نیلوفر منصوری تهران آسیاب آبی دارد! جایی حوالی یوسف آباد. با سقفی آجری و گنبدی شکل که تابلویی رنگ و رو رفته حکم شناسنامه آن را دارد؛ شناسنامه ای که نشان می دهد، یکی از قدیمی ترین بناهای تاریخی پایتخت در این منطقه قرار دارد. نوشته‌های کوتاه روی تابلو نشان می‌دهد آسیاب آبی یوسف‌آباد که […]
نیلوفر منصوری
تهران آسیاب آبی دارد! جایی حوالی یوسف آباد. با سقفی آجری و گنبدی شکل که تابلویی رنگ و رو رفته حکم شناسنامه آن را دارد؛ شناسنامه ای که نشان می دهد، یکی از قدیمی ترین بناهای تاریخی پایتخت در این منطقه قرار دارد. نوشته‌های کوتاه روی تابلو نشان می‌دهد آسیاب آبی یوسف‌آباد که از دوره قاجار به یادگار مانده و به «آسیاب کوچیکه» معروف بوده است که در خرداد سال ۱۳۸۶ در فهرست آثار ملی ثبت شده و با گذشت قریب به ۱۵۰ سال هنوز هم به‌عنوان نماد یکی از قدیمی‌ترین محله‌های تهران شناخته می‌شود.آسیاب آبی یوسف‌آباد نمونه کمیابی از آسیاب‌های باقی مانده سال‌های دور پایتخت است، آسیابی که فقط یک اسم از آن باقی مانده و سازمان میراث فرهنگی فقط با نصب یک تابلوی رنگ و رورفته آهنی در کنارش کار را تمام کرده است. اما این تمام ماجرای آسیاب نیست، بلکه سردخانه ای برای نگهداری گل و گیاه، سبزی فروشی و چاقو تیزکنی با بوهای نامتعارف آن را محصور و حریم اطراف آسیاب را نازیبا کرده اند.
اهالی می گویند که در سال های اخیر گروهی برای تخریب آسیاب و ساخت و ساز تلاش کردند که اگر هوشیاری و ذکاوت ساکنان محله نبود، آسیاب از بین رفته بود. خانه‌ای قدیمی یا همان ضلع غربی آسیاب، متعلق به خانواده‌ای بود که چند سال قبل بر اثر تصادف جان باختند و حالا نوه آنها با سبزی‌فروشی در این خانه زندگی و امرارمعاش می‌کند. چند سال قبل شهرداری برای تملک این خانه وارد مذاکره شد، اما با صاحب این خانه به توافق نرسید.
آنگونه که همسایه ها می گویند؛ دکه چاقو تیزکنی و کلیدسازی هم که به یکی از کاسبان قدیمی محله تعلق دارد از ۲ سال قبل همسایه دیوار به دیوار آسیاب شده و درخواست اهالی برای واگذاری دکه از سوی شهرداری به این فرد بی‌نتیجه مانده. علاوه بر وجود مغازه‌های سبزی‌فروشی و چاقو تیزکنی و سردخانه گل و گیاه، چند سالی می‌شود که آسیاب آبی یوسف‌آباد زیر سایه سنگین ساختمان تجاری ۱۱ طبقه‌ای قرار گرفته که در چند قدمی آن ساخته شده و دست بر قضا به برادران عجایبی که مالکان آسیاب محسوب می‌شوند تعلق دارد.
آسیاب آبی یوسف آباد قبل از مرمت
به گفته کارشناسان، قدمت آسیاب آبی به دوره قاجار می‌رسد، که در سوم خردادماه ۱۳۸۶ با شماره ۱۹۱۷۰ به عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسید. این روزها با پایان مراحل مرمتی آن، مورد بهره‌برداری قرار گرفته و می‌توان برای بازدید از آن سری به آسیاب موزه در خیابان یوسف آباد زد.
معاون میراث فرهنگی تهران با اشاره به آنکه کار مرمت آسیاب آبی یوسف‌آباد بیش از یک سال طول کشید، گفت: این اثر تاریخی بعد از مرمت، برای بهره‌برداری موزه‌ای آماده شده است و پیشنهاد می‌کنم همه برای دیدن آن بیایند. تهرانی‌ها بدانند در خیابان یوسف آباد، یک آسیاب آبی ۱۵۰ ساله است که کاملا سالم است و کارهای مرمتی آن توسط مالک خصوصی انجام شده. به گفته محسن شیخ الاسلامی، مالک تصمیم دارد این مکان را به موزه تبدیل کند و از آنجا که این ملک یک سازه آبی است، احتمالا تبدیل به موزه‌ای برای نمایش ادوات مرتبط با آب خواهد شد. درواقع قصد داریم ضوابط موزه‌ای را برای این بنا اجرایی کنیم و این مجموعه تبدیل به موزه خصوصی در تهران می‌شود.
یادگاری که از چنگ تخریب نجات دادیم
آسیاب آبی، یادگاری از پدرم بود و باتوجه به آنکه زندگی شهرنشینی درصدد تخریب بناهای تاریخی برآمده، ما برآن شدیم تا طرح احیا آن را تهیه کنیم و پس از مرمت، آن را به یک مکان توریستی تبدیل کنیم. این بنا نشان از خلاقیت ایرانی‌ها دارد چنانکه از انرژی آب بهره می‌گرفتند و چرخ سنگ آسیاب را می‌چرخاندند و گندم را تبدیل به آرد می‌کردند. سیداسماعیل عجایبی فرزند مرحوم حاج عجایبی که مالک اصلی این آسیاب آبی است، با بیان این مطالب به هدف از احیای این آسیاب پرداخت و گفت: هدف از احیای آسیاب آبی یوسف آباد آشنایی نسل آینده با معماری چنین بناهایی و آشنایی با چگونگی فعالیت مکانیز این بنا است. در گذشته بدون آنکه به موتور یا صرف انرژی‌های فسیلی باشد، مکانیزی تعریف کرده بودند که بتوانند گندم را آرد کرده و از آن نان تهیه کنند. قرار است تا این روند مجدد راه‌اندازی شود اما به صورت سمبلیک خواهد بود.
مالک آسیاب آبی یوسف آباد درخصوص اشیائی که در این موزه به نمایش گذاشته خواهد شد، گفت: گاوآهن، چرخ خرمن، سنگ آسیاب و ابزارهایی که برای آرد کردن گندم‌ها توسط آسیاب آبی به کار گرفته می‌شد برای نمایش در این موزه تهیه شده و درصدد افزایش تعداد اشیای موزه‌ای هستیم. هر آنچه که به کاشت، داشت و برداشت گندم ارتباط پیدا کند در این موزه به نمایش گذاشته خواهد شد. دوست داریم که مجسمه‌هایی بسازیم که روند و چگونگی تبدیل گندم به آرد و استفاده از آسیاب آبی را نشان دهد.
