مراحل دست و پاگیر عبور کالا از خاک ایران و همچنین حساسیت‌ها و سخت گیری توسط نهادهای مختلف باعث شده تا ترانزیت از ایران چندان مورد علاقه تجار خارجی و شرکت‌های حمل و نقل بین المللی واقع نشود. ترانزیت کالا از جمله فرصت‌های ویژه اقتصادی و راهبردی کشور است. در شرایطی که تحریم فروش نفت […]
مراحل دست و پاگیر عبور کالا از خاک ایران و همچنین حساسیت‌ها و سخت گیری توسط نهادهای مختلف باعث شده تا ترانزیت از ایران چندان مورد علاقه تجار خارجی و شرکت‌های حمل و نقل بین المللی واقع نشود.
ترانزیت کالا از جمله فرصت‌های ویژه اقتصادی و راهبردی کشور است. در شرایطی که تحریم فروش نفت به محدود شدن درآمدهای ارزی ایران منجر شده، فعال کردن دیگر امتیازات کشور در عرصه تجارت جهانی ضروری است. از جمله فرصت‌های موجود برای احصاء درآمدهای چند میلیارد دلاری و شکوفا کردن اقتصاد کشور ترانزیت کالا است. ترانزیت علاوه بر فراهم کردن بستر حضور پررنگ ایران در میدان تجارت بین الملل امتیازات راهبردی زیادی را نیز به همراه خواهد داشت.
محدودیت‌های داخلی، عامل سطح پایین ترانزیت
علی رغم وجود این فرصت‌ها، در حال حاضر سهم ایران از کالاهای قابل جذب به کریدورهای داخلی بسیار ناچیز است. این معضل دلایل مختلفی دارد که بخش قابل توجهی از آن متوجه فرآیندهای ترانزیت کالا در داخل ایران است. در کنار مشکلات خارجی، مراحل دست و پاگیر عبور کالا از خاک ایران و همچنین حساسیت‌ها و سخت گیری های زیاد که توسط نهادهای مختلف اعمال می‌شود باعث شده تا ترانزیت از ایران چندان مورد علاقه تجار خارجی و شرکت‌های حمل و نقل بین المللی واقع نشود.
پاک کردن صورت مساله به جای حل آن!
در سال‌ها و خصوصاً ماه‌های اخیر تلاش‌های مثبتی توسط برخی نهادها صورت گرفته است. اقداماتی مانند تعریف مسیرهای سه گانه سبز، زرد و قرمز برای عبور کالای ترانزیتی در گمرک بندر شهید رجایی و همچنین ابتکار TIR الکترونیکی که توسط گمرک ایران ابداع و مورد تأیید و تقدیر کنوانسیون جهانی TIR قرار گرفت از جمله آنها است. با این وجود، این تلاش‌ها در برابر تصمیمات و ابلاغیه‌های خلق‌الساعه کارکرد بالایی نداشته اند و علاوه بر معضلات خارجی مانند تحریم، تصمیمات نسنجیده و محدود کننده داخلی ضد ترانزیت باعث شده تا در سال‌های اخیر ترانزیت کالا از خاک ایران افت‌های شدیدی را تجربه کند.
از جمله تصمیماتی که ضربه‌های زیادی بر پیکره ترانزیت وارد کرده، اعمال محدودیت‌های شدید ضد ترانزیت به بهانه جلوگیری از قاچاق کالا است. طبق اعلام‌های رسمی سالانه میلیاردها دلار کالای قاچاق از مبادی مرزی وارد کشور می‌شود. در این میان معدود سودجویانی نیز با سو استفاده از پوشش ترانزیت اقدام به وارد کردن محموله به سرزمین اصلی و نشت و قاچاق آن در داخل می‌کنند. در مواجهه با این اتفاقات اما برخی مسئولین و نهادها به جای حل مشکل اقدام به پاک کردن صورت مساله و اعمال محدودیت‌های زیاد بر ترانزیت می‌کنند.
بهانه جدید برای محدود کردن ترانزیت: کشف واردات مبلمان قاچاق در پوشش عبور ترانزیتی
در روزهای گذشته نیز مورد جدیدی از قاچاق کالا در پوشش ترانزیت توسط مأموران گمرک کشف شد.
در این رابطه سخنگوی گمرک گفت: ۵ دستگاه کامیون ترانزیتی که محموله مبلمان خارجی را با مبلمان ایرانی جا به جا کرده و با این روش دنبال فروش مبلمان خارجی در ایران بودند با رصد گمرک ایران و همکاری گمرک بوشهر به عنوان گمرک ورودی و گمرک لطف آباد به عنوان گمرک خروجی محموله‌های مبلمان، کشف و ضبط شد.
بنا بر شنیده‌ها پس از این اتفاق، برخی نهادها و مسئولان مرتبط در صدد اعمال محدودیت‌های سنگین جدید بر روی کالاهای ترانزیتی هستند. در این راستا پیش بینی می‌شود در صورت اتخاذ چنین تصمیماتی نظارت‌ها و ارزیابی‌های گمرکی افزایش یافته و مزیت ترانزیتی مسیرهای ایران از شرایط کنونی نیز کمرنگ‌تر شود.
در حال حاضر با توجه به مزیت ترانزیتی ایران و همچنین شرایط ویژه اقتصادی کشور لازم است تا ترانزیت کالا بیش از پیش مورد توجه مسئولان و دستگاه‌ها قرار گیرد. واقعیت تلخ آن است که قاچاقچیان با پوشش‌ها و ترفندهای مختلفی اقدام به واردات قاچاق می‌کنند که مصداق آن در برخی موارد نیز ترانزیت کالا است. این معضل باید با روش‌هایی همچون شیوه‌های نوین و هوشمند پایش کالا و مسیر، راه اندازی ترانزیت ریلی برنامه‌ای پر حجم و … مرتفع شود. در حالی که عامل زمان و امنیت در کنار هزینه، مهمترین شاخص‌های مزیت یک کریدور ترانزیتی محسوب می‌شوند، محدود کردن فرصت عظیم ترانزیت به بهانه عبور چند محموله قاچاق نه تنها معضل قاچاق را حل نمی‌کند، بلکه عدم النفع ناشی از محروم شدن کشور از درآمد ترانزیتی، صدها یا شاید هزاران برابر لطمه بیشتری از معدود موارد قاچاق در پوشش ترانزیت برای کشور به همراه خواهد داشت.
