جمله ـ گروه اقتصادی: رابطه اقتصادی مثبت با جهان، یکی از مهمترین مولفه‌های توسعه در هر کشوری محسوب می‌شود. افزایش قدرت کشورهای کوچکی نظیر کره، ژاپن، امارات و قطر در حوزه سیاسی و اقتصادی رابطه مستقیمی با حضور بین‌المللی آنها دارد. دروازه‌های صادرات و واردات است که نشان می‌دهد یک کشور چگونه روابطش با جهان […]
جمله ـ گروه اقتصادی: رابطه اقتصادی مثبت با جهان، یکی از مهمترین مولفه‌های توسعه در هر کشوری محسوب می‌شود. افزایش قدرت کشورهای کوچکی نظیر کره، ژاپن، امارات و قطر در حوزه سیاسی و اقتصادی رابطه مستقیمی با حضور بین‌المللی آنها دارد. دروازه‌های صادرات و واردات است که نشان می‌دهد یک کشور چگونه روابطش با جهان بین‌المللی را تنظیم می‌کند.
ایران از قرن‌ها پیش به‌عنوان یکی از مهمترین کشورهای جهان در حوزه تجارت مطرح بوده است. کشورمان با موقعیت ویژه جغرافیایی، تاریخ غنی و نیروی انسانی نخبه توانست علی‌رغم فرازونشیب‌های سیاسی در هزاره‌ی گذشته همواره جایگاه تجاری خود در جهان را حفظ کند و اگر نگاهی به سفرنامه‌ها یا کتاب‌های تاریخی بیاندازیم، نام ایران به‌راحتی قابل مشاهده است. عبور جاده ابریشم از کشور و دراختیار داشتن بخش حیاتی تنگه هرمز اهمیت سیاسی و اقتصادی ایران را برای جهان، مخصوصا اروپا و آمریکا نشان می‌دهد. شاید همین وضعیت ویژه است که موجب شده بسیاری از کارشناسان سیاسی، انزوای ایران در عرصه بین‌المللی را، نقشه‌ی حساب شده‌ی جهان غرب برای عقب‌نگه‌داشتن ایران بدانند.
اگرچه نمی‌توان نقش خارجی را در تحولات داخلی و همچنین میزان و کیفیت حضور ایران در عرصه‌های جهانی نادیده گرفت، اما نباید فراموش کرد که هرگاه سیاستی نادرست در داخل کشور به‌کار گرفته شده ، موجب تضعیف موقعیت بین‌المللی ایران شده است.
ناترازی سیاست و اقتصاد ایران
متاسفانه بعد از انقلاب اسلامی روابط اقتصادی ایران با کشورهای خارجی به‌خصوص جهان غرب فرازونشیب‌های فراوانی را تجربه کرده است، که اگر آن را در نموداری نشان دهیم، سهم نشیب‌ها به مراتب بیشتر است. در یکسال اخیر نیز بنابه‌دلایل مختلف شاهد افت کیفیت حضور ایران در جهان هستیم که غیبت کشورمان در اجلاس جهانی داووس به‌عنوان مهمترین اجلاس اقتصادی ـ مشورتی جهان، آخرین نمونه آن است. واکاوی چرایی این وضعیت در حوصله‌ی این بحث نیست، اما اگر نگاهی به آخرین آمار اتاق بازرگانی ایران در مورد رشد مثبت و منفی صادرات کشور بیاندازیم، نکات قابل توجهی را نمایان می‌سازد که نیازمند بررسی از سوی متخصصان و ارائه راه‌حلی برای توقف این روند است. این مسئله که کشور عراق اصلی ترین دلیل رشد منفی صادرات ایران باشد، باتوجه به هزینه‌های فراوان ایران در این کشور، مایه‌ی تاسف است. به‌علاوه، این حقیقت که روابط گرم و راهبردی ایران با کشورهایی نظیر روسیه، سوریه و عراق نتوانسته تاثیری چشمگیر بر سود اقتصادی کشور از آنها داشته باشد، هر ناظر بی‌طرفی را آزار می‌دهد. ارزیابی‌های صورت گرفته از روند صادرت ایران در ۹ ماه سال جاری نشان از آن دارد که عراق همچنان بیشترین مشارکت منفی در صادرات ایران را داشته است. براساس آمار گمرک، عراق در حالی در میان ۲۰ مقصد صادراتی با مشارکت منفی قرار گرفته است که این کشور یکی از شرکای اصلی ایران محسوب می شود. ارزیابی‌ها نشان می دهد هرچند روابط سیاسی دو کشور در سطح بالایی قرار دارد، اما در سال‌های اخیر روابط اقتصادی دو کشور نتوانست به جایگاهی که باید برسد و این امر موجب شد تا عراق بیشترین سهم در رشد منفی تجارت کشور داسته باشد.
آمار منتشر شده نشان دهنده آن است که مجموع صادرات ایران به ۲۰ کشور با مشارکت منفی حدود ۱۳ میلیارد دلار بوده که مشارکت منفی ۸٫۵ واحد درصدی در رشد صادرات داشته‌اند. براساس گزارش اتاق بازرگانی ایران سهم عراق از میان کشورهای با مشارکت منفی در ۹ ماه سال جاری به لحاظ ارزشی منفی ۹٫۲ درصد بوده و به وزنی هم تاثیر منفی ۴٫۳ درصدی داشته است.
فعالان اقتصادی معتقدند، نبود ثبات قوانین یکی از عمده دلایل افت صادرات به عراق محسوب می شود. یکی دیگر از دلایل کاهش صادرات که فعالان این بازار به آن اشاره می کنند به کاهش صادرات گاز و بنزین مربوط می‌شود. در حال حاضر ترکیه سعی دارد تا سهم خود از بازار عراق را گسترش دهد و بازار صادراتی این کشور را به دست آورد. در جایگاه دوم کشورهای که بیشترین مشارکت منفی در صادرات ایران داشته‌اند کشور ترکیه قرار دارد. سهم این کشور در صادرات ایران به لحاظ ارزشی منفی ۶٫۴ بوده و به لحاظ حجمی هم افتی ۰٫۸ درصدی داشته است. در جایگاه بعدی کشورهای اندونزی، افغانستان، غنا، ازبکستان قرار دارند که بشترین سهم در افت صادرات ایران داشته اند. اما در میان کشورهای اروپایی که ایران به آنها صادرات دارد نیز دو کشور آلمان و ایتالیا در هفتم و هشتم کشورهای با بیشترین مشارکت منفی در صادرات ایران داشته‌اند.
کشورهای با مشارکت مثبت
از سوی دیگر آمار منتشر شده نشان دهنده آن است که مجموع صادرات ایران به ۲۰ کشور با مشارکت مثبت حدود ۲۲ میلیارد دلار بوده که مشارکت مثبت ۱۱٫۶ واحد درصدی در رشد صادرات داشته‌اند. اما در میان ۲۰ مقصد صادراتی ایران با بیشترین مشارکت مثبت کدام کشور در جایگاه اول قرار داشته است؟ براساس داده های اعلام شده از سوی گمرک «چین» در جایگاه اول قرار دارد، داده ها حکایت از آن دارد که چین سهمی ۳٫۸ درصدی در مشارکت مثبت صادراتی در ۹ ماه سال جاری با ایران داشته است. به لحاظ حجمی هم رشدی نزدیک به ۲ درصد داشته است. در جایگاه دوم «امارات متحده عربی» با مشارکت.۳ درصدی به لحاظ ارزشی و عمان با مشارکت ۱٫۲ درصدی به لحاظ ارزشی قرار دارند.
