زهرا ایرانشاهی زمانی که تحریم‌های یکجانبه و زورگویانه امریکا علیه مردم ایران در تاریخ ۱۳ ابان ۹۷ آغاز شد، شاید کمتر کسی می‌توانست حدس بزند که اینگونه اقدامات راه به جایی نخواهد برد و امریکا مجبور است هر روز از توقعات خود کم کند. درواقع علاوه بر پایمردی مردم، تحولات منطقه و رویكرد اروپا با […]
زهرا ایرانشاهی
زمانی که تحریم‌های یکجانبه و زورگویانه امریکا علیه مردم ایران در تاریخ ۱۳ ابان ۹۷ آغاز شد، شاید کمتر کسی می‌توانست حدس بزند که اینگونه اقدامات راه به جایی نخواهد برد و امریکا مجبور است هر روز از توقعات خود کم کند. درواقع علاوه بر پایمردی مردم، تحولات منطقه و رویكرد اروپا با همه تعلل ایشان در اتخاذ یک سازوکار مالی درست برای تعامل اقتصادی با ایران، نیز به نفع یكجانبه‌گرایی ترامپ نبود و تحریم‌های جدید با احتمال قریب به یقین افزایش تنش در خاورمیانه، واشنگتن را در دستیبابی به اهدافش علیه ایران راهبری نکرد.
شاهد مثال اتفاقی است که از حدود دو ماه قبل برای دو کشتی ایرانی در برزیل رخ داد که نهایتا به سوخترسانی به آنها منجر شد. پیش از آنکه وضعیت این کشتی‌ها را تدقیق کنیم به ذکر دلایلی درباره اینکه چرا امریکا در کارزار بین‌المللی علیه ایران موفق نشد می‌پردازیم.
همانطور که می‌دانیم، ایالات متحده تلاش کرد که صادرات نفت ایران را به صفر برساند اما این کار در عمل غیرممکن بود؛ چراکه به‌رغم ادعای عربستان، هیچ جایگزین مناسب و قابل دوامی برای صادرات روزانه دو و نیم میلیون بشکه نفت ایران وجود ندارد. درواقع علاوه بر اینها عربستان به دلیل سیاست‌های ضدبشریت خود موردقبول همه قدرت‌های جهانی نیز نبوده و نیست.
از سوی دیگر ترامپ با قدرت‌های دیگر جهانی از جمله چین نیز بر سر نظام تعرفه‌گذاری واردات و صادرات کالا دچار مشکل شد و تنش‌های تجاری بین چین و آمریکا و اثبات بیشتر زورگویی امریکا به حمایت بیشتر پکن و مسکو از ایران کمک کرد. ضمن اینکه کاخ سفید هرگز نتوانست در عمل اتحادیه اروپا را علیه ایران همراه کند چراکه اروپاییان بر درست بودن توافق قبلی هسته‌ای همچنان پافشاری دارند.
اتحادیه اروپا درواقع نسبت به اوج‌گیری تنش‌ها در خاورمیانه با افزایش مهاجرت به کشورهای اروپایی بیمناک است و تنش را ضربه‌ای به استقلال و امنیت خود نیز می‌داند. از طرفی کشورهای اروپایی بدشان هم نمی‌آید که این قضایا را فرصتی برای کاهش سطح مراودات تجاری با امریکا به‌عنوان تنها قدرت سیاسی و اقتصادی جهان که زورگویی می‌کند، ببینند. از طرفی استفاده از یورو به جای دلار یا پول ملی خود کشورها به جای دلار در تعاملات اقتصادی جهانی در مورد کشورهایی نظیر ایران، چین، روسیه، ترکیه نیز بر ناکارامدی تحریم‌ها سحه می‌گذارد.
بنابراین به دلیل خروج یکجانبه امریکا از برجامی که از سوی قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت سازمان ملل متحد پشتیبانی میشود، متحدان قدرتمند آمریکا همچون اروپا و ژاپن و ترکیه، عمان و عراق همچنان از آن حمایت می‌کنند و فقط تعدادی از متحدان منطقه‌ای یعنی عربستان سعودی و امارات عربی متحده و اسراییل از تصمیم ترامپ برای خروج از برجام حمایت کرده‌اند.
با این وصف، می‌توان گفت که امریکا باید از خواب قدرت بلامنازع منطقه بودن، بیدار شود و بداند که با اقداماتی نظیر ایجاد فشار برای عدم سوخترسانی به هواپیماها و کشتی‌های ایرانی نمی‌تواند بدون پشتوانه منطقی همچنان بر جهان حکم‌فرمایی کند. چراکه مثلا در اتفاق اخیری که برزیل به کشتی‌های ایرانی سوخترسانی نکرد و بالاخره براساس قوانین تجارت بین‌الملل مجبور به سوخترسانی شد، همان کشور متضرر شد. برزیل سالانه حدود ۲ میلیارد دلار صادرات به ایران دارد که بیشتر آن مواد غذایی و دامی شامل ذرت دامی، گوشت و شکر است و توقف دوکشتی ایرانی و عدم ارائه سوخت به آنها، صادرات بزریل را رسما تهدید کرده و ممکن است ایران کشورهای دیگری را جایگزین برزیل کند.
از طرفی طبق همان قوانین، مواد غذایی شامل تحریم‌های آمریکا نمی‌شود و ایران یکی از بزرگترین خریداران محصولات کشاورزی برزیل است و در حال حاضر جاری تاکنون بیش از ۲٫۵ میلیون تن ذرت برزیلی خریده است. در خبرها آمده که تامین‌کننده اصلی سوخت بانکر در برزیل، شرکت «ترنس‌پترو»، شعبه‌ای از Petroleo Brasileiro یا همان «پتروبراس» است و این شرکت تایید کرده بود که از فروش سوخت به کشتی‌های ایرانی به علت تحریم‌ها خودداری کرده است.
به گفته منابع آگاه، شرکت کشتیرانی «ساپید» که مالک این کشتی‌ها است، در دادگاه «پارانا» موفق نشده بود تا «پتروبراس» را به فروش سوخت مجبور کند. این کشتی‌ها در بندر پاراناگوآ در جنوب ایالت پارانا لنگر انداخته بودند و پس از تحمل ضررهای دوماهه اقتصادی بالاخره در روزهای قبل با سوخترسانی به حرکت خود ادامه دادند.
اما رئیس‌جمهور برزیل در همان زمان گفت که دولت برزیل به شرکت‌های داخلی در مورد تحریم‌های اعمال شده آمریکا علیه ایران و پیامدهای احتمالی عدم تبعیت از آنها هشدار داده است. ژائیر بولسونارو تصریح کرد: تلاش می‌کند تا روابط بسیار نزدیکی با آمریکا برقرار کند که به نفع برزیل است. اما در این میان، برخی از تجار برزیل نگران بودند که وضعیت کشتی‌های ایرانی که ذرت بارگیری کرده و نمی‌توانستند حرکت کند، بر تجارت با ایران تاثیر بگذارد.
با انتشار این اخبار، در تاریخ دوم مرداد ماه، بلومبرگ در مصاحبه‌ای با سیدعلی صادقیان، سفیر ایران در برزیل نوشت: ایران تهدید کرده است درصورتی که برزیل اجازه ندهد که دو کشتی ایرانی سرگردان در سواحل این کشور سوخت‌گیری کنند، واردات از این کشور را متوقف خواهد کرد. چراکه در صورتی‌که این کشور از سوخت‌گیری کشتی‌های ایران جلوگیری کند، ایران می‌تواند به راحتی تامین‌کنندگان جدید ذرت، سویا و گوشت بیابد.
اما یک روز پس از تهدید ایران، وزیر تجارت خارجی برزیل مدعی شد که سرگردانی کشتی‌های ایرانی در دریا و عدم تحویل سوخت به آنها هیچ تاثیری در روابط دوجانبه تجاری ایران و برزیل نخواهد گذاشت. لوکا فراز گفته بود همچنین عدم تحویل نفت به کشتی‌ها هیچ تاثیری روی صادرات برزیل به ایران نمی‌گذارد. اما بعدازظهر همان روز یعنی سوم مرداد ماه، دادگاهی در برزیل به شرکت نفت و گاز «پتروبراس» دستور عرضه سوخت به کشتی‌های ایرانی را داد. این حکم ۲۴ ژوئن (دوم مردادماه) توسط رئیس دیوان عالی فدرال برزیل صادر شد.
نهایتا هشت روز پس از انتشار خبر سرگردانی کشتی‌های ایرانی و چهار روز پس از تهدید ایران، دو کشتی ایرانی که هفته‌ها در یکی از بنادر برزیل به دلیل عدم دریافت سوخت نمی‌توانستند حرکت کنند، روز شنبه به وقت محلی سوخت‌گیری و حرکت کردند. سوخت رسانی به کشتی «باوند» از ساعت ۵ بامداد به وقت محلی آغاز شده و قرار بود این کشتی با محموله ذرت ساعت ۹ شب (وقت محلی) برزیل را به مقصد ایران ترک کند. سوخترسانی به کشتی «ترمه» نیز از ساعت یک بامداد (وقت محلی) آغاز شد و قرار بود که این کشتی به بندر «ایمبیتوبا» برود و پس از بارگیری ذرت به حرکت خود به مقصد ایران ادامه دهد.
اگرچه نباید از این نکته غافل شد که قطعا سرگردانی این کشتی‌ها در سواحل برزیل برای کشور در این شرایط اقتصادی هزینه‌بر است و تهدیداتی از جمله توقیف به بهانه‌های مختلف را می‌تواند فراهم می‌کند اما از آنجایی که ایران خریدار یک سوم ذرت برزیل است و صادرات این کشور به ایران در سال حدود ۲ میلیارد دلار است، بهتر است که اینگونه اخبار زودتر از دو ماه در سطح جهان منتشر شوند و برای رفع ایت دست مشکلات نیز دولت زودتر چاره‌اندیشی کند.
بنابراین با همه فشارهای اقتصادی غیرقابل انکار، تکرار اینگونه تجربه‌ها نشان می‌دهد که دولت امریکا با تحریم‌های اقتصادی علیه کشوری، در حالی که قبلا برجامی هم امضا شده است، حرمت ایشان را نشانه گرفته است و به این ترتیب یک ملت اجازه تخریب کشورشان را نمی‌دهند.
از طرفی نیل به نظام جهانی چندقطبی به جای تک‌قطبی با قدرت‌نمایی‌های گاه و بیگاه امریکا نیز از ثمرات بحران‌آفرینی‌های اخیر امریکا بود که سایر قدرت‌های جهانی به‌ویژه اروپا، چین، روسیه و هند را بر آن داشت که به انجام معاهدات بین‌المللی بدون حضور آمریکا بیندیشند.
