جمله: حتما شما هم شنیده اید؛ یوزپلنگ آسیایی؛ همان حیوان زیبایی که جز ایران جایی برای زیستن ندارد و فعالان محیط زیست، در جریان مسابقات جام جهانی ۲۰۱۴ برزیل، عکس یوزپلنگ ایرانی را در گوشه پیراهن بازیکنان نقش بستند تصویری که در پس زمینه خود حاوی پیام مهمی بود. پیامی که خطر انقراض این گونه […]
جمله: حتما شما هم شنیده اید؛ یوزپلنگ آسیایی؛ همان حیوان زیبایی که جز ایران جایی برای زیستن ندارد و فعالان محیط زیست، در جریان مسابقات جام جهانی ۲۰۱۴ برزیل، عکس یوزپلنگ ایرانی را در گوشه پیراهن بازیکنان نقش بستند تصویری که در پس زمینه خود حاوی پیام مهمی بود. پیامی که خطر انقراض این گونه نادر جانوری و ضرورت حفاظت از آن را گوشزد میکرد. بر اساس آخرین آمار کمتر از ۵۰ قلاده از آن در کشور باقی نمانده که زندگی آنها نیز با خطرات زیادی مواجه است. به عبارت ساده‌تر جمعیت یوزپلنگ های ایران همچنان رو به کاهش است. آن تعداد هم در ایران پراکنده اند. از سال ۱۳۸۶ همه ساله نهم شهریورماه به عنوان «روز ملی حفاظت از یوزپلنگ ایرانی» گرامی داشته می شود. در این مدت تلاش های بسیاری برای حفظ این گونه در ایران شده است.
یوزپلنگ ایرانی که به نام های یوزآسیایی یا تیزپای آسیایی نیز شناخته می شود، یک زیرگونه به‌شدّت در معرض خطر انقراض است که گفته می شود اکنون تنها چند ده قلاده از آن در ایران وجود دارد. یوزپلنگ زمانی در اکثر نقاط آسیا از شبه قاره هند تا افغانستان، ترکمنستان و ایران تا شبه‌جزیره عربستان و سوریه پراکنده بود، اما در حال حاضر در فهرست جانوران در آستانه انقراض اتحادیه جهانی حفاظت از طبیعت قرار دارد و منحصر به نواحی دور افتاده‌ای در بیابان‌های ایران شده‌است. امروزه ایران آخرین پناهگاه یوزپلنگ آسیایی در دنیا به‌شمار می‌رود.
طبق گفته کارشناسان جمعیت یوزپلنگ در دهه ۵۰ خورشیدی بین ۳۰۰ تا ۴۰۰ قلاده در کشور بوده و در ۴۴ نقطه ایران نیز زیست می کرده است. بعد از آن به علت اینکه از یک سو طعمه های آنان پراکنده شدند و از سوی دیگر جنگ ایران و عراق زیستگاه آنان را ناامن کرد سال به سال از جمعیت آنان کاسته شد و در دهه هفتاد به طور ناگهانی کارشناسان بین المللی در پایشی که در ایستگاه ها انجام دادند گفتند که کلا یوزپلنگ آسیایی در حال منقرض شدن و از بین رفتن است. تا مدت‌ها نیز این ذهنیت وجود داشت که یوز ایرانی منقرض شده است تا اینکه در اواخر دهه ۷۰ یک قلاده یوزپلنگ در جاده طبس تصادف کرد و این گونه بر همگان معلوم شد که یوزپلنگ ایرانی هنوز در این جغرافیا نفس می‌کشد.
در دیگر نقاط دنیا نیز دوستداران محیط زیست و حیات وحش به تکاپو افتادند و برای حفظ این گونه ارزشمند و نادر تلاش کردند. در سال ۱۳۸۰، سازمان ملل طی تفاهم نامه ای با سازمان حفاظت از محیط زیست ایران، در سه بخش آموزش، تحقیقات و حفاظت به نتایج خوبی دست پیدا کردند و با تشکیل دبیرخانه فعالیت آنها ادامه پیدا کرد تا در سال ۲۰۱۰، چهارم دسامبر همزمان با ۱۳ آذر به عنوان روز جهانی یوزپلنگ نام گذاری شده است تا یادآور شود زمانی برای از دست دادن نداریم.
از دیگر تلاش ها برای این گونه نادر، حک شدن تصویر یوز آسیایی بر پیراهن ملی پوشان فوتبال کشور، در مسابقات جام جهانی ۲۰۱۴ یک حرکت زیست محیطی بود که توسط نهادهای مختلف از جمله سازمان حفاظت محیط زیست، وزارت ورزش و فدراسیون فوتبال و به امید حفظ این گونه جانوری صورت گرفته بود.
آخرین وضعیت یوزپلنگ‌های پردیسان
دامپزشک پارک پردیسان ضمن اشاره به آخرین اقدامات انجام شده برای باروری یوزپلنگ‌های پارک پردیسان گفت: در حال حاضر قرار است از روش (medical target train) برای جفت‌گیری طبیعی استفاده شود. چنانچه این روش جواب نداد به سراغ روش‌های دیگر لقاح مصنوعی خواهیم رفت.
ایمان معماریان با بیان اینکه حدود چند ماه گذشته روی دلبر و کوشکی – یوزپلنگ‌های پارک پردیسان – لقاح مصنوعی با روش غیر تهاجمی انجام شد که متاسفانه موفقیت آمیز نبود، اظهارکرد: لقاح مصنوعی غیرتهاجمی تاکنون چندین بار در دنیا انجام شده اما هیچ وقت روی یوزپلنگ‌ها جواب نداده است اما چون این نوع از لقاح غیرمصنوعی، ریسک بسیار کمتری دارد، ترجیح دادیم که این روش را یک بار امتحان کنیم. لقاح مصنوعی با روش غیرتهاجمی مانند جفت‌گیری طبیعی است و در آن اسپرم بدون جراحی داخل مجرای تناسلی ماده قرار می‌گیرد.
دامپزشک پارک پردیسان با اشاره به اینکه در حال حاضر برنامه‌های دیگری برای بارور کردن یوزهای پردیسان داریم، تصریح کرد: تمام این برنامه‌ها کاملا علمی است و با کمک متخصصان خارجی انجام میشود. ما تاکنون برای لقاح مصنوعی از روش هورمون‌تراپی و برای جفت‌گیری طبیعی از علائم رفتاری یوزها استفاده می‌کردیم تا متوجه شویم که چه زمانی باید آنها را برای جفت‌گیری طبیعی به یکدیگر معرفی کنیم اما طبق برنامه‌ریزی‌هایی که از قبل داشتیم، قرار است که از روش (medical target train) استفاده کنیم. در این روش می‌توانیم یوزها را هر روز معاینه کنیم و متوجه شویم که «دوره فَحْلی» یوز ماده چه موقعی است یعنی چه زمانی می‌تواند پذیرای یوز نر باشد و دقیقا از همان دوره برای جفت‌گیری طبیعی استفاده کنیم. «دوره فحلی» در یوزپلنگ‌ها بسیار کوتاه است و اگر آن را از دست دهیم امکان جفت‌گیری طبیعی را از دست خواهیم داد.
