رییس پژوهشکده مدیریت خطرپذیری و بحران پژوهشگاه بین‌المللی زلزله‌شناسی و مهندسی زلزله معتقد است که در سال‌های اخیر برای ارتقای تاب‌آوری شهر تهران اقدام قابل توجهی نشده و مسئولان در این زمینه بیش از عمل، حرف زده‌اند. دکتر کامبد امینی حسینی، درباره مفهوم تاب‌آوری و شاخص‌های ارزیابی آن اظهار کرد:‌ بر حسب اینکه در چه […]

رییس پژوهشکده مدیریت خطرپذیری و بحران پژوهشگاه بین‌المللی زلزله‌شناسی و مهندسی زلزله معتقد است که در سال‌های اخیر برای ارتقای تاب‌آوری شهر تهران اقدام قابل توجهی نشده و مسئولان در این زمینه بیش از عمل، حرف زده‌اند.

دکتر کامبد امینی حسینی، درباره مفهوم تاب‌آوری و شاخص‌های ارزیابی آن اظهار کرد:‌ بر حسب اینکه در چه حوزه‌ای بخواهیم به موضوع تاب‌آوری بپردازیم می‌توان تعاریف متنوعی را برای آن ارائه نمود. به عنوان مثال در خصوص جامعه تاب‌آوردر برابر سوانح می‌توان گفت جامعه‌ای است که وقتی در معرض سانحه‌ای قرار می‌گیرد، بتواند ضربه‌ای را که به واسطه رخداد آن سانحه به جامعه وارد شده تحمل کند و در بازه زمانی معقولی به حالت اولیه بازگردد و دچار فروپاشی هم نشود. اگر چنین شرایطی در یک جامعه وجود داشته باشد می‌گوییم که این جامعه در برابر سوانح تاب‌آور است.

وی افزود: اگر فرض کنیم در تهران زلزله‌ای رخ دهد و منجر به فروپاشی نظام شهر تهران شود نشان دهنده تاب‌آوری پایین شهر خواهد بود ولی اگر شهر، تاب آور شده باشد؛ بعد از حادثه دچار فروپاشی نمی‌شود و ظرف چند سال می‌تواند به حالت اولیه و حتی بهتر از آن برگردد.

 

پارامترهای مدنظر در مورد تاب‌آوری

رییس پژوهشکده مدیریت خطرپذیری و بحران پژوهشگاه بین‌المللی زلزله‌شناسی و مهندسی زلزله با اشاره به پارامترهای مدنظر در مورد تاب‌آوری به ایسنا گفت: یکی از پارامترها این است که وقتی سانحه‌ای رخ می‌دهد تا جایی که امکان دارد خسارت کمتری متحمل شویم و اگر استحکام جامعه در ابعاد مختلف بالا باشد در هنگام رخداد زلزله یا سانحه‌ای دیگر آسیب‌های کمتری را متحمل می شود. بنابراین یکی از شاخص‌های اصلی تاب‌آوری شهری استحکام است و دومین موضوع نیز زمان برگشت به حالت قبل از رخداد سانحه است.

وی در توضیح بیشتر این مطلب عنوان کرد: فرض کنید اگر سانحه‌ای در یک شهر اتفاق بیفتد و ۲۰ سال طول بکشد تا به حالت اول برگردیم، نشان دهنده نبود تاب‌آوری است. ولی اگر آنقدر آمادگی وجود داشته باشد تا در بازه زمانی معقولی به شرایط اولیه یا حتی بهتر از آن بازگردیم به معنای آن است که تاب‌آوری در حد مناسبی قرار دارد. همچنین منابع و ظرفیت‌های پاسخگویی به تبعات سانحه نیز در تعیین تاب‌آوری اهمیت دارد و هر چه این منابع بیشتر باشد شهر در برابر سوانح تاب‌آورتر است.

امینی حسینی در ادامه با تأکید بر اینکه یکی دیگر از پارامترهای مورد نظر در تاب‌آوری آن است که در حوزه‌های مختلف گزینه‌های متعدد و چندگانه داشته باشیم، اظهار کرد: به این معنا که اگر اتفاقی در شهر بیفتد و یکی از زیرساخت‌ها آسیب ببیند زیرساخت‌های جایگزین برای آن وجود داشته باشد و این طور نباشد که به طور مثال اگر یک بیمارستان در حادثه‌ای تخریب شد امدادرسانی با مشکل مواجه شود. تنوع راه‌ها و منابع عمومی نیز نمونه‌های دیگری در این رابطه هستند و به طور نمونه اگر دسترسی یک روستا به شهر تنها از طریق یک راه انجام شود و مسیر در حین زلزله مسدود شود، امکان امدادرسانی به روستا مختل می گردد که نشان دهنده پایین بودن تاب آوری است.

 

اقدامات قابل توجهی برای ارتقای تاب‌آوری شهر تهران انجام نداده‌ایم

این کارشناس مدیریت بحران درباره وضعیت تاب‌آوری در شهر تهران با اظهار تأسف از اینکه در چند سال اخیر ما اقدامات قابل توجهی برای ارتقای تاب‌آوری شهر تهران انجام نداده‌ایم، گفت: بیشتر در این باره حرف زده‌ایم ولی در عمل اتفاق خاصی نیفتاده است. فکر نمی‌کنم در حال حاضر در رابطه با پارامترهایی که اشاره کردم چه از بُعد استحکام شهر ، چه توسعه منابع مورد نیاز و چه از نظر پیش‌بینی ظرفیت‌های جایگزین، اقدامات لازم انجام شده باشد؛ لذا عملا نمی‌توانیم بگوییم تاب‌آوری تهران بهبود پیدا کرده و همچنان از این منظر در شرایط تقریبا ضعیف قرار داریم. اگر زلزله‌ای با شدت بالا در تهران رخ دهد می‌تواند ساختار شهر را دچار فروپاشی کند و این مسئله خطرناکی است که می‌تواند تبعات گسترده اجتماعی، اقتصادی و حتی سیاسی داشته باشد.

امینی حسینی درباره پیش‌بینی برنامه‌هایی از سوی برخی دستگاه‌های مختلف برای پاسخ به زلزله احتمالی تهران و نقش آنها در تاب‌آوری گفت: اینکه دستگاهی اقداماتی را در جهت توانمند سازی و افزایش آمادگی خود برای زمان بحران پیش‌بینی کرده باشد خوب است ولی کافی نیست و چندان به ارتقای تاب‌آوری کمک نمی‌کند. برای اینکه جامعه تاب‌آور شود، باید برنامه جامعی تدوین شود و در چارچوب آن برنامه دستگاه‌های مختلف اقداماتی را به عهده بگیرند که برآیند آن اقدامات باعث افزایش تاب آوری شهر در برابر سانحه شود.

 

طرح مدیریت بحرانی که در تهران روی زمین ماند

 

رییس پژوهشکده مدیریت خطرپذیری و بحران پژوهشگاه بین‌المللی زلزله‌شناسی و مهندسی زلزله در ادامه گفت: مشابه چنین برنامه‌ای در شهر تهران در قالب طرح “جامع پیشگیری و مدیریت بحران” در سال ۱۳۸۴ در شهرداری تهران تدوین و تصویب شد و در آن اقداماتی که می توانست باعث کاهش ریسک زلزله و بهبود مدیریت بحران در این کلانشهر شود و وظایف دستگاه‌های مختلف نیز مشخص شده بود. متاسفانه با تغییر مدیران، اجرای این طرح در بسیاری از ابعاد آن متوقف یا با تأخیر طولانی همراه شد.