شهلا منصوریه دبیر گروه اجتماعی در دنیای امروزی نوع ارتباط بین اعضای خانواده با یکدیگر نسبت به گذشته بسیار متفاوت است. به گونه‌ای که اعضای خانواده تمایل بیشتری به تنهایی دارند و حتی هر یک درون خانه جزیره‌ای برای خود تشکیل داده‌اند و با این که در کنار هم زندگی می‌کنند ولی باهم تعاملی ندارند. […]
شهلا منصوریه
دبیر گروه اجتماعی
در دنیای امروزی نوع ارتباط بین اعضای خانواده با یکدیگر نسبت به گذشته بسیار متفاوت است. به گونه‌ای که اعضای خانواده تمایل بیشتری به تنهایی دارند و حتی هر یک درون خانه جزیره‌ای برای خود تشکیل داده‌اند و با این که در کنار هم زندگی می‌کنند ولی باهم تعاملی ندارند. این پدیده که تحت تأثیر عوامل زیادی به وجود آمده، به اعتقاد بسیاری از جامعه‌شناسان تبعات منفی به دنبال دارد. کاهش ساعات مکالمه بین افراد خانواده و به دنبال آن کاهش تعامل بین آنها تا اندازه ای محسوس است که معاون رئیس جمهوری در امور زنان و خانواده هم در این خصوص اظهار نگرانی کرده و می‌گوید: خانواده‌ها نمی‌توانند به خوبی با هم ارتباط برقرار کنند؛ کیفیت ارتباطات به شدت مختل شده، سوء تفاهم بالا و قدرت شنیداری و درک پایین است که این موارد مناسبات اجتماعی را دچار مشکل می‌کند.
معصومه ابتکار معتقد است که باتوجه به شرایط سخت اقتصادی سال ۹۸ به دلیل تحریم‌های آمریکا که تلاش دارند، مردم ما را از پا دربیاورند، باید بیش از گذشته با جدیت، کارآیی، توان، امید و توکل برنامه‌ها را پیش ببریم. وی که می گوید چهلمین سال انقلاب را پشت سرگذاشتیم، به گزارشی از روند ۴۰ ساله تحولات در آموزش، بهداشت، ورزش، امور اجتماعی، اشتغال و بسیاری شاخص‌ها اشاره می کند و می گوید: تحولات چشمگیری به یمن اهداف و آرمان‌های انقلاب و تلاش زنان داشتیم که مایه افتخار است اما کافی نیست.
تاثیر ریشه‌های اجتماعی، فرهنگی در میزان تعامل
یکی دو نسل قبل از ما هر خانواده دارای جمعیت زیادی بود و زمانی که همه دور هم جمع می شدند شور و هیجان خاصی در خانه حکمفرما می شد اما این روزها بسیاری از خانواده ها تنها یک فرزند دارند یا کلاً فرزندی ندارند و متعاقب این اتفاق میزان صحبت کردن هم کم شده است. به اعتقاد جامعه شناسان، در گذشته ساختمان سنی جمعیت جوان‌تر بوده ولی در حال حاضر سن جامعه بالا رفته است این هم می‌تواند یکی از دلایل بروز این پدیده باشد. شهلا کاظمی‌پور معتقد است: در زمان‌های قدیم که حتی در خانه‌ها تلویزیون وجود نداشت بیشتر همه اعضای خانواده با یکدیگر گفتوگو می‌کردند و ارتباط عاطفی بیشتری بین آنها برقرار بود اما با ورود تکنولوژی‌های مدرن به مرور زمان رابطه‌ها یکطرفه شده همه افراد ممکن است در کنار یکدیگر بنشینند و تلویزیون نگاه کنند اما ارتباط کلامی کمرنگ می‌شود. وی ادامه داد: اما نمی‌توان گفت که کاهش ساعات مکالمه و گفتوگو قطعاً تأثیر منفی بر افراد می‌گذارد زیرا تعامل درون خانواده هنگامی خوب است که سازنده و مثبت باشد اما اگر چنین نباشد طبیعی است که افراد خانواده بنابر دلایلی که دارند با یکدیگر کمتر یا اصلاً صحبت نکنند.
کاظمی افزود: به اعتقاد من باید به صورت ساختاری و ریشه‌ای به تأثیرات مثبت و منفی این مقوله نگاه کرد. از طرفی ممکن است اختلاف بین نسل‌ها مسبب این اتفاق باشد. به گفته معاون رئیس جمهور در امور زنان و خانواده، یکی از اهداف انقلاب، بحث عدالت بود. عدالت تفاسیر و تعابیر مختلفی دارد. عدالت در بعد اقتصادی، سیاسی و اجتماعی مفهوم بسیط، کلیدی و محوری است، نمی‌توان بحث عدالت را فراموش کرد و نادیده گرفت. ابتکار ادامه داد: یکی از جنبه‌های مهم عدالت، عدالت جنسیتی یعنی دسترسی برابر زنان و مردان در تمام خدمات توسعه‌ای دولت است.
وی با اشاره به اینکه کشف‌رود بحث مهمی است که این رودخانه ارزشمند و زیست‌بوم مهم مشهد بوده که باید احیا شود، تصریح کرد: متاسفانه سکونتگاه‌های غیر رسمی اطراف مشهد آسیب‌های زیادی دارد و آسیب‌پذیری زیادی نیز در حوادث سیل داشته که با مدیریت خوب توانستند آن را مهار کنند اما آسیب‌های اجتماعی آن بسیار زیاد است. یکی از مباحث، اتباع بوده که با مشکلاتی چون بی‌شناسنامه بودن و ازدواج زنان ایرانی با اتباع مواجه و یکی از تبعات آن بازماندگی از تحصیل است.
خانواده‌ها دچار بحران تنهایی هستند
از سال گذشته در بحث خاص خانواده نیز با توجه به آسیب‌هایی که خانواده امروزی با آن مواجه است و در دنیا نیز با آن مواجه هستند، ورود پیدا کردیم. خانواده‌ها در دنیا بحران تنهایی دارند و دچار آسیب‌های شدیدی شده و انسجام خود را از دست داده‌اند، حفظ انسجام خانواده را در دستور کار قرار دادیم که یک مفهوم آن کاهش طلاق است. این امر در استان اجرا شده و موفق هم بوده است. مشکلات خانواده ریشه در مشکلات اقتصادی هم دارد اما در کنار این موارد، اختلالی در کشور در اکثر استانها و نیز در کشورهای دیگر وجود دارد و آن اختلال ارتباطی است. معاون رئیس جمهور در امور زنان و خانواده با بیان این مطلب عنوان کرد: خانواده‌ها نمی‌توانند به خوبی ارتباط برقرار کنند؛ کیفیت ارتباطات به شدت مختل شده، سوء تفاهم بالا و قدرت شنیداری و درک پایین است، این موارد مناسبات اجتماعی را دچار مشکل می‌کند. خانواده سالم و شکوفا، خانواده‌ای است که عشق، محبت و پیوندهای قوی عاطفی و انسانی در آن برقرار شود و روح اعضای خانواده را سیراب کند، این خانواده است. اکنون ارتباط از طریق شبکه‌های اجتماعی برای خانواده‌ها راحت‌تر و ارتباطات دچار مشکل شده است.
افزایش شکاف بین نسلی عامل کاهش تعامل اعضای خانواده
پژوهش‌ها نشان می‌دهد ارتباط با خانواده رتبه اول و فضای مجازی در رتبه دوم اوقات فراغت خانواده‌های ایرانی قرار دارد که این موضوع نشان دهنده رقابت تنگاتنگ خانواده و فضای مجازی با یکدیگر است. یک عضو نماینده مجلس شورای اسلامی معتقد است: چرا که بر اساس این رده بندی، آنها با فاصله کمی با یکدیگر در حال رقابت هستند و ممکن است حتی جایگاه شان در آینده عوض شود. به همین علت معتقدم این روزها فضای مجازی جای ارتباطات درون خانواده‌ها را گرفته است. به‌طوری که اعضای خانواده ترجیح می‌دهند به جای گفتوگو با یکدیگر در این فضا سرگرم باشند. از طرف دیگر فاصله عمیقی بین نسل‌های کشور ایجاد شده است که همین موضوع هم می‌تواند در کاهش تعامل و گفت‌و‌گوی خانواده مؤثر باشد. طیبه سیاووشی ادامه داد: شکاف نسلی در اثر سنت و مدرنیته ایجاد شده است اما باید با راهکارهای مؤثر از عمیق‌تر شدن آن جلوگیری کرد.این روزها متأسفانه مردم ما کمتر با همدیگر گفتوگو می‌کنند و سعی می‌کنند با جر و بحث مشکلات خود را حل کنند. این اتفاق بویژه در خانواده‌ها در حال اتفاق افتادن است.
نکته دیگر آنکه ما هیچوقت تلاش نکردیم با دیدگاه‌های نسل جوان آشنا شویم و آنها را درک کنیم. بلکه تلاش کردیم تا با مسائلی همچون عرف و مذهب و سنت آنها را محدود کنیم. این درحالی است که عدم تنظیم رفتار با جوان‌ها مورد تأیید هیچ کدام از این مرجع‌ها نیست.البته، گفتوگو در خانواده‌ها به این معنی نیست که آنها یک حادثه را با همدیگر کند و کاو کنند بلکه گفتوگو به این معنی است که اعضا با یکدیگر تعامل و سازش داشته باشند. وضعیتی که امروز در نظام خانواده گرفتار آن هستیم به خاطر آن است که آینده نگر نیستیم و برای فردای خود برنامه نداریم. به همین علت زمانی که دچار مشکل می‌شویم نمی‌دانیم باید چه کار کنیم.
