نیلوفر منصوری
دبیر گروه گردشگری
اواخر قرن نوزدهم میلادی، باستان شناسان فرانسوی، از اکتشافاتی در دل یک تپه رها شده در یک دشت، پرده برداشتند و موزه لوور را با یافته های خود از این دشت تزئین کردند. با آمدن باستان شناسان به این دشت، کارگران ایرانی نیز از شهرها برای کار به هیات کاوش پیوستند و کم کم خانه سازی در اطراف تپه آغاز شد و بعد از چند سال این دشت تبدیل به شهر شد. شهری که در خود منبعی از تاریخ باستان و تمدن است. پایتخت ایلامیان و هخامنشیان و در یک کلام، بهشت باستان شناسی ایران است که تاریخ خا و داستان های بی شماری در سینه دارد؛ حالا این شهر که زایش آن وابسته به تپه باستانی شوش بوده ادامه حیات این تپه را دچار تهدیدی جدی کرده است.
چند روزی است که تصاویری از عملیات گودبرداری طرح تقاطع غیرهمسطح ورودی شوش در فضای مجازی منتشر شده است که در آنها تکه هایی از کوزه و سفال دیده می شود، تصاویری که اعتراض کاربران فضای مجازی و مسئولان میراث فرهنگی را همراه داشت با این وجود برخی این آثار را تکذیب می کنند. این تصاویر معاون میراث فرهنگی را به شوش کشاند تا بازدیدی از این طرح و اجرای آن داشته باشد.
حکایت به ماجرای پل ورودی شهر شوش بر می گردد. پلی که بود و نبودش حاشیه ساز است. از جایی که این پل باعث کور شدن منظر شهری شوش شده بود، سال گذشته مسئولان شهرستان تصمیم گرفتند با تخریب این پل روگذر به منظر شوش کمک کنند. همان موقع مسئولان شوش درباره احداث زیرگذر در ورودی این شهرستان با مدیر کل وقت سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری به گفت وگو نشستند که مدیر کل وقت مخالفت خود را به صورت رسمی اعلام کرد ولی با تخریب روگذر مشکلی نداشت.
زیرگذر حاشیه ساز
با گذشت یک سال از این ماجرا دوباره مساله ساخت زیرگذر مطرح شده است و بیل های مکانیکی توسط عوامل شهرداری شهر شوش در عرصه مصوب محوطه باستانی شوش اقدام به حفر کانال کردند و حضور و تلاش تعدادی از پرسنل میراث فرهنگی استان خوزستان شامل سرپرست اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان خوزستان، به همراه فرمانده یگان حفاظت میراث فرهنگی خوزستان، معاون میراث فرهنگی استان و مدیر پایگاه ثبت جهانی شوش برای توقف گودبرداری کارساز نبود.
سازمان میراث فرهنگی پیش از این به مسئولان شوش می گفت در صورت تخریب در چهارراه این شهرستان، احتمال خروجِ شوش از ثبت جهانی وجود دارد و به همین دلیل زیرگذر نباید ساخته شود. مسئولان شوش نیز برای توجیه این امر نامه ای رسمی از رئیس میراث فرهنگی این شهرستان مبنی بر اینکه این محوطه ثبت جهانی نیست و تنها ثبت ملی است را گرفتند.
شوش، گورستانی از صدر اسلام
به گفته یک باستانشناس، سال ۱۳۸۷ در بررسی و تعیین عرصه و حریم شهر باستانی شوش، مشخص شد آن منطقه باستانی و فرهنگی است و باید جزء عرصه ملّی و جهانی مورد حفاظت قرار گیرد. محمدتقی عطایی، افزود: بنابراین، هر نوع اقدامی باید براساس ضوابط محوطه های ثبت در میراث ملی انجام شود. چند سال بعد که شوش در فهرست میراث جهانی به ثبت رسید، اهمیت حفاظت از عرصه های باستانی شوش حتی بیش از پیش مورد توجه قرار گرفت.
وی با بیان اینکه در این طرح باید تعداد زیادی گمانه زده میشد تا بتوانیم آثار موجود را بشناسیم و بعد از آن با انداختن لودر و برداشتن آثار بتوانند طرحِ حذف روگذر و ایجاد زیرگذر را اجرائی کنند، ادامه میدهد: کار مطالعات به آقای امیدفر – باستان شناس – سپرده شد و او نیز بعد از انجام مطالعات باستانشناسی خود اعلام کرد که این منطقه باستانی و فرهنگی است و از جمله حاوی بقایای معماری و «گورستانی از صدر اسلام» است. در واقع، بار دیگر عرصه بودن این بخش از شهر باستانی شوش برای محوطهی میراث جهانی شوش تأئید شد.
وجود یک تمدن
در این میان و در حضور معاون میراث فرهنگی کشور، افرادی در ورودی پل روگذر شوش – اندیمشک حضور و تجمع کردند. تجمعی که شاید مطالبات مردمی باشد و حق شهروندی دارند. اما از سوی دیگر این منطقه یک عرصه در میراث ملی و معنوی است که به گفته معاون میراث فرهنگی، «قصد ما حفاظت از ثروتی است که شهر شما در دل خود پنهان کرده و فقط نمیخواهیم این ثروت از بین برود.»
در همین زمینه مدیر کل دفتر بررسی عملکرد، بازرسی و رسیدگی به شکایات سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری، میگوید: «مسیر جایگزین و راهکار بحث «ایجاد جاده کمربندی» توسط وزیر راه و شهرسازی سابق مطرح شده بود، اما به نظر میرسد چون ذینفعان این افراد از این موضوع خوششان نیامده، دوست دارند حتما در این بخش زیرگذر اجرایی شود؛ در حالی که براساس شواهد، به نظر میرسد در این نقطه یک تمدن وجود دارد».
مرور دوباره این صحبتها علامت سوالهای زیادی به ذهن میآورد، «چه کسانی میخواهند طرح زیرگذر اجرائی شود؟» یا اصلا «میراث فرهنگی چطور میتواند یک مدیریت واحد و درست بین این نوع نگاههای مختلف به وجود آورد؟»
با این وجود آیا میراثفرهنگی این نکته را در نظر دارد که هر چند آثاری که به طور دائم در حال دم زدن از حفاظت از آنهاست، ملی و جهانی هستند؛ اما قطعا حافظان آن در وهله نخست، مردم همین شهرند. مردمی موافق طرح زیرگذر که البته به نظر میرسد همه جامعه آماری شوش را هم شامل نمیشوند.
لینک کوتاه : http://jomlehonline.ir/?p=34282