نیلوفر منصوری دبیر گروه اجتماعی در کشور ما به بعضی از کاربران فضای مجازی که تعداد فالوئرهایشان به طرز چشمگیری زیاد است و می‌تواند به هر شکل ممکنی جلب توجه کند، اصطلاحاً شاخ مجازی می‌گویند. مشاهده چهره‌های عجیب و غریب کاربران فضای مجازی با لایک‌ها و کامنت‌های میلیونی و چند هزارتایی موضوعی است که در […]

نیلوفر منصوری
دبیر گروه اجتماعی

در کشور ما به بعضی از کاربران فضای مجازی که تعداد فالوئرهایشان به طرز چشمگیری زیاد است و می‌تواند به هر شکل ممکنی جلب توجه کند، اصطلاحاً شاخ مجازی می‌گویند. مشاهده چهره‌های عجیب و غریب کاربران فضای مجازی با لایک‌ها و کامنت‌های میلیونی و چند هزارتایی موضوعی است که در اینستاگرام بیش از سایر شبکه‌های اجتماعی به چشم می‌خورد و روز به روز بر تعداد صفحاتی با کاربران بی‌شمار افزوده می‌شود و در کنار آن نیز به همان اندازه بی اخلاقی و فساد و پوچ گرایی و افسردگی کاربران فوق افزایش پیدا می‌کند.
بر اساس گفته‌های صاحب نظران و کارشناسان فضای مجازی، شبکه‌های اجتماعی در ابتدا برای تسهیل در برقراری روابط افراد با یکدیگر به وجود آمدند و اساس شکل گیری آن ها با هدف بهبود روابط انسان‌ها در جوامع بشری مختلف بوده است. در بین شبکه ها، اینستاگرام شبکه ای است که مشتاقان بسیاری را در خود جمع کرده است و «شاخ اینستاگرام» صفتی است که بسیاری از کاربران ایرانی علاقه‌مند به این شبکه از آن استفاده می‌کنند؛ کاربرانی که با بالا بردن تعداد فالوورها و اشتراک پست‌های اجتماعی و یا ضد اجتماعی علاقه‌مند هستند رفتارشان مورد تمجید و یا انتقاد افکار عمومی قرار گیرد و اینگونه در جامعه دیده شده و اصطلاحا «شاخ» شوند.

جلب توجه!
جلب توجه می‌تواند به یک اختلال شخصیتی هم نسبت داده شود! برخی افراد به‌شدت تشن جلب توجه بقیه هستند و این مسئله در آن‌ها به‌نوعی عطش افراطی تبدیل شده است. آن‌ها برای جلب توجه دیگران دست به هر کاری می‌زنند. به این نوع از اختلال شخصیتی اصطلاحا «اختلال شخصیت هیجانی-نمایشی» یا «(Histrionic Personality Disorder (HPD» گفته می‌شود. در این نوع از اختلال حتی ممکن است افراد خودشان را همتای برترین ستاره‌های سینما، موسیقی و… بدانند. بنابراین افرادی که به آ‌ن‌ها لقب شاخ مجازی داده شده و هر روز با صرف زمان‌های طولانی تلاش می‌کنند تا توجه بیشتری جلب کنند، می‌توانند یک هنرمند یا فردی باشند که از نوعی اختلال شخصیتی رنج می‌برد. به‌ نظرم اغلب افرادی که ما در فضای ‌مجازی به آن‌ها لقب شاخ مجازی روا داده‌ایم، هنرمند هستند و از هنر جلب توجه برخوردارند؛ اما متأسفانه فرهنگ نادرست ما ایرانی‌ها در ارتباط برقرار‌کردن با دیگران سبب شده است که برای این افراد صفاتی همچون «شاخ مجازی» بسازیم.
از نگاه روان‌شناسان، انسان‌ها دوست دارند مورد توجه و تحسین دیگران قرار گیرند و این موضوع در همه انسان‌ها جدا از سن، جنسیت، فرهنگ و نژاد آنها مشترک است. یک روانشناس و رفتارشناس فضای مجازی معتقد است: فضای مجازی فرصتی برای افراد مهیا می‌کند تا بتوانند با انتشار عکس و فیلم از خود، فعالیت‌های فرهنگی، اجتماعی و خانوادگی خودشان را با دیگران به اشتراک گذارند. در این میان برخی افراد برای دیده شدن اقدام به کارهای ناشایستی می‌کنند.
یاسمن اسماعیل افجه معتقد است: دلیل دیگری فرار از حس تنهایی‌ست که همین باعث می‌شود افراد در شبکه‎هایی همچون اینستاگرام، بیش از حد فعالیت داشته باشند. افجه معتقد است که هرچه فعالیت کاربران بیشتر باشد، حس تنهایی شدیدتر و عمیق‌تر است. تنهایی احساسات منفی زیادی با خود به همراه می‌آورد که به تبع آن اعتماد به نفس فرد کمتر می‌شود، گوشه گیرتر و انزوا طلب‌تر می‌شود و اگر خود را دوست داشتنی نداند این حس بیشتر و بیشتر می‌شود. در اینجا فضای مجازی راه میان‌بری است تا فرد بتواند از آن فرار کند.
افجه عقیده دارد که این موضوع باید عمیق‌تر بررسی شود: همه ما یک «خود واقعی» داریم که متشکل از رفتارها و اخلاقیات و شغل و خانواده ماست. همه افراد در ذهن‌شان، خود ایده‌آل هم دارند. یعنی چیزی که می‌خواهند بشوند. در اینجا خود فرد مطرح است و صحبت از شخص دیگری نیست. در واقع آن چیزی‎ست که افراد دوست دارند باشند. وقتی فاصله بین خود ایده‌آل و خود واقعی زیاد باشد، فرد دچار هیجانات منفی زیادی می‌شود. یا دچار افسردگی و انزوا می‌شود یا تمام تلاش خود را می‌کند تا به خود ایده‌آل برسد.

شاخ مجازی اینستاگرام کیست یا اصلاً چیست!؟
یک روانشناس دیگر معتقد است که شاخ‌های اینستاگرام افرادی هستند که استعدادهای آنها در دوران کودکی و یا نوجوانی به جای تایید شدن از سوی خانواده همیشه سرکوب شده که در بزرگسالی آن را به شکل نامطلوبی در فضای مجازی تخلیه می‌کنند.
محمدرضا ایمانی با اشاره به شاخ‌های اینستاگرام که رفتارهای هنجارشکنانه‌ای از خود بروز می‌دهند، آنها را به بعضی از جوانان دوره‌های قدیم ایران تشبیه کرد و افزود: در دوره‌های قدیم افرادی در ایران زندگی می‌کردند که علاقه زیادی به مطرح و دیده شدن داشتند؛ هنجارشکنانی که برای دیده شدن هرکاری انجام می‌دادند و برای آنها اهمیتی نداشت از جامعه طرد شوند یا مورد پذیرش قرار گیرند؛ کسانی که در دنیای مدرن جای خود را به شاخ‌های ایسنتاگرام داده‌اند.
وی معتقد است «شاخ‌های اینستاگرام» هنجارشکنان جامعه هستند که مردم به جای طرد کردن به ناخوآدگاه زندگی آنها را دنبال می‌کنند، که به دلیل مطرح شدن میان مردم تصور دارند مورد مقبولیت جامعه قرار گرفته‌اند و این کار خود را ادامه می‌دهند.
به گفته ایمانی، انسان‌ها در زمینه مطرح شدن از سوی جامعه از نظر روانشناسی به دو دسته تقسیم می‌شوند؛ افرادی که نسبت به خود آگاهی داشته و به دلیل خصوصیات مطلوب مورد پذیرش جامعه قرار می‌گیرند و دسته دوم افرادی هستند که ضمن داشتن اختلال شخصیتی، سعی می‌کنند با حضور در این فضا خود را هم تراز افرادی که با آگاهی مورد پذیرش جامعه هستند، قرار دهند.
این روانشناس اجتماعی با بیان اینکه از نظر روانشناسی دو دسته «شاخ‌های اینستاگرامی» داریم، تاکید کرد: دسته اول افرادی هستند که رفتارهای موجود در ضمیر ناخودآگاه خود را مانند پرخاشگری، رفتارهای ضد جنسیتی، فحاشی، رستوران‌گردی، تهمت و بدگویی از خود بروز می‌دهند و دسته دوم سعی دارند ضمن مخفی کردن شخصیت اصلی‌شان رفتارهای دیگری از خود بروز دهند تا مورد مقبولیت اجتماع قرار گیرند.

لینک کوتاه :