نمک‌نشناسی روسی
نمک‌نشناسی روسی
پس از سفر ولادیمیر پوتین به آذربایجان و ملاقات با الهام علی اف، سخنگوی وزارت خارجه روسيه اخيرا در يك موضع‌گيرى اعلام كرد، کریدور زنگزور مسیری است که می‌تواند قلمرو اصلی آذربایجان را به نخجوان از طریق سیونیک ارمنستان متصل کند.

زاخارووا با اشاره به نگرانى‌هاى ايران در اين خصوص تاكيد كرد: «موضع مسکو در این مورد کاملاً قطعی است. ما بر اساس این واقعیت پیش می‌رویم که راه‌حل باید برای ارمنستان، آذربایجان و همسایگان منطقه قابل قبول باشد»؛ موضعی که می‌تواند به منزله تغییر مرزها و قطع ارتباط زمینی ایران با ارمنستان باشد و به همین دلیل ایران با ایران تغییرات در جغرافیای منطقه مخالف است. این موضع روسیه پس از موضع گیری پیشین در جریان سفر پوتین به امارات و دادن حق جزایر سه گانه ایرانی به عرب‌ها، خشم بسیاری را در ایران برانگیخت و این پرسش پیش آمد که با وجود آنکه ایران در شرایط سخت به روسیه کمک کرده، روسیه چنین رفتارهای دوگانه‌ای در پیش می‌گیرد؟
کریدور زنگزور (یا کریدور زنگه‌زور) به منطقه‌ای در جنوب قفقاز اشاره دارد که نقش مهمی در ارتباطات جغرافیایی و حمل‌ونقل در این منطقه ایفا می‌کند. این کریدور در واقع راهی است که جمهوری آذربایجان را از طریق ارمنستان به نخجوان، و در نهایت به ترکیه متصل می‌کند. کریدور زنگزور برای ایران به عنوان یک مسئله حساس و استراتژیک مطرح است، زیرا می‌تواند تاثیرات عمده‌ای بر روابط اقتصادی، امنیتی، و ژئوپلیتیکی ایران در قفقاز جنوبی داشته باشد
محسن رضایی، عضو مجمع تشخیص مصلحت نظام نوشت: «رفتار دولتمردان روسیه درباره گذرگاه زنگزور و جزایر سه گانه ایران، به هیچ وجه قابل قبول نیست و با اظهار دوستی آن‌ها و روابط راهبردی با ایران، در تناقض آشکار است. این ابهامات را باید برطرف کنند.»
محسن پاک آیین سفیر سابق ایران در آذربایجان هم با اشاره به این موضوع معتقد است که جمهوری اسلامی ایران باز شدن دالان زنگزور را مقدمه ای برای بروز یک مناقشه جدید در قفقاز می داند که ممکن است به جنگی گسترده منجر شود. آمریکا و اروپا، به ویژه فرانسه، با فروش سلاح به ارمنستان در تلاشند نفوذ خود را افزایش دهند. این وضعیت به نفع کشورهای قفقاز نیست، زیرا ارمنستان به تازگی از جنگ قره باغ خارج شده و می تواند منابع خود را برای توسعه صرف کند. در صورت بروز مناقشه ای بین روسیه و غرب، ارمنستان ممکن است به سرنوشت اوکراین دچار شود و جمهوری آذربایجان نیز با مشکلاتی مواجه خواهد شد. بنابراین، موضع ایران در مخالفت با دالان زنگزور به تقویت صلح و دوستی در قفقاز کمک کرده و به نفع کشورهای این منطقه است.
علی اکبر ولایتی در گفت وگویی با شبکه المیادین به این نکته اشاره کرد که پوتین پیش از بحران اوکراین تأکید کرده بود که مرزهای قفقاز همان مرزهای دوران شوروی است. اما با شدت گرفتن تقابل ها، قاطعیت روسیه در این منطقه کاهش یافت و در آمریکا و ترکیه مطرح شد که تنها مخالف دالان زنگزور، ایران است. در مقابل این دیدگاه، برخی از کارشناسان روابط بین الملل معتقدند آمریکا به دنبال حذف ایران و روسیه از معادلات منطقه است. در رابطه با همین موضوع حسن بهشتی پور، تحلیل گر مسائل اوراسیا معتقد است که سیاست غرب در قفقاز جنوبی با هدف حذف ایران و روسیه تنظیم شده است
کشورهای آذربایجان و ارمنستان در خط کشی های جهانی بخشی از منطقه قفقاز جنوبی به حساب می آیند که از قرن نوزدهم تبدیل به محلی برای رقابت های قدرت های منطقه ای و بین المللی شدند. جنگ های میان جمهوری های آذربایجان و ارمنستان از زمان استقلال این کشورها از شوروی آغاز شده و ناشی از سیاست های شوروی در تغییر بافت جمعیتی منطقه است که روسیه امروزی نیز با استمرار همان سیاست ها به دنبال اعمال نفوذ در این دو کشور است. ایران در درجه اول به جهت سیاست همسایگی و بعد به دلیل مشترکات تاریخی که با این دو کشور دارد، نسبت به وقایع و رویداد های این منطقه حساسیت نشان می دهد. در حال حاضر، علاوه بر ایران و روسیه، نقش ترکیه نیز در این منطقه بیشتر شده است و جمهوری آذربایجان برای ترکیه اهمیت زیادی دارد. قدرت های غربی مانند اتحادیه اروپا و آمریکا به دلیل منابع انرژی آذربایجان و موقعیت جغرافیایی آن، توجه بیشتری به قفقاز جنوبی نشان می دهند.
فارن پالیسی در گزارشی با اشاره به تحولات قفقاز جنوبی و تکاپوهای روسیه و ترکیه نوشت: برای روسیه، سود کریدور زنگزور فراتر از دور زدن تحریم‌‌‌های غرب است و برای ترکیه این کریدور، دسترسی بدون مانع به آسیای مرکزی را که آرزوی دیرینه آنکارا بوده است، فراهم می‌کند. تشکیل شبکه‌ای از کریدورهای غیرشفاف و تحریم‌گریز، یک بلوک در حال رشد از خودکامگی‌های نظامی و تجدیدنظرطلب در اوراسیا را به هم پیوند می‌دهد.بسیاری می‌گویند مشخص نیست که روسیه به یکباره چرا چنین تصمیمی گرفت و با کریدوری موافقت کرده که دست ترکیه را در قفقاز که حیات خلوت همیشگی مسکو بوده باز می کند و پشت پرده چه مراوداتی صورت گرفته است اما ایجاد این کریدور و قطع دسترسی مرزی ایران به ارمنستان ضربه ای بزرگ به تمامیت ارضی ایران خواهد بود. البته که نباید تعجب کرد یا از مسکو یا هر کشور دیگری انتظار داشت موضعی براساس دوستی یا منافع ملی ما بگیرند و بدون شک آنها نیز براساس منافع خودشان تصمیم گیری خواهند کرد، این خود ما هستیم که باید با پیامی قاطع به همه طرف ها از جمله باکو، مسکو و آنکارا به صراحت اعلام کنیم که با چنین اقدامی حتی به قیمت دخالت نظامی مستقیم مخالفت خواهیم کرد
به طور کلی، کریدور زنگزور برای ایران به عنوان یک مسئله حساس و استراتژیک مطرح است، زیرا می‌تواند تاثیرات عمده‌ای بر روابط اقتصادی، امنیتی، و ژئوپلیتیکی ایران در قفقاز جنوبی داشته باشد.