شهلا منصوریه دبیر گروه اجتماعی تصور اینکه برخی از افراد از لحظه تولد در زندان به سر می برند، دردناک است. این در حالیست که «کودک بالای دو سال نباید در زندان باشد، اما در حال حاضر برخی کودکان بالای دو سال به دلیل اصرار مادر یا دلایل دیگر هنوز در زندان‌ها هستند.» در حال […]

شهلا منصوریه
دبیر گروه اجتماعی
تصور اینکه برخی از افراد از لحظه تولد در زندان به سر می برند، دردناک است. این در حالیست که «کودک بالای دو سال نباید در زندان باشد، اما در حال حاضر برخی کودکان بالای دو سال به دلیل اصرار مادر یا دلایل دیگر هنوز در زندان‌ها هستند.» در حال حاضر در زندان زنان شرایط چندان مناسبی برای کودکان آنان وجود ندارد، پس از ورود این کودکان به شیرخوارگاه‌ها و مراکز بهزیستی نیز آنها به شکل قرنطینه‌ای نگهداری شده و در نتیجه شاهد آن هستیم که در این پروسه لطمات زیادی به بسیاری از بعدهای شخصیتی و رشدی این کودکان وارد می‌شود.تعداد زنان زندانی در ایران که به دلایل مختلف در حبس به سر می‌برند، در مقایسه با زنان زندانی کشورهای دیگر و جمعیت مردان زندانی به شدت ‌اندک است.

 

تحمل حبس، به‌خودي خود سخت است اما هميشه خود زندان تنها دشواري زنداني نيست. بيماري، اعتياد، نگراني از اداره خانواده، آسيب‌هاي درون زندان، نگراني از حضور در جامعه و اشتغال بعد از آزادي، مشكلات روحي و… گاهي قوزبالاي قوز مي‌شوند. تحمل دوري از فرزند براي زنداني حتما دشوار است اما شايد سخت‌تر از آن، روزگار مادري باشد كه مجبور است همراه با كودكش در زندان زندگي كند. واقعيت اين است كه كودكاني هستند كه در زندان به دنيا مي‌آيند و حتي در زندان بزرگ مي‌شوند؛ كودكاني كه بيرون از زندان كسي منتظرشان نيست و جايي جز زندان ندارند. اين كودكان گاهي مجبورند در همان سلولي كودكي كنند كه مادرشان البته چند مجرم ديگر تحمل حبس مي‌كنند.
آمار درستی از کودکان زندانی وجود ندارد اما به گفته مدیرکل امور کودکان و نوجوانان سازمان بهزیستی، ۱۸۰۰ نفر از کودکانِ زنان زندانی به این سازمان تحویل داده شده اند. به گفته محمد نفریه طی تفاهم‌نامه‌ای که بین سازمان بهزیستی و سازمان زندان‌ها منعقد شده است؛ تمام کودکان بالای دو سال باید به سازمان بهزیستی تحویل داده شوند، چراکه فضای زندان اثر تربیتی و آموزشی بسیار بدی روی کودکان می‌گذارد. وی با بیان اینکه در تمام استان‌ها سازمان بهزیستی آمادگی لازم برای تحویل کودکانی که مادرانشان در زندان هستند را دارند، ادامه داد: وضعیت کودکان زیر دوسال متفاوت است؛ کودکان زیر دوسالی که با مادر رابطه عاطفی مناسبی ندارند از مادر جدا شده و به بهزیستی تحویل داده می‌شوند، اما کودکان زیر دو سالی که رابطه عاطفی مناسبی با مادر دارند، در زندان در کنار مادر مانده و پس از پایان دو سالگی به ما تحویل داده می‌شوند.

ابهام در احداث مهدکودک در زندان
به گفته کارشناسان، ۵درصد زندانیان را در کشور، زنان تشکیل می دهند. گروهی به دلیل اعتیاد به مواد مخدر و ارتکاب جرم و … مجبور هستند که زندان را تحمل کنند. تعدادي از اين زنان، مادر هم هستند يا وقتي به زندان مي‌آيند در آستانه مادر شدن قرار دارند.برخي از آنها كسي را بيرون از زندان دارند كه فرزند‌شان را نگه دارد اما دنيا براي بعضي ديگر به اندازه اين هم بزرگ نيست. بنابراين زندان خانه‌شان مي‌شود. مدیر کل امور کودکان و نوجوانان سازمان بهزیستی با اشاره به احداث مهدکودک در زندان گفت: احداث مهدکودک در زندان‌ها برعهده ما نیست، اما در صورتی که مکانی به عنوان مهدکودک در زندان ایجاد شود، ما حتما مجوز مهدکودک را صادر خواهیم کرد.
نفریه با بیان اینکه برخی از زندان‌ها حداقل شرایط استاندارد را برای نگهداری کودکان ندارند، تصریح کرد: شرایط زندان شرایط خاص امنیتی است و رفت و آمد همراه بچه به مهدکودک با مشکلاتی مواجه است، از همین‌رو امکان ایجاد مهدکودک در همه مراکز زندان‌ها میسر نیست، البته برخی از زندان‌‌ها در مکان‌هایی نزدیک اقدام به تاسیس مهدکودک کرده‌اند، اما برخی از زندان‌ها نتوانستند و ما نیز اعلام کردیم که چنانچه برای آنها امکان‌پذیر باشد به نزدیکترین مهدکودک و شیرخوارگاه می‌توانیم مجوز بدهیم تا کودکانی که مادرانشان زندانی هستند، در آنجا حضور داشته باشند.
وی ادامه داد: به قوه قضاییه پیشنهاد داده‌ایم که در زندان‌هایی که زنان در آنجا نگهداری می‌شوند و امکان احداث مهدکودک و شیرخوارگاه را ندارند به مادران زندانی مجازات‌های جایگزین بدهند یا از دستبندهای الکترونیک برای این مادران استفاده کنند تا بچه از نعمت مادر محروم نشود.
وی تاکید کرد: در حال حاضر ۱۸۰۰ کودک که مادران‌شان زندانی هستند، در مراکز بهزیستی حضور دارند، اکثر این کودکان نیز بالای دو سال سن دارند و تا زمانی که مادر آزاد می‌شود و شرایط نگهداری از فرزندش را داشته باشد، این کودک در بهزیستی نگهداری خواهد شد.

آسیب‌های محیط زندان بیشتر از فواید آن
یک حقوقدان و فعال حقوق کودکان در مورد شرایط حضور کودکان در زندان‌های ایران معتقد است: نفس عمل نگهداری و بودن کودکان زیر هفت سال در زندان درست نیست و نباید برای امر نادرست برنامه‌ریزی شود. به گفته مهناز شیری، محیط زندان به هیچ وجه برای کودک در این سنین مناسب نیست، هرچند کودک نیازهای جدی در این سنین دارد که باید توسط مادر برطرف شود، اما قرار گرفتن در محیط نامساعد زندان و زندگی کنار افرادی که سابقه محکومیت و جرایم مختلف داشته و همچنین زندگی در کنار مادری که در شرایط بسیاری بدی زندگی می‌کند، روی روان او اثرات مخرب بیشتری دارد.
این روانشناس، به راه‌های دیگری برای بودن طفل در کنار مادر اشاره کرد و گفت: تسهیل خروج مادران زندانی، مجازات‌های جایگزین و مرخصی‌های بیشتر می‌تواند راهکاری مناسب برای تامین نیازهای کودکانی باشد که مادران آنها به هر دلیلی در زندان به سر می‌برند. نه محیط زندان در کنار مادر و نه سپردن کودک به بهزیستی هیچ یک گزینه‌های مناسبی برای این کودکان نیستند و باید تا جای ممکن امکانی ایجاد شود تا این مادران بتوانند از زندان خارج شوند و در کنار فرزندان خود باشند.