استاد ذبيح اللَّه حكيم الهي رشتي مشهور به ذبيح اللَّه منصوري فرزند انتخاب الدوله از رجال رشت، در سال ۱۲۸۸ ش در اين شهر زاده شد. پس از گذراندن دوره ابتدايي براي ادامه تحصيل به همراه پدر راهي فرانسه شد و پس از بازگشت به ايران، به كار ترجمه پرداخت. استاد منصوري نويسنده […]
استاد ذبيح اللَّه حكيم الهي رشتي مشهور به ذبيح اللَّه منصوري فرزند انتخاب الدوله از رجال رشت، در سال ۱۲۸۸ ش در اين شهر زاده شد. پس از گذراندن دوره ابتدايي براي ادامه تحصيل به همراه پدر راهي فرانسه شد و پس از بازگشت به ايران، به كار ترجمه پرداخت. استاد منصوري نويسنده و مترجم فعالي بود و بيش از صد و پنجاه كتاب و نزديك به هزار مقاله كه اغلب در مجله خواندنيها چاپ ميشد، توسط او ترجمه شده‌اند. او در مدت شصت سال فعاليت قلمي خود، آثار فراواني از زبانهاي انگليسي و فرانسوي و عربي ترجمه كرد. بعضي از آثار منصوري، نه ترجمه مستقيم بلكه اقتباس و تحرير تازه و مفصلتري از متن اصلي بود. دامنه فعاليت استاد منصوري شامل زمينههاي گوناگوني از جمله رمان پليسي، تاريخي، زندگينامه و نيز همكاري با مجلاتي نظير كوشش، ايران ما، ترقي، تهران مصور و… بود. ذبيح اللَّه منصوري همچنين نخستين كسي بود كه آثار موريس مترلينگ، نويسنده بلژيكي را به فارسي ترجمه كرد. او سرانجام در ۱۸ خرداد ۱۳۶۵ش در ۷۷ سالگي بر اثر ناراحتي قلبي در گذشت.
كمتر كسي را مي توان سراغ گرفت كه كتابي از ذبيح الله منصوري نخوانده يا دست كم با نام اين نويسنده و مترجم و روزنامه نگار پركار آشنايي نداشته باشد. حتي امروزه، كتاب هاي او هنوز خواهان دارند. كافي است سري به اولين كتاب فروشي سر راهتان بزنيد، حتما اثر يا آثاري از ذبيح الله منصوري را در قفسه ها يا پشت ويترين كتاب فروشي ها خواهيد ديد. حتي در كتاب فروشي هاي خارج از كشور، هرجا شماري فارسي زبان زندگي كند، آثار منصوري مشتاق و خواهان دارد و خوب هم مي فروشد.
ذبيح الله منصوري در ميان تمام اقشار و طبقات جامعه خواننده دارد؛ از كارمند دولت، پزشك، خانم منشي يا خانه دار و راننده تاكسي تا آموزگار، دانشجو و استاد دانشگاه، نويسنده، مترجم، نقاش، خلبان، باغبان، مأمور راهنمايي و رانندگي و حتي سربازي كه بايد به حكم وظيفه ساعاتي پاسباني كند، همه و همه خواننده آثار منصوري بودند و هستند. درحقيقت دشوار كسي بتواند خوانندگان آثار منصوري را به درستي در يك دسته ي خاص جا دهد. اين هنر منصوري بود كه جامعه و مردم وطنش را به خوبي شناخته بود. ذبيح الله منصوري رگِ خواب مردم كشورش را پيدا كرده بود و ميليون ها نفر را به خواندن كتاب تشويق كرده بود و هنوزهم مي كند.بسياري كه بعدها به خواندن كتاب هاي جدي تر (به لحاظ فُرم و محتوا) روي آورده اند، ابتدا با آثار منصوري كتاب خوان شدند. كم نيستند كساني كه در عمر خود كتاب نخوانده بودند؛ اما با كتاب هاي منصوري به يكباره به كتاب خوان هاي قهاري بدل شدند. كساني از خوانندگان كه عمرشان به ۴۰ سال قد مي دهد يا از پدرومادر خود شنيده اند، مي دانند كه در اواخر دهه ي ۱۳۵۰ و اوايل ۱۳۶۰ كه اوج دوران فروش كتاب هاي منصوري بود، حتي در بحبوحه ي جنگ و كمبود كاغذ و تحريم ها، كتاب هاي او با تيراژهاي چندده هزار جلدي فروخته مي شد؛ اما دليل محبوبيت ذبيح الله منصوري چيست؟ چرا حتي چند دهه پس از مرگ اين نويسنده و مترجم، هنوز آثار او از بسياري از نويسندگان به اصطلاح جدي تر امروز بهتر مي فروشد؟ مهم تر از همه ، با وجود جنجال هايي كه درباره ي برخي كتاب هايش به وجود آمده، هنوزهم از محبوبيت او اندكي كاسته نشده است؟ماشين ترجمه و تحرير جانداراگر به خودت زحمت رفتن تا طبقه چهارم مجله ي خواندني ها را مي دادي كه اتاق كارش بود، حتما بوي نَمي را حس مي كردي كه جزئي جدانشدني از آن بود. اصلا شايد به خواست خودش انباري را به جاي اتاق كار انتخاب كرده بود. مثل آنكه خواسته باشد دور از ديگران در اين كُنج براي خود خلوت كند؛ اما همين انباري پر گرد و غبار كه حتما ماه ها و چه بسا سال ها كسي دستي به سر و رويش نكشيده بود، براي او حكم عبادتگاه را داشت. از در كه وارد مي شدي، مردي طاس با سَري نسبتا بزرگ را مي ديدي كه جثه كوچكش را پشت انبوهي كتاب و روزنامه و كاغذِ روي ميزش پنهان كرده است. گويي چهره پنهان كرده و تاب ديدن هيچ چيز جز قلم و كاغذ و كتاب را ندارد. دنياي او دنياي جادويي كلمات و كتاب بود.
ذبیح الله منصوری که نوشته‌ها و ترجمه‌هایش خوانندگان فراوان یافت، نویسنده‌ای بود بسیار متواضع و دیر جوش و گوشه گیر، ایشان یکی از معدود نویسندگان و مترجمان بسیار توانایی است که ایران تا کنون به خود دیده‌است. بدون شک می‌توان ایشان را از ستون‌های اصلی نویسندگی و ترجمه ایران زمین به حساب آورد و بسیاری از افرادی که کتاب‌های ایشان را مطالعه نموده‌اند به توانایی خارق العاده ایشان در نگارش و به کار بردن اصطلاحات ادبی، اذعان می‌نمایند و بنا بر اعتراف بسیاری از نویسندگان و مترجمان ایشان نویسنده ایی افسانه ایی می‌باشند. بنابر شواهد و دلایل موجود بسیاری از کارهای ایشان که به نام ترجمه چاپ شده‌است توسط خود ایشان تالیف گشته اما بنا بر ضعف فرهنگی آن دوران ایران و تمایل ناشران برای چاپ آثار ترجمه از نویسندگان خارجی، ایشان کارهایشان را به ناچار به نام ترجمه چاپ می‌نمایند. وی در طول عمر خود به کشورهایی نظیر هند، شوروی و چندین کشور اروپایی سفر نمود.
