سارا مختاری/ کمبود کالا و گرانی آن، افراد را متناسب با طبقه اقتصادی و اجتماعی‌شان، تحت تاثیر قرار می‌دهد. گران شدن کالایی مانند پوشک از آن رو که با زندگی توده مردم در ارتباط است، تاثیر مخرب‌تری بر روح و روان افراد دارد. یکی از مهمترین دلایل شکست کمونیسم در لهستان و زمین‌گیر […]
سارا مختاری/
کمبود کالا و گرانی آن، افراد را متناسب با طبقه اقتصادی و اجتماعی‌شان، تحت تاثیر قرار می‌دهد. گران شدن کالایی مانند پوشک از آن رو که با زندگی توده مردم در ارتباط است، تاثیر مخرب‌تری بر روح و روان افراد دارد.
یکی از مهمترین دلایل شکست کمونیسم در لهستان و زمین‌گیر شدن ایدئولوژی آن، عدم توجه به نیازهای بدیهی و اولیه مردم بود. برای مردمی که گرسنه‌اند و خانه ندارند و مرگ را خوش‌تر از زندگی می‌دانند، پیام‌های ایدئولوژیک و برنامه‌های فکری ـ گفتمانی یک ایدئولوژی خاص اهمیتی ندارد. در چند ماه گذشته هم زمان با بحران اقتصادی، شاهد گران شدن و کمبود بسیاری از کالاهای مورد نیاز مردم بودیم. این مساله نوعی رعب و ترس همگانی در بین افراد جامعه ایجاد کرده و هر گروهی را متناسب با طبقه اجتماعی و نوع نیازهایشان، متاثر کرده است. نکته نگران کننده روند فزاینده این ترس از قحطی و نایابی کالا در بین مردم است.
در شرایطی که دولت از کنترل بحران و حل پیامدهای آن عاجز مانده و تدابیر اخیر نیز بی‌ثمر بوده است، توده مردم شب را با ترس از اینکه فردا باید برای تهیه کدام کالا به کدام مغازه هجوم بیاورند، سر می‌کنند. افزایش قیمت کالایی مانند خودرو و یا وسایل لوکس خانگی، از آنجایی که ماشین در اولویت سبد مصرف بسیاری از ایرانیان قرار ندارد، تاثیری فراگیر و یکسان بر گروه‌های اجتماعی بر جای نمی‌گذارد اما کمبود و گرانی کالاهایی مانند شیر خشک و پوشک، با زندگی توده مردم عادی در ارتباط است و فقدان آن در چند روز اخیر خانواده‌ها را بشدت نگران کرده است. کمبود و گرانی کالاهای اساسی در مقایسه با کالاهای بادوام، بر روح و روان مردم تاثیر مخرب‌تری دارد به ویژه اینکه شبکه‌های اجتماعی و فضای مجازی اخبار ناخوشایند اقتصادی را به سرعت حتی به دورترین نقاط کشور رسانده و مردم مدام در معرض بمباران اخبار نگران‌کننده هستند. این انگاره که همه چیز در حال فروپاشی و از دست رفتن است به شکل مستمر، از ماشین تا پوشک در حال اثرگذاری بر گروه‌های اجتماعی است.
زنی که ۸ماهه باردار است با اوقات تلخی می‌گوید «به خدا اگر می‌دونستم وضعیت پوشک و شیر اینطور میشه غلط می‌کردم بچه بیارم». زنی دیگر که کمی هم شوخ طبع بود از مادرش خواسته بود که روش قدیمی پوشک بچه با پارچه را به او یاد بدهد. مردی سراسیمه با تلفن همراه خود با خواهرش که در شهری کوچک زندگی می‌کرد، صحبت کرده و از او می‌خواست برای بچه ۶ ماهه‌اش پوشک بخرد چون در شهرهای بزرگ پوشک نایاب و گران شده است.
تبدیل شدن پوشک به دغدغه اصلی بسیاری از مردم، آنچنان جدی است که حتی رهبری هم به این مساله واکنش نشان داد. کمبود پوشک در حالی به نگرانی مردم تبدیل شده که پیش از کمیابی آن، بسیاری از خانواده‌ها از پوشک فله‌ای استفاده کرده که بسیار بی‌کیفیت اما ارزان‌تر بودند اما در این روزها کار به جای رسیده که پوشک فله‌ای، حتی به سختی هم قابل تهیه نیست. کالاهایی مثل نوار بهداشتی که مواد اولیه‌شان شبیه پوشک است نیز، در چند روز اخیر گران شده و حتی برندهای بی‌کیفیت نیز به دوبرابر قیمت رسیده‌اند.
این وضعیت در حالی است که این مشکل نیز مانند تمام مشکلات دیگر به دخالت بیگانگان و کینه‌توزی دشمن، تقلیل داده شده و وجود آن حتی از جانب بسیاری از مسئولین انکار می‌شود. اما به نظر می‌رسد افزایش قیمت پوشک و کمیابی آن دلایل جدی‌تری از مداخله دشمن دارد. مشکل اساسی که در خصوص افزایش قیمت سایر کالاها هم قابل اطلاق است، وارداتی بودن مواد اولیه تولید این کالاهاست.
وقتی ما حتی جوهر خودکار، سلفون و پلاستیک، غذای دام و طیور و پوشک و شیرخشک را وارد می‌کنیم و از طرفی با سقوط ارزش پول ملی و افزایش قیمت ارز هم مواجه هستیم، به تایید عباس فصیح خوشگر، رئیس هیأت مدیره انجمن صنایع سلولزی بهداشتی ایران، طبیعی است با افزایش نرخ ارز قیمت تمام شده پوشک نیز افزایش یابد. در همین رابطه، کاهش واردات مواد اولیه جهت تولید پوشک نیز قابل تامل است. مواد اولیه برای تهیه پوشک نوزادان عبارت است از خمیر پالپ، پودر جاذب، نوار چسب ویژه پوشک، کاغذ تیشو، بک شیت، مانوون و کیسه چاپی که تمامی این مواد وارداتی هستند و به همین دلیل مدام بر قیمت آنها اضافه می‌شود.
به عنوان نمونه در چهار ماهه نخست سال گذشته، ارزش واردات خمیر پالپ ۳ میلیون و ۶۶ هزار و ۷۲۹ دلار بوده که این میزان در چهار ماهه نخست سال جاری، به ۲ میلیون و ۶۱۶ هزار و ۳۵۲ دلار کاهش یافته است. بنابراین، میزان واردات این کالا بشدت کاهش یافت. در چهار ماهه نخست سال گذشته، ارزش واردات پوشک نوزادان ۵ میلیون و ۶۴۴ هزار و ۸۸ دلار بوده که این میزان در چهار ماهه نخست سال جاری به یک میلیون و ۵۸۷ هزار و ۸۳۵ دلار کاهش یافته است، یعنی در چهار ماهه نخست سال جاری در مقایسه با مدت مشابه سال گذشته رشد واردات پوشک نوزادان منفی ۷۲ درصد بوده است.
عامل دیگری که در پیوند با عوامل فوق، سبب افزایش قیمت پوشک و کمبود آن شده است، رشد صادرات این کالاست. افزایش نرخ ارز، صادرات پوشک نوزادان نسبت به عرضه داخلی آن را به صرفه‌تر کرده و این رشد صادرات، از میزان عرضه داخلی این کالا کاسته است.
آمارها نشان می‌دهند میزان صادرات پوشک نوزادان در چهار ماهه نخست سال جاری، یک میلیون و ۹۵۰ هزار و ۱۸۸ دلار بوده که این میزان در مقایسه با میزان صادرات پوشک نوزادان در مدت مشابه سال گذشته ۸ درصد رشد داشته است. بنا بر اطلاعات گمرک در چهار ماهه نخست سال جاری به ترتیب ارزش صادرات، ایران به کشورهای عراق، ترکیه، ترکمنستان، افغانستان، آذربایجان، ارمنستان، تاجیکستان، پاکستان و ساحل عاج پوشک کامل بچه صادر کرده است.
مشکل مهم دیگری که در ارتباط با گرانی‌ها و کمبودهای اخیر وجود دارد واکنش مردم و مواجه فردی آنها است به این معنی که سوءاستفاده از شرایط بد اقتصادی از طرف عده‌ای سودجو و گرفتن ماهی از آب گل‌آلود بحران ارز و نقدینگی که در شکل پدیده احتکار مصداق پیدا می‌کند، به شکل بی‌رحمانه‌ای از طرف خود مردم در جامعه بحران‌زده اعمال می‌شود.
سوءاستفاده از بحران معیشت و درماندگی مردم در ایران سابقه دیرینه دارد. در وقوع قحطی‌های بزرگ در دوره قاجار، مشروطه و جنگ جهانی اول و شکل‌گیری جنگ و بحران نان، در کنار سوءتدبیر دولت و دخالت انگلستان، عامل تاثیر‌گذار و مهم ساختگی بودن این قحطی‌ها به دلیل احتکار ارزاق و کالاهای مورد نیاز مردم از طرف عده‌ای تاجر و سودجو هم موثر بود.
در آن دوره، در حالی که مردم گروه‌گروه از گرسنگی می‌مردند عده‌ای گندم و مواد غذایی را در انبارها احتکار کرده و در فرصت مناسب به صورت قطره‌ای و چند برابر قیمت عرضه می‌کردند. پس از گذشت قرن‌ها از این قحطی‌ها، در ایران امروز هم شاهد چنین پدیده‌ای هستیم، گواه این سخن، خبر کشف چندین انبار پوشک در یازدهم شهریور ۱۳۹۷ در انباری در استان البرز بود که در حدود یک میلیون و دویست و هشت هزار بسته پوشک بچه به ارزش تقریبی ۶۰ میلیارد تومان در این انبار احتکار شده بود. بی ثباتی قیمت‌ها و سوءمدیریت، به فرصت‌طلبان این امکان را می‌دهد که کالاهای مورد نیاز مردم را از دسترس خارج کنند.
