پیش از همه خود حافظ مثل همۀ شاعران بزرگ دیگر اشاره‌هایی به شیوۀ شاعری خود دارد که هرچند به صراحت نمی‌توان گفت مقصود او چیست، اما می‌توان به تخمین و تقریب، اقوال او را تأویل و تفسیر کرد: مثلاً یک بار شعر خود را «رندانه» خوانده و تصریح کرده است که « … به رغم […]
پیش از همه خود حافظ مثل همۀ شاعران بزرگ دیگر اشاره‌هایی به شیوۀ شاعری خود دارد که هرچند به صراحت نمی‌توان گفت مقصود او چیست، اما می‌توان به تخمین و تقریب، اقوال او را تأویل و تفسیر کرد: مثلاً یک بار شعر خود را «رندانه» خوانده و تصریح کرده است که « … به رغم مدعیان/ شعر رندانه گفتنم هوس است». آیا رندانه فقط صفت محتوای شعر است یا صورت شعر هم برای حمل معانی رندانه باید رندانه باشد، مثلاً با ایهام چند معنایی شود؟/ یا در این بیت: «گر دیگری به شیوۀ حافظ زدی رقم/ مقبول طبع شاه هنرپرور آمدی» که مصراع دوم را هم می‌توان اخباری خواند و هم سؤالی ــ شیوۀ حافظ به نظر خود شاعر چگونه بوده است؟/ یا در این دو بیت: «حافظ آن ساعت که این نظم پریشان می‌نوشت/ طایر فکرش به دام اشتیاق افتاده بود» و «شعر حافظ همه بیت‌الغزل معرفت است/ آفرین بر نفس دلکش و لطف سخنش» ، شاید به استقلال ابیات غزلهایش اشاره کرده باشد.
غزل این شاعران با غزل شاعران قبل از قرن ۸ ق (مثلاً سعدی و مولوی) متفاوت است. آنان شعر عاشقانه و عارفانه را با هم تلفیق کرده، و مدح را هم از قصیده، که در حال زوال بود، وارد غزل نموده بودند. از ملزوماتِ این شیوه یکی ایهام است که مورد توجه همۀ شاعران گروه تلفیق است؛ سبک حافظ هم دقیقاً چنین است، یعنی ۳ ساحتِ عاشقانه، عارفانه و مدحی دارد. برجسته‌ترین شاعر این گروه خواجو بود که حافظ با او حشر و نشر داشت. بدین ترتیب، می‌توان سبک حافظ را، از نظر دوره، همان اسلوب شاعران گروه تلفیق دانست، منتها سبک حافظ علاوه بر آن، ویژگیهایی شخصی هم دارد که تعیین آنها محتاج به تفصیل و بحث است.
قدیمی‌ترین کسی که از یک مختصۀ سبکی حافظ سخن گفته (اگر نقل حبیب‌السیر افسانه نباشد)، شاه شجاع ممدوح و دوست حافظ است که در مقام عیب‌جویی خطاب به حافظ گفته است: «هیچ یک از غزلیات شما از مطلع تا مقطع بر یک منوال واقع نشده، بلکه از هر غزلی سه چهار بیت در تعریف شراب است و دو سه بیت در تصوف و یک دو بیت در صفت محبوب و تلوّن در یک غزل خلاف طریقت بلغا ست». اینکه می‌گوید: تلون در یک غزل خلاف طریقت بلغا ست، اشاره به ساختار غزل قبل از حافظ است که ساخت منسجمی دارد و تا غزل سعدی حول و حوش یک موضوع با حفظ ارتباط بین ابیات سروده می‌شده است. / منبع: www.cgie.org.ir
