سارا ایرانی / مسکن مهر مجتمعهای مسکونی هستند که ساختشان در دولت محمود احمدینژاد رئیسجمهور وقت ایران آغاز شده است. هدف از این طرح خانهدار کردن قشرهای کم درآمد که طبق آن دولت با واگذاری قطعه زمین رایگان سعی داشت خانهسازی را تشویق کند. اوایل سال ۹۲، دولت دهم مسکن مهر را با پیشرفت […]
سارا ایرانی /
مسکن مهر مجتمعهای مسکونی هستند که ساختشان در دولت محمود احمدینژاد رئیسجمهور وقت ایران آغاز شده است. هدف از این طرح خانهدار کردن قشرهای کم درآمد که طبق آن دولت با واگذاری قطعه زمین رایگان سعی داشت خانهسازی را تشویق کند. اوایل سال ۹۲، دولت دهم مسکن مهر را با پیشرفت ۷۰ درصدی تحویل دولت یازدهم داد.
تا روز ۲۲ مردادماه سال ۱۳۹۶ تعداد ۱٬۸۳۹٬۸۲۹ واحد مسکن مهر تکمیل و افتتاح شده که حدود ۴۵ درصد از این تعداد در زمان دولت حسن روحانی افتتاح شدهاست. تعداد ۱٬۵۶۸٬۴۵۲ واحد از کل واحدهای افتتاح شده تحویل خانوارها شدهاست که ۵۶ درصد آن در زمان روحانی به خانوادهها تحویل شد.
این طرح پس از افزایش شدید بهای مسکن در ایران شروع شد. دولت برای تأمین مالی این طرح از بانک مرکزی قرض کرد، که منجر به رشد نقدینگی و افزایش تورم شد. بهطوریکه نیمی از کل پولهای چاپ شده در تاریخ ایران صرف ساختن مسکن مهر شد. خانههای ساخته شده در این طرح نیز عموماً در حاشیه شهرها بودند و فکری برای امکانات گوناگون نظیر آب و برق و گاز و تلفن آنها نشده بود. اما در سال های اخیر اهتمام جدی به کار گرفته شد تا نقص های این طرح برطرف شود و با تکمیل شدن طرح، واگذاری ها تا آخر سال امسال کامل شود.
در همین زمینه مدیرعامل پیشین سازمان ملی زمین و مسکن از تحویل بیش از ۱۱۶ هزار مسکن مهر در دو سال مسئولیت خود در سازمان ملی زمین و مسکن خبر داد.
علی نبیان افزود: حدود دو سالی که در سازمان ملی زمین و مسکن مسئولیت داشتم بالغ بر ۱۱۶ هزار واحد مسکن مهر تحویل شد.
معاون وزیر راه و شهرسازی ادامه داد: کمک به اجرای طرح اقدام ملی مسکن از دیگر برنامه های سازمان ملی زمین و مسکن که در حال پیگیری بوده و هست.
وی از پیشنهادات مهندس علیزاده تشکر کرد و برای مهندس مهرآبادی مدیرعامل جدید سازمان ملی زمین و مسکن آرزوی توفیق کرد.
این در حالی است که طرح مسکن مهر در ابتدا در قالب بند د تبصره ۶ قانون بودجه سال ۱۳۸۶ آغاز شد و سپس بر مبنای قانون ساماندهی و حمایت از تولید و عرضه مسکن، به صورت پیوسته در دستور کار قرار گرفت. البته ذکر این نکته نیز ضروری است که این طرح که در حقیقت شامل اجاره بلند مدت زمین جهت احداث مسکن است، در طرح جامع مسکن نیز پیشنهاد شده بود. اما حجم پیشنهاد شده در آن طرح بسیار کمتر بود که دولت نهم آن را از ۲۰ هزار واحد در سال به ۵/۱ میلیون واحد در سال افزایش داد.
مبنای اصلی مسکن مهر بر این امر مبتنی است که ارزش زمین، بخش قابل توجهی از هزینه تمام شده مسکن را به خود اختصاص میدهد. این سهم در کل کشور در دوره ۳۵ ساله برابر ۴۰ درصد و در دهه اخیر برابر ۴۵ درصد بودهاست. همچنین در استان تهران این سهم به حدود ۶۰ درصد بالغ میشود؛ بنابراین با حذف یا کاهش ارزش زمین از هزینه تمام شده مسکن، میتوان تا حدود زیادی هزینه مسکن را کاهش داد؛ بنابراین طرح مسکن مهر بر اجاره بلند مدت زمین جهت احداث مسکن مبتنی است.
اما نکاتی که در این میان در نظر گرفته نشدهاست آن است که ارزش زمین در شهرهای مختلف دارای اختلافاتی فاحش است. به عبارت دیگر ارزش زمین در کلانشهرها رقم بسیار بالایی است و به همین دلیل مسکن مهر در کلانشهرها (در حقیقت شهرهای جدید مجاور کلانشهرها) جوابگو خواهد بود و البته این امر خود موجب افزایش تمایل به مهاجرت به این شهرها خواهد شد.
این پروژه البته مشکلات جدی دیگری نیز در عرصه اقتصاد ملی، مدیریت شهری، برنامهریزی توسعه شهری و … ایجاد نمودهاست که در مقالات متعددی مورد بحث واقع شدهاست. اما متأسفانه دولت و به ویژه وزیر مسکن و شهرسازی دولت دهم، بارها در جلسات غیررسمی اعلام نمودهاست که معتقد است «با اجرای پروژه مسکن مهر میتوان اشتباه بودن تئوریهای اقتصادی را اثبات نمود.»
بعد از آنکه در نیمه دوم سال ۹۵ توقف ساخت مسکن مهر جدید در مجلس تصویب شد، چندی بعد ۱۰ میلیون تومان سقف تسهیلات آن افزایش پیدا کرد و پس از آن سایت مسکن مهر از دسترس خارج شد و متقاضیان قادر به استفاده از این سایت نیستند.
احمد اصغری مهرآبادی مجری ویژه پروژه مسکن مهر در اینباره با اعلام آخرین وضعیت پیشرفت فیزیکی واحدهای مسکن مهر در اردیبهشت ۱۳۹۶، از معطلی ۴۰۲ هزار واحد مسکن مهر آماده به دلیل عدم برخورداری از خدمات زیربنایی (آب، برق و…)، کمکاری برخی تعاونیهای مسکن، مسیر دشوار و کند تأمین خدمات روبنایی (مدرسه، مسجد و…)، وجود واحدهای فاقد متقاضی و همچنین بازبودن پرونده ۳۶ هزار واحد مسکن مهر در دادگاهها بهعنوان مهمترین مشکلات این پروژه یاد کرد.
گفتنی است که طبق تعهد تا پایان امسال پرونده مسکن مهر بسته میشود. در دو ماه گذشته نیز حدود ۴۰ هزار واحد مسکونی مهر توسط رئیس جمهور در مراسمی به شکل ویدئو کنفرانس افتتاح شد. در این مراسم البته بخش هایی از طرح اقدام ملی مسکن نیز کلنگ زنی و بخشی هم به بهره برداری رسید.
تا پیش از مراسم هفته گذشته، کار ساخت و تحویل مسکن مهر در ۵ استان به پایان رسیده بود اما این افتتاح ها در ۶ استان دیگر باعث شد ساخت و سازها روی زمین های ۹۹ ساله در تعداد بیشتری از استان ها به اتمام برسد.
در طرح مسکن مهر در مجموع حدود ۲ میلیون و ۳۰۰ هزار واحد مسکونی ساخته شد. از این تعداد، حدود یک میلیون واحد تا قبل از دولت یازدهم تحویل متقاضیان واجد شرایط شده بود و در این دولت یک میلیون و ۲۴۷ هزار واحد دیگر تحویل افراد شد.
در حال حاضر طبق آخرین آمارها و اطلاعات وزارت راه و شهرسازی، ۱۰۷ هزار واحد مسکونی مهر ساخته شده روی زمین های دولتی فاقد خدمات زیربنایی هستند که در نتیجه امکان مسکونی شدن ندارند. البته دستگاه های دولتی مشغول فعالیت و افزایش ظرفیت برای خدمات رسانی به این ساختمان ها هستند.
همچنین پرونده ۱۰۳ هزار واحد مسکونی مهر نیز در دادگاه به دلیل مشکلات حقوقی بین سازنده و متقاضیان در دست بررسی قضایی است.
پیش بینی می شود پرونده کل طرح مسکن مهر تا پایان این دولت بسته شود. البته به احتمال زیاد واحدهای دارای مشکلات حقوقی به فرآیند زمانی بیشتری برای حل مشکل نیازمند هستند.
طرح مسکن مهر از سال ۸۶ در کشور با تصویب قانون بودجه سال ۸۶ اجرایی شد اما دو سال کار تامین زمین و تامین اعتبار برای پرداخت تسهیلات ساخت در این طرح به طول انجامید تا اینکه از سال ۸۸ به تدریج عملیات تخصیص و آماده سازی زمین به شکل محسوس در شهرهای مختلف به خصوص در شهرهای جدید اطراف کلان شهرها آغاز شد.
در ابتدا قرار بود همه بانک ها هر کدام ۱۵ میلیون تومان تسهیلات به ازای ساخت هر واحد برای ساخت مسکن مهر پرداخت کنند اما عدم همکاری ها منجر به این شد که بانک مسکن مسولیت کامل پرداخت تسهیلات به این طرح را تقبل کند.
کارشناسان مسکن و ساختمان معتقدند اتمام مسکن مهر در همه استان ها می تواند توان و منابع لازم برای پیشبرد طرح اقدام ملی تولید و عرضه مسکن را تقویت کند.