یلدا در مازندران با نام «چله شو» معروف است که در گذشته با آداب و رسوم مخصوص خود برگزار می شد،در این شب اعضای فامیل دور هم جمع می شدند و تا صبح با خواندن آوازهای محلی،گرفتن فال های امیری و حافظ و شاهنامه خوانی و داستان سرایی و صرف تنقلات و میوه های حاصل […]
یلدا در مازندران با نام «چله شو» معروف است که در گذشته با آداب و رسوم مخصوص خود برگزار می شد،در این شب اعضای فامیل دور هم جمع می شدند و تا صبح با خواندن آوازهای محلی،گرفتن فال های امیری و حافظ و شاهنامه خوانی و داستان سرایی و صرف تنقلات و میوه های حاصل از دسترنج کدبانوی مازنی این بلندترین شب سال را به شادی می گذراندند.
قدیمی های مازندران این شب را یلدا نمی نامیدند و عامه مردم با این واژه آشنا نبودند، پیشینیان را اعتقاد بر این بود که از فردای شب چله بزرگ روز به اندازه قامت یک دانه جو قد می کشد و هر چه از آن بگذرد رشیدتر می شود و زمین که با آمدن پاییز سترون شده و قدرت زایش خود را از دست داده بود با افزایش مدت زمان تابش خورشید و گرم تر شدن هوا به آرامی حس خود را به دست آورده و زمانی آخرین روز چله بزرگ فرا برسد دزدانه نفسی خواهد کشید و از پس آن تا آخر چله کوچک که مدت آن ۲۰ روز است، بهبودی کامل حاصل کرده قدرت زایشی مجدد را کسب می کند و آشکارا نفس می کشد و کم کم شروع می کند به زایاندن گل و گیاه و جمع کردن بساط برف و سرما .
خوردن ماست و هندوانه در “گته چله شو” مازندران
مومن توپا ابراهیمی محقق و نویسنده مازندرانی درباره شب چله به ایسنا مازندران اظهارمی کند: از خصوصیات گته چله شو در مازندران آن است که همه خانواده را گرد آتش اجاق جمع می کند، در حالی که خرد و بزرگ بر گرد آتش حلقه زده اند و خشک بار آماده شده از میوه جات جنگلی را مزه مزه می کنند گل می گویند گل می شنوند و شادی و نشاط در خانه ها همگانی می شود.
وی می افزاید: عروس خانم ها از همسران خود هدیه دریافت می کنند و ریش سفیدان و گیس سفیدان خانه ارج گذاشته می شوند، همچنین کودکان با شیرینی و آجیل فراهم آمده شادی خود را دوچندان می کنند.
وی با بیان اینکه در مناطق کوهستانی خوردن ماست و در مناطق جلگه ای هندوانه را فراموش نمی کنند ادامه می دهد: مردمان مازندران بر این اعتقاد دارند با خوردن این دو ماده غذایی گرمای تابستان آینده را بهتر تحمل خواهند کرد و مزاج سرد ماست و هندوانه در تن و جان آنان چنان رسوب می کند که چاره از سر گذراندن ملایم گرمای سخت تابستانی خواهند بود.
این محقق و نویسنده مازندرانی تصریح می کند: دمیدن در نی و خواندن آواز امیری از طالب طالبک سلیقه ای است که خانواده ها لذت آن را با فال امیری در این شب از دست نمی دهند، همچنین فال حافظ ، شاهنامه خوانی، قصه خوانی از امیر ارسلان صاحب قران نامدار، امیر حمزه، ملک بهمن، فلک ناز، حمله حیدری از جمله کارهایی بود که باسوادهای خانواده اگر یک جا جمع می شدند برای همه فامیل انجام می دادند.
توپا ابراهیمی می گوید: با آمدن چله شب اگرچه سختی زمستان در پیش بود اما با افزایش طول روز امید به زندگی بهتر و رسیدن به سال نو که از پی زمستان فراز می آمد بر استقامت و ایستادگی در مسیر مقابله با سختی های زمستان می افزود.
وی اضافه می کند: در کلارستاق تا عباس آباد و تنکابن و کجور در شب های چله رسم و رسوم مشترکی وجود داشت، در این شب در روستاها و حتی در شهر پس از صرف شام، تعدادی از اقوام نزدیک و حتی فرزندان نوه ها و قوم و خویش ها در منزل یک نفر که سمت بزرگتر را داشت جمع می شدند و تا پاسی از شب بیدار می ماندند.
خواندن شعرهای امیری عجین شده در بین خانواده ها
این محقق مازندرانی تصریح می کند:در اکثر خانه ها کتاب حافظ و شاهنامه وجود داشته و دارد اما در جاهایی که افراد با سواد کم بودند یک نفر که مشهور به امیری خوان بود فال امیری می گرفت و این شخص که حدود ۸۰ تا ۱۰۰ رباعی امیری را در خاطر داشت و از حفظ بود برای آهل خانه فال می گرفت.
وی ادامه می دهد:شیوه فال نیز به این گونه بود در این شب هر کس نشانی را از جمله سنجاق سر و سینه و یا انگشتری خود را درون کوزه ای می انداخت و دختر بچه ها که نماد پاکی و زیبایی بودند دست را درون کوزه می برده و برای امیری خوان نشان را در می آوردند، امیری خوان نیز دو بیتی را برای صاحب مال می خواند.
