محمدحسین جعفری سمیع روزنامه نگار سی و دومین نمایشگاه بین‏المللی کتاب تهران از ۴ اردیبهشت ماه در مصلای تهران برپا شده است. اما بازار کتاب در چند سال اخیر و به‌ویژه پس از تحریم‌های ایالات متحده علیه کشورمان شاهد افزایش قیمت شدید و نیز کاهش تیراژ کتاب‌ها بوده است. اما این تنها مشکل ناشران در […]

محمدحسین جعفری سمیع
روزنامه نگار

سی و دومین نمایشگاه بین‏المللی کتاب تهران از ۴ اردیبهشت ماه در مصلای تهران برپا شده است. اما بازار کتاب در چند سال اخیر و به‌ویژه پس از تحریم‌های ایالات متحده علیه کشورمان شاهد افزایش قیمت شدید و نیز کاهش تیراژ کتاب‌ها بوده است. اما این تنها مشکل ناشران در کشور نیست که در نمایشگاه کتاب خودنمایی می کند. جمع آوری و توقیف برخی کتاب ها از چند سال پیش به نوعی سنت در ایام برگزاری نمایشگاه بدل شده است. گویا اگر در طول برگزاری نمایشگاه کتاب با برخی آثار برخورد قهرآمیز صورت نگیرد، ماموریت این نمایشگاه ناتمام خواهد ماند.

به گزارش «جمله» روز گذشته در نشست نقد و بررسی «سیاست‌های نظارتی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی در حوزه کتاب» با حضور کامبیز نوروزی، کارشناس حقوقی؛ مجید صیادی، کارشناس نشر در تالار شهید آوینی سرای اهل قلم موضوع سانسور آثار ادبی مورد بررسی قرار گرفت.
در این نشست کامبیز نوروزی با انتقاد از نگاه های سلیقه ای به آثار ادبی گفت:« مشکل از زمانی آغاز می‌شود که ساختار قدرت تلاش می‌کند بر همه کالا‌های فرهنگی ممیزی را اعمال کند. تاکید دارم که نظام‌مند شدن ممیزی امر نا‌ممکنی است، چراکه جهان احساس و اندیشه به شدت شخصی است. ممیزی؛ قابل‌قانون‌گذاری نیست.»
وی اظهار داشت:« وقتی ناشر کتاب را به وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی تسلیم می‌کند، معلوم نیست که چه کسی و به چه شیوه‌ای کتاب بررسی می‌شود. بنابراین شاهد الگوی رفتاری توام با نگرانی هستیم.»

جریان سلیقه ای غیرمطمئن
در این نشست مجید صیادی گفت:« وقتی از سیاست‌های نظارتی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی در حوزه نشر بحث می‌شود باید توجه داشت که این جریان سلیقه‌ای، غیرمطمئن و ادامه‌‌دار است.»
این کارشناس صنعت نشر اظهار داشت:« برخورد سلیقه‌ای به این معناست که کتاب دارای مجوز بعد از تغییر گروه بَرِس، لغو مجوز می‌شود و یا به‌عکس. در نتیجه ناشران از دوام احکام صادره اطمینان ندارند. گاهی کتاب‌های دارای مجوز اجازه عرضه در نمایشگاه را پیدا نمی‌کنند و یا حتی از کتابخانه‌های عمومی جمع‌آوری می‌شود.»
قبل از افتتاح سی و دومین نمایشگاه کتاب تهران، خبر ممنوع الورود بودن برخی کتاب ها در فضای مجازی منتشر شد. اولین بار این عمادالدین باقی بود که با انتشار مطلبی در صفحه اینستاگرام خود خبر جلوگیری از حضور دو جلد از کتاب‌های نشر سرایی را مطرح کرد.
باقی در این‌باره نوشت:«امروز شنبه سی و یکم فروردین از وزارت ارشاد با مدیر نشر سرایی تماس گرفته و گفتند به فرموده دادستانی تهران کتاب‌های «اعدام و قصاص» از عمادالدین باقی و «دین دولتی و دولت دینی» از محمد قوچانی که هر دو قدیمی و به لحاظ قانونی دارای مجوز انتشار هستند در نمایشگاه نباید عرضه شوند.»
.محمدجواد مظفر مدیر انتشارات کویر درباره جلوگیری از حضور برخی از کتاب‌های این نشر در نمایشگاه کتاب امسال گفت: «هفته قبل، از اداره کتاب با ما تماس گرفتند و گفتند نامه‌ای از معاون دادستانی تهران آمده است که سه عنوان کتاب را نمی‌توانید در نمایشگاه عرضه کنید. یکی از این کتاب‌ها چاپ چهارم است، یکی دیگر چاپ سوم و دیگری چاپ دوم است. نمی‌دانم بعد از این همه مدت، توزیع این کتاب‌ها در نمایشگاه چه مشکلی ایجاد می‌کند؟»

گرانی کاغذ و تیغ سانسور!
حامد کنی، مدیر انتشارات روزبهان معتقد است چالش اصلی ناشران در سال پیش رو چیزی بیش از مشکلات معمول این حوزه است.
او که با پایگاه خبری یورونیوز صحبت کرده است عقیده دارد کمبود کنونی انواع کاغذ، مکانیزم های تولید و مواد اولیه آسیب‌های جدی به این صنعت وارد خواهد کرد تا جایی که نمایشگاه سال بعد «کتاب چندانی» در خود نخواهد داشت.
مدیر انتشارات روزبهان چنین مسائلی را حاصل نوعی تداخل مدیریتی در برگزاری این نمایشگاه کتاب می‌داند وی می‌گوید:‌ «انگار نهادهای مختلف در نحوه برگزاری، چیدمان و ساختار نمایشگاه دخالت دارند و فشاری که این نهادها به امر برگزاری نمایشگاه می‌آورند ریتم (طبیعی) آن را به هم می‌زند.»
از سوی دیگر معصومه ابراهیمی، انسان‌شناس و مدیرمسئول نشر فرهامه، می‌گوید:«مسأله سانسور یکی از قدیمی‌ترین و اساسی‌ترین موانع حوزه نشر است.»
وی ادامه می دهد:«برای نمونه انتشارات فرهامه که ناشر تخصصی کتب انسان‌شناسی و فولکلور است موفق نشده مجوز نشر کتاب آدم‌خواران، یکی از کتاب‌هایی را که مدتها روی آن کار کرده است از وزارت ارشاد بگیرد.»
ابراهیمی می‌گوید:« از آنها خواسته‌ شده یک فصل کامل کتاب را حذف کنند تا مجوز نشر دریافت کند اما چون این امر به محتوای این اثر، که نوشته انسان‌شناس مطرح ماروین هریس است، ضربه می‌زده این کار را انجام نداده‌اند و همین امر باعث شده دریافت مجوز وارد فرآیندی طولانی شود.»
مدیر مسئول نشر فرهامه نیز نیز به مشکل گرانی کاغذ اشاره می‌کند و می‌گوید: «تخصیص کاغذ دولتی به ناشران بخش‌هایی از این مسأله را برطرف کرده است.»
وی می‌افزاید: «کاغذهایی که دولت با سهمیه‌بندی و از طریق ثبت‌نام در فرآیندی خاص به ناشران تحویل می‌دهد کاغذ سفید تحریری هستند اما مخاطبان کتاب در ایران بیشتر کاغذ بالکی (‌Bulky) را ترجیح می‌دهند؛ کاغذی که سبکتر بوده و ته‌رنگ نخودی آن سبب سهولت مطالعه می‌شود.»
سی و دومین دوره نمایشگاه بین‏المللی کتاب تهران تا ۱۴ اردیبهشت ماه به کار خود ادامه خواهد داد.