتواند آنها را وارد چارچوب قانونی کند و در نتیجه هم ایمنی و هم نظارت افزایش یابد.
از سوی دیگر، آموزش رانندگی در سنین پایینتر میتواند به شکلگیری عادات صحیح کمک کند. نوجوانی که با اصول رانندگی ایمن، ضرورت استفاده از کلاه ایمنی و احترام به مقررات راهنمایی و رانندگی آشنا میشود، در بزرگسالی نیز رفتار مسئولانهتری در ترافیک خواهد داشت. این همان رویکردی است که بسیاری از کشورها با موفقیت دنبال کردهاند: آموزش زودهنگام، نه برخورد دیرهنگام.
اما این طرح خالی از مخاطره نیست. نخستین نگرانی، بلوغ روانی و اجتماعی نوجوانان است. بسیاری از کارشناسان معتقدند که در ۱۶ سالگی، توان تصمیمگیری لحظهای و کنترل هیجان هنوز به سطح کافی نرسیده است. رانندگی موتورسیکلت، بهویژه در خیابانهای شلوغ و پر ترافیک، نیازمند دقت بالا و آرامش رفتاری است. هرگونه هیجان یا بیاحتیاطی میتواند پیامدهای جبرانناپذیر داشته باشد.
نگرانی دوم، افزایش احتمال تصادفات است. تجربههای جهانی نشان میدهد که جوانان و نوجوانان بیش از سایر گروههای سنی در معرض خطر حوادث موتورسیکلت قرار دارند. اگر الزاماتی مانند استفاده اجباری از تجهیزات ایمنی و محدودیت در حجم موتور و سرعت بهطور دقیق اجرا نشود، ممکن است آمار حوادث ناگوار افزایش پیدا کند.
از سوی دیگر، باید توجه داشت که صرف صدور گواهینامه کافی نیست. سیستم نظارتی باید تقویت شود، آموزشها باید جدی و کاربردی باشند و محدودیتهای مشخصی برای دارندگان این نوع گواهینامه تعیین شود؛ مانند محدودیت تردد در ساعات شب یا ممنوعیت استفاده در بزرگراهها.
مسئله دیگر، هزینههای جانبی برای خانوادههاست. خرید موتورسیکلت، تهیه کلاه ایمنی استاندارد و سایر ملزومات حفاظتی بار مالی جدیدی به خانوادهها تحمیل میکند. اگر سیاستگذاران همزمان تسهیلاتی برای دسترسی به تجهیزات ایمنی در نظر نگیرند، این خطر وجود دارد که نوجوانان بدون وسایل حفاظتی سوار موتورسیکلت شوند؛ مسئلهای که در حال حاضر هم یکی از معضلات جدی در ترافیک شهری است.
با کنار هم گذاشتن این تغییرات میتوان به این نتیجه رسید که سیاستگذاری در حوزه موتورسیکلت در ایران بهتدریج در حال پوستاندازی است. از یکسو امکان گواهینامه گرفتن برای بانوان مطرح و عملیاتی شده و از سوی دیگر، کاهش سن برای نوجوانان به مرحله اجرا رسیده است. همچنین، پلیس وعده داده که ساعات کاری مراکز خدماتی افزایش یابد، تخلفات رانندگی امکان تقسیط یا بخشودگی پیدا کند و رسیدگی به جرائم بهصورت مجازی دنبال شود. همه اینها نشانهای از حرکت به سمت انعطافپذیری بیشتر و همگام شدن با نیازهای جامعه است. تصمیم جدید پلیس درباره صدور گواهینامه موتورسیکلت برای نوجوانان ۱۶ ساله را میتوان هم گامی رو به جلو و هم چالشی جدی دانست. این طرح میتواند به ساماندهی استفاده نوجوانان از موتورسیکلت و افزایش آموزشهای ایمنی کمک کند، اما تنها در صورتی موفق خواهد بود که نظارت دقیق، محدودیتهای منطقی و آموزشهای کاربردی بهطور جدی دنبال شوند.
اگر این شروط فراهم نشود، خطر آن وجود دارد که تسهیل قوانین به جای کاهش مشکلات، بر بار ترافیکی و آمار حوادث جادهای بیفزاید. بنابراین، در کنار چراغ سبزی که برای نوجوانان روشن شده، چراغ قرمز هشدار برای سیاستگذاران هم باید همواره روشن بماند.
