از سال‌ها پیش موضوع پرطرفدارترین تیم فوتبال ایران، محل مناقشه بین هواداران تیم های مختلف بوده است. پیش از دهه ۸۰ و قهرمانی تیم سپاهان در لیگ برتر، فضایی کاملا دو قطبی بر فوتبال ایران حاکم بود اما پس از اوج گیری سپاهان و بازگشت تراکتور به لیگ، این تیم ها نیز نشان دادند که […]
از سال‌ها پیش موضوع پرطرفدارترین تیم فوتبال ایران، محل مناقشه بین هواداران تیم های مختلف بوده است. پیش از دهه ۸۰ و قهرمانی تیم سپاهان در لیگ برتر، فضایی کاملا دو قطبی بر فوتبال ایران حاکم بود اما پس از اوج گیری سپاهان و بازگشت تراکتور به لیگ، این تیم ها نیز نشان دادند که پتانسیل هواداری گسترده ای حداقل در شهر، استان و منطقه خود دارند.
اما سوال مهم تر از این که کدام تیم پرطرفدار است، به تعداد هواداران تیم های ایرانی بازمی‌گردد؛ جایی که سرخابی ها ادعای ارتش ۴۰ میلیونی هواخواه خود را دارند و حالا تراکتوری ها نیز به جمع مدعیان اضافه شده اند و به زعم مالکشان، تیمی با پشتوانه ۳۰ میلیون هوادار محسوب می شوند. در این بین سپاهان، سپیدرود، صنعت نفت و… نیز هر کدام می توانند چنین صحبت هایی را باتوجه به جمعیت شهر و استان خود مطرح کنند که البته در صحت آن تردیدهایی جدی وجود خواهد داشت.
محمدرضا زنوزی با استدلال این که هشتاد درصد از ۴۰ میلیون آذری زبان (فرض) ساکن در ایران طرفدار تراکتور هستند، تیمش را ۳۰ میلیونی خواند. باتوجه به این که صدور گسترده کارت هواداری در ایران رواج ندارد، هیچ کس به صورت دقیق آمار تعداد هواداران و حتی نسبت آن ها را نمی داند اما به هر حال نظرسنجی های تلویزیونی و اینترنتی در کنار میزان تماشاگران، می تواند آماری تخمینی را به مخاطبان بدهد؛ هرچند که موضوع هواداری را باید به صورت طبقه بندی شده بررسی کرد. یعنی برای هوادار فعالی که به استادیوم برود، اخبار تیم را دنبال کند، پیشینه باشگاه را بداند، در موضوعات اسپانسرینگ به تیم محبوبش کمک کند و… با کسی که فقط خود را طرفدار تیم می داند، باید تفاوت هایی قائل شد.
همچنین پیش از بررسی باید به نکته ای مهم توجه کرد. در موضوع هواداری از یک تیم فوتبال، موضوع نتیجه گرفتن یا حضور ستاره ها اهمیت بسیار زیادی دارد. این نکته در تیم های بزرگ نیز صادق است؛ جایی که مثلا پس از شکست ۴ گله رئال مادرید مقابل بارسلونا، بسیاری از هواداران این تیم کارت های هواداری خود را پس داده و تصمیم گرفتند برای حمایت از تیم به ورزشگاه سانتیاگو برنابئو نروند. در ایران نیز به همین شکل است و نظرسنجی برنامه هایی چون نود نشان می دهد که در زمان موفقیت یک باشگاه، هواداران آن تیم بیشتر شده یا حداقل تمایل بیشتری برای نمایش هواداری خود دارند.
هواداری در ایران
در شهر منچستر فوتبالدوستان نمی توانند شباهتی بین منچستریونایتد و منچسترسیتی پیدا کنند. یونایتدی ها دلایلی چون ثبات، موفقیت و پیشینه را دلیل عمده خود برای هواداری از شیاطین سرخ می دانند و سیتیزن‌ها برای مقابله با تیم قدرتمند و سرخپوش شهر، به هواداری از سیتی پرداخته اند. اما در ایران چطور؟
شاید در زمان تاسیس پرسپولیس و استقلال (تاج) چنین موضوعاتی در تهران و ایران نیز وجود داشت. به طور مثال باشگاه سرخپوش پایتخت خود را متعلق به قشر پایین جامعه می دانست و باشگاه آبی پوش شرایط دیگری داشت. اما در سال های اخیر استادیوم مشترک، اسپانسر مشترک، مالک مشترک و… سبب شده تا شرایط به گونه دیگری تغییر یابد. البته همچنان هواداران هر کدام از تیم ها با اشاره به پیشینه باشگاه خود، سعی دارند تا آرمان های مالکان و موسسان تیم محبوبشان را زنده کنند.
در شهرستان ها شرایط دیگری حکم فرماست اما مسئله اصلی شور و شوقی است که باید در بدنه جامعه هواداری به وجود بیاید. به طور مثال در لیگ دهم که تراکتور به لیگ بازگشته بود، هر ۱۷ بازی خانگی این تیم با حضور نزدیک یا بیش از ۷۰ هزار هوادار برگزار شد اما مثلا در لیگ سیزدهم که هدایت تیم برعهده مجید جلالی بود، تعداد هواداران به کمتر از یک هزار نفر نیز رسید!
نکته مهمی که باید به آن توجه داشت این است که در شهرهای دیگر مثلا رشت، بابل، تبریز، انزلی، آبادان و… نسبت پر شدن استادیوم ها بیشتر از تهران است. یعنی هواداران نساجی در هر بازی (احتمالا) ۸۰ درصد ظرفیت استادیوم را پر می کنند، آن هم در شرایطی که این عدد در تهران شاید عددی نزدیک به ۵۰ را نشان دهد. اما این بدان معنی نیست که مثلا تعداد هواداران نساجی و سپیدرود از استقلال بیشتر باشد.
همچنین با کنار گذاشتن استان هایی چون آذربایجان شرقی، خوزستان، گیلان، مازندران و… که تیم قدرتمند در خود دارند، به استان هایی خواهیم رسید که توده مردم به هر دلیلی (شاید نداشتن تیم محلی) از سرخابی ها حمایت می‌کنند و این همان نکته ای است که پرسپولیس و استقلال را از دیگر تیم ها جدا می کند.
اعداد خیالی
همانطور که گفته شد هواداران هر کدام از تیم ها ادعا دارند که تیمشان توسط ارتشی ۴۰-۳۰-۲۰ میلیونی هواداری می شود. این ادعاها حالا به مالکان، مدیران، بازیکنان و پیشکسوتان رسیده و توسط آن ها نیز تکرار می‌شود. اما مجموع این صحبت ها عددی را نشان می دهد که شاید برابر با تعداد فوتبالدوستان در کشور چین باشد!
یکی از پیشکسوتان پرسپولیس که تعداد هواداران تیمش را ۴۰ میلیون نفر خوانده بود، استدلالش را مرتبط با نظرسنجی ها می دانست. او اعتقاد داشت که علاوه بر نیمی از جمعیت ایران (در زمان ۷۰ میلیونی) جمعی از مهاجران خارج از کشور نیز هوادار پرسپولیس هستند! این در حالی است که بسیاری از مردم جامعه را سالمندان، خردسال و همچنین افرادی تشکیل می دهند که علاقه ای به فوتبال یا هواداری از تیمی خاص ندارند؛ اما باتوجه به این که اغلب طرفداران در اطراف خود جمعی از فوتبالدوستان را می‌بینند، این دسته پرتعداد جامعه را نادیده می‌گیرند.
در یکی از نظرسنجی های پژوهشی دانشگاه یزد، آمده که ۱۸ درصد از مردم به هیچ عنوان ورزش نمی‌کنند یا به دنبال کردن آن علاقه ای ندارند. همچنین در پژوهشی دیگر آمده که بیش از ۸۰ درصد مردم حداقل یک بار فوتبال دیده اند. بنابراین شاید اتفاق نظر روی فوتبالی بدون حدود ۶۵-۷۰ درصد از جامعه واقع گرایانه باشد. در چنین شرایطی بازهم نمی توان عدد دقیقی را برای هواداری تیم ها عنوان کرد اما با قاطعیت می شود در رد ادعای ۳۰-۴۰ میلیونی بودن طرفداران گام برداشت.
نظرسنجی، اپلیکیشن‌ها و استادیوم
در نهایت پس از این که با قاطعیت به نامعلوم بودن تعداد هواداران تیم های ایرانی رسیدیم، به این سوال باید پاسخ دهیم که کدام تیم هوادار بیشتری دارد؟ در این زمینه برنامه نود سه بار در مقاطع مختلف نظرسنجی هایی را برگزار کرد و از مخاطبانش خواست تا به این سوال پاسخ بدهند.
یک بار در روزهای نخست بازگشت تراکتور به لیگ (سال ۸۸): پرسپولیس ۵۱ درصد، استقلال ۳۳ درصد، تراکتور ۱۱ درصد و سپاهان ۳ درصد؛ جامعه آماری نزدیک به دو میلیون نفر.
آخرین بار در لیگ شانزدهم که پرسپولیس قهرمان شد و استقلال نایب قهرمان: پرسپولیس ۵۷٫۵ درصد، استقلال ۲۹٫۲ درصد، تراکتور ۴٫۲ درصد و سپاهان و سپیدرود حدود ۳ درصد.
در اپلیکیشن های مختلف نیز می توان با استفاده از داده هایی چون تعداد دنبال کننده، اعضای چنل، حمایت کنندگان اسپانسر، میزان مشارکت در شبکه های اجتماعی و… به اعدادی رسید.
دنبال کننده صفحه رسمی اینستاگرام: پرسپولیس ۲٫۹ میلیون، استقلال ۱٫۱ میلیون، تراکتور ۲۰۳ هزار، سپاهان ۷۴٫۶ هزار، ذوب آهن ۵۳٫۳ هزار، فولاد ۱۸٫۳ هزار و…
آخرین آمار اعلام شده توسط ایرانسل: پرسپولیس ۶۷۸ هزار تراکنش، استقلال ۵۰۵ هزار تراکنش، تراکتور ۱۹۶ هزار تراکنش
در نهایت شاید برای این که به نتیجه دقیق تری برسیم،باید نظرسنجی های بیشتری را برگزار کنیم اما این برعهده متولیان فوتبال و باشگاه هاست که بالاخره تصمیم بگیرند با ایجاد کانون های هواداری و صدور کارت دائمی، میزان هواداران خود را سنجش کنند. تا آن زمان مطرح شدن هر عددی در این خصوص به یک کری خوانی شباهت بیشتری دارد.
