اشاره کاوه ایرانی / روزنامه نگار پس از اعلام توقف بخشی از اقدامات ایران در اجرای برجام در اواخر هفته گذشته، گمانه‌زنی‌ها در داخل و خارج ایران درباره سرنوشت برنامه جامع اقدام مشترک (برجام) شدت گرفته است. شورای عالی امنیت ملی روز چهارشنبه ۱۸ اردیبهشت با انتشار بیانیه‌ای اعلام کرد که این شورا «در راستای […]
اشاره
کاوه ایرانی / روزنامه نگار
پس از اعلام توقف بخشی از اقدامات ایران در اجرای برجام در اواخر هفته گذشته، گمانه‌زنی‌ها در داخل و خارج ایران درباره سرنوشت برنامه جامع اقدام مشترک (برجام) شدت گرفته است. شورای عالی امنیت ملی روز چهارشنبه ۱۸ اردیبهشت با انتشار بیانیه‌ای اعلام کرد که این شورا «در راستای صیانت از امنیت و منافع ملی مردم ایران دستور توقف برخی اقدامات ایران در توافق برجام را صادر نمود.» همان روز حسن روحانی، رئیس جمهور ، در نشست هیات دولت اعلام کرد که ایران فروش مازاد اورانیوم غنی‌شده و آب سنگین را متوقف کرده است.
به گزارش «جمله»، تصمیم ایران به توقف بخشی از تعهداتش در برجام، دو روز پس از آن صورت گرفت که ایالات متحده آمریکا اعلام کرد ناوگروه «یواس‌اس آبراهام لینکلن» را به آب‌های خلیج فارس اعزام می‌کند. دولت آمریکا دلیل این اقدام را مقابله با «تحرکات و رفتارهای نگران‌کننده ایران» اعلام کرد. همچنین دو روز پس از تصمیم ایران به توقف اجرای بخشی از تعهداتش در برجام، رسانه‌ها خبر دادند که چهار بمب‌افکن بی-۵۲ آمریکا در پایگاه نظامی این کشور در قطر فرود آمده‌اند. در روز شنبه هفته جاری، یعنی سه روز پس از کاهش تعهدات برجامی ایران نیز دولت آمریکا اعلام کرد یک ناو جنگی دیگر و سیستم دفاع هوایی موشکی پاتریوت را به آب‌های خلیج فارس اعزام می‌کند. ایالات متحده آمریکا ادعا کرده که دلیل این اقدامات احتمال حمله ایران به نیروهای آمریکا در خاورمیانه است.
ظرفیت ترامپ برای مذاکره کم است
پیروز مجتهدزاده کارشناس مسائل بین الملل در گفت و گو با «یورونیوز» و در پاسخ به این سوال که هدف آمریکا از تشدید تنش با ایران از طریق اعزام نیروهای نظامی‌اش به خلیج فارس، مثل مورد کره شمالی، مذاکره است یا جنگ، گفت: «آمریکا نیروهای نظامی‌اش را به سمت کره شمالی هم اعزام کرد تا با کره‌ای‌ها مذاکره کند. ولی ترامپ در مذاکره با کره شمالی چه کار کرد؟ ترامپ آن قدر ظرفیتش برای مذاکره کم بود که مذاکرات را نیمه‌کاره رها کرد و باعث شد کره شمالی دوباره به آزمایشات اتمی و موشکی برگردد. حالا آقای ترامپ می‌خواهد چه کار کند؟ یعنی سیاست ترامپ در قبال کره شمالی، کاملاً ورشکسته است. اما اینکه بگوییم هدف اصلی آمریکا از اقدامات نظامی اخیرش در منطقه خلیج فارس، مذاکره با ایران است، حرفی بسیار خنده‌دار است چراکه آقای ترامپ با اقدامات اخیرش منطقه خلیج فارس را عملاً به یک انبار باروت وحشتناک تبدیل می‌کند. او فکر نمی‌کند که این انبار باروت اگر منفجر شود، فقط ایران صدمه نمی‌بیند بلکه همه یاران و فرمانبرداران آمریکا هم دود می‌شوند و به هوا می‌روند. تبدیل منطقه خلیج فارس به انبار باروت غلط‌ترین کار ممکن است. آقای ترامپ بعد از اعزام ناوهای جنگی آمریکا به سمت خلیج فارس، نهایتاً گفته اگر مقامات ایران می‌خواهند با من مذاکره کنند، این شماره تلفن من است. آیا چنین حرفی خجالت‌آور نیست؟ این وسط چه کسی تمنای مذاکره دارد؟ ایران یا ترامپ؟ »
این استاد دانشگاه ادامه داد: «وقتی ظریف در نیویورک تمایل ایران به مذاکره را به گوش ترامپ می‌رساند، ترامپ حاضر نیست پاسخ مثبت متقابلی به ایران بدهد؛ اما الان می‌گوید منتظر تلفن مقامات ایران هستم. این چه جور دیپلماسی‌ای است؟ وزیر خارجه آمریکا یکسال قبل دوازده شرط اعلام کرد برای آغاز مذاکرات ایران و آمریکا. اما الان آقای ترامپ می‌گوید منتظر تماس مقامات ایران است برای آغاز مذاکرات. ایران هم می‌گوید در چنین شرایطی تن به مذاکره نخواهد داد. به نظر من مجموع این شرایط یعنی هیچ نقطه آغازی برای مذاکره ایران و آمریکا دیده نمی‌شود.»
مجتهدزاده درباره احتمال وقوع جنگ در چنین شرایط تنش‌آلودی گفت: «احتمال جنگ را چندان بالا نمی‌بینم. من شنیده‌ام که در برابر رزم‌آرایی‌های وحشتناک ایالات متحده آمریکا، در ایران هم قصد دارد به زودی شایعاتی اینترنتی منتشر کند که مثلاً فلان جا درگیری و تیراندازی شد؛ و بعد هم چنین خبری را تکذیب کند و بگوید انتشار آن در فضای مجازی، کار ما نبوده. در واقع ایران می‌خواهد بگوید درگیری مختصری رخ داد و مشکلی هم برای ایران پیش نیامد. یعنی ترویج چنین شایعاتی، نوعی تلاش برای کاستن از هیمنه و ابهت آمریکاست. البته این جزو شنیده‌های من است و نمی‌دانم آیا واقعاً چنین کاری صورت خواهد گرفت یا نه. در برابر اقدام غیرعاقلانه آقای ترامپ، چنین اقدامی بعید هم نیست. اما اقداماتی از این دست ممکن است نهایتاً مشکل حادی ایجاد کنند. اگر چنین مشکی ایجاد شد، باید از آقای ترامپ پرسید چرا نیروی دریایی آمریکا را به خلیج فارس اعزام کردی؟ مگر آمریکا در عربستان و امارات کم پایگاه نظامی دارد؟ پس چرا رئیس جمهوری آمریکا یک شهر شناور نظامی به خلیج فارس ارسال می‌کند؟»
مجتهدزاده در پاسخ به این سوال که چرا کشورهای اروپایی در مورد تحریم‌های آمریکا علیه کوبا، در قیاس با تحریم‌های آمریکا علیه ایران، کوبا مقاومت بیشتری در برابر ایالات متحده نشان داده‌اند، گفت: «جواب بسیار روشن است. اروپایی‌ها در قبال کوبا درگیر قراردادی شبیه برجام نیستند و کاملاً آزادند و در دل این آزادی می‌توانند رقابت با ایالات متحده آمریکا را مستقلاً پیگیری کنند. اما در برجام اروپا قول و قرارهایی به ایران داده است که ناچار است مطابق این قول و قرارها عمل کند. انگلیس و فرانسه و آلمان تعهداتی داده‌اند در زمینه ادامه تجارت با ایران و تسهیلات مربوط به این امر. پس چرا اروپایی‌ها دست روی دست گذاشته‌اند. اینکه ایران مطالباتش را با زبان نامطلوبی مطرح می‌کند، مثلاً آقای روحانی ضرب‌الاجل ۶۰ روزه برای ۱+۴ تعیین می‌کند، بحث دیگری است. نکته مهم این است که اروپا باید به تعهداتش عمل کند.»
اروپایی‌ها بین ناتو و برجام گرفتار شده‌اند
مجتهدزاده درباره این نکته که برخی معتقدند دست ایران در این بازی سیاسی پر نیست چراکه با اروپا در حال تعامل و مذاکره است در حالی که اروپا طرف اصلی ایران نیست و ایران باید با آمریکا مذاکره کند، گفت: «آنچه مسلم است ابراز نارضایتی جمهوری اسلامی ایران از وعده‌های محقق نشده کشورهای اروپایی است. اروپا هم قول داده که همچنان تلاش کند برای تحقق خواسته‌های ایران. اینکه تلاش آنها به ثمر می‌رسد یا نه، بحث دیگری است که من نمی‌توانم درباره آن حدسی بزنم. اروپایی‌ها با درگیر شدن در ماجرای برجام، نه بر اساس بدخواهی بلکه بر اساس خیرخواهی، خودشان را بین صخره و سنگ گرفتار کرده‌اند. آنها در این ماجرا بیشترین لطمه را از شریک آمریکایی خودشان دیده‌اند. در حالی که اروپایی‌ها در برجام موفق شدند به کمک چین و روسیه و آمریکای دوران اوباما، شرایطی را بوجود آورند که همه خواسته‌های امنیتی غرب در قبال ایران برآورده شود. به هم خوردن آن شرایط، نه ناشی از عدم همکاری ایران بلکه ناشی از عملکرد آمریکای آقای ترامپ است. کشورهای اروپایی مرتباً تکرار می‌کنند تعهدات خودشان در برجام را رعایت می‌کنند اما این کشورها متحد آمریکا در ناتو هستند و نمی‌توانند خواست آمریکا را به کلی نادیده بگیرند. به همین دلیل است که می‌گویم اروپایی‌ها خودشان را بین سنگ و صخره قرار داده‌اند. من با منطقی بودن خواسته‌های ایران کاری ندارم ولی اگر ایران خواسته است اروپا مشکل تبادلات مالی بانکی را حل کند، اروپا مادامی که به برجام پای‌بند باشد، باید این خواسته ایران را محقق کند. اینکه اروپا گله کند که فعالیت موشکی ایران چنین و چنان است، شبیه بهانه‌جویی است و پسندیده نیست.»
