از سوی دیگر همیشه شنیده ایم که ایران اولین کشور در حوزه ثبت شهرهای ملی و روستاهای صنایع دستی و بالاترین آمار را در حوزه ثبت جهانی این روستاهای صنایع دستی دارد. اما به واقع بررسی شود که این ثبت‌های جهانی و ملی چه تأثیری در اقتصاد آن شهرها داشته است؟ آیا این ثبت‌ها تنها برای ایرانی‌ها اهمیت دارد یا در خارج از کشور هم به خاطر اینکه مثلاً ملایر شهر جهانی مبل و منبت شناخته شده، ارزش قائل هستند و اصلاً به بهانه دیدن مبل و منبت ملایر به ایران می آیند؟!به گفته «مریم جلالی» معاون صنایع‌دستی کشور: «سهم ایران از بازار جهانی ۸۰۰ میلیارد دلاری صنایع‌دستی در سال ۲۰۲۲، فقط ۰.۰۰۵ درصد (۵ هزارم) بوده است».در فهرست ۱۰ صادرکننده پیشرو کالاهای خلاق در سال ۲۰۲۰، پنج اقتصاد از آسیا، چهار اقتصاد از اروپا و یکی از آمریکای‌شمالی حضور داشتند و این ۱۰ کشور، در مجموع، ۲/۶۸ درصد از صادرات جهانی کالاهای خلاق را به خود اختصاص دادند. در این سال، چین بزرگ‌ترین صادرکننده کالاهای خلاق (۱۶۹ میلیارد دلار) بود و پس از آن آمریکا (۳۲ میلیارد دلار) و ایتالیا (۲۷ میلیارد دلار) قرار گرفتند.از جمله مشهورترین و ثروت آورتربن صنایع دستی ایران فرش دستباف است که آنهم وضعیت دردناکی دارد.اکثر تولید کنندگان فرش دستباف واحد های کوچک هستند و به همین دلیل امکانات به درستی برایشان مهیا نشده است؛ بازاریابی خوبی صورت نگرفته و سلایق کشورهای دیگر در این زمینه از سوی دفاتر تجاری سنجیده نشده تا بافنده بر اساس سلایق عمل کند.بر اساس آمار گمرک ارزش صادرات فرش دستباف ایران از حدود ۴۲۷ میلیون دلار در سال ۱۳۹۱ به ۵۰ میلیون دلار در سال ۱۴۰۱ رسیده است.همچنین در سال ۱۳۹۲، میزان صادرات صنایع دستی ایران طبق داده‌های گمرک ایران، حدود ۴۳ میلیون دلار بوده است و این رقم در سال ۱۴۰۱ به ۴۷۰ هزار دلار کاهش یافته است. صنایع دستی و فرش در کنار ایجاد اشتغال و درآمد، می‌توانند جاذبه‌ای برای جذب گردشگر و رونق بومگردی در مناطق روستایی باشند. بر این اساس است که یکی از بخش‌های ثابت طرح‌های محیط‌زیستی برای حمایت از محیط‌زیست و کاهش تعارضات در مناطق روستایی بر تولید صنایع دستی و محصولات پایدار روستایی شکل می‌گیرد. بسیاری از کارشناسان معتقدند آمارهای صنایع دستی غیر واقعی است اگر نگاهی به آمارهای صادرات چمدانی بیندازید این موضوع کاملاً مشخص می‌شود که نمی‌توان آمار چمدانی را دقیق اعلام کرد چون همانطور که از نامش مشخص است چمدانی بوده یعنی کسی نمی‌داند تنها می‌توان حدس زد. آن هم نه توسط وزارت میراث فرهنگی بلکه توسط گمرک جمهوری اسلامی ایران.مثلاً احمد یوسفی از کارشناسان صنایع دستی در استان کردستان می‌گوید: چطور می‌توان چمدان مسافر را بررسی کرد و گفت که چقدر بابت صنایع دستی هزینه کرده و حالا چقدر آن را صادر کرده است. جمع آوری چنین آمارهایی تنها نشان می‌دهد که متولیان می‌خواهند با این آمار عملکرد خود را مثبت جلوه دهند. از طرفی مهمترین صنایع دستی ایران فرش و گبه است که وزارت میراث فرهنگی خود را مبرا از آن کرده است. بنابراین آنچه می‌ماند زیورآلات و تعدادی از صنایع دستی محدودی است که به خارج از کشور صادر می‌شد صادراتی که پس از شیوع کرونا به شدت آسیب دید چون دیگر این کالا جزو کالاهای ضروری برای انجام پروازهای اضطراری نبود و بسیاری از صنایع دستی در انبارها ماند تا بعد از فروکش شدن بیماری کووید ۱۹ صادرات آنها دوباره انجام شود.
- نویسنده : ملیحه منوری _ سردبیر
