نیلوفر منصوری- دبیر گروه گردشگری/ پایتخت ایران نه تنها فقط مختص مراکز تجاری و اداری و اقتصادی نیست، بلکه از نظر تاریخی و گردشگری نیز ظرفیت های فراوانی دارد. به دلیل جاذبه های گوناگون فرهنگی و تاریخی، گردشگردان داخلی و خارجی را بسیاری به سوی خود می کشاند. تهران، برای بسیاری از گردشگرانی […]
نیلوفر منصوری-
دبیر گروه گردشگری/
پایتخت ایران نه تنها فقط مختص مراکز تجاری و اداری و اقتصادی نیست، بلکه از نظر تاریخی و گردشگری نیز ظرفیت های فراوانی دارد. به دلیل جاذبه های گوناگون فرهنگی و تاریخی، گردشگردان داخلی و خارجی را بسیاری به سوی خود می کشاند. تهران، برای بسیاری از گردشگرانی که به ایران سفر می کنند، نخستین مقصد ورود محسوب می شود. پایتخت همه کشورها، معمولا بهترین مقصد گردشگری در آن کشور به شمار نمی رود، اما به دلیل قرار گرفتن سازمان ها و موسسات و موزه ها و گالری ها و مقصدهای فرهنگی و هنری مهم، همواره ارزش دیدن را برای شمار زیادی از جهانگردان دارد. شهر تهران نیز از این قاعده مستثنی نیست. تهران بیش از ۲۳۲ سال است که به عنوان پایتخت ایران انتخاب شده و دارای جاذبه های طبیعی و تاریخی بسیاری است. اگر شما هم قصد دارید تهران گردی خود را آغاز کنید پیشنهاد می کنیم هر هفته پیشنهادهای هیجان انگیز روزنامه جمله را مطالعه کنید.
کوچه ها و محلات تاریخی و قدیمی تهران را که از مسیرهای پرپیچ و خم طی می کنیم به ناصر خسرو در منطقه ۱۲ می رسیم. بافت ها و بناهایی که در این محدوده وجود دارد، چشم هر گردشگری را به سوی خود جلب می کند. خانه امام جمعه یکی از این بناهای ارزشمند است که در پیچ و خم کوچه های عودلاجان قرار گرفته است. خانه ای که در دل عودلاجان قدیم واقع شده و «تکیه دولت» سابق هم در همین محله و با اندکی فاصله از خانه امام جمعه قرار گرفته بود اما امروزه نشانه های معماری آن محو شده است. قدمت این بنا به دوره قاجاریه و به سال های ۱۲۸۰ ه.ق تا ۱۳۰۰ ه.ش می رسد که در تاریخ ۲۶ آبان ۱۳۷۵ در فهرست آثار ملی ثبت گردید. خانه «امام جمعه»، نخست خانه «میرزا آقاخان نوری» صدراعظم ناصرالدین شاه بود. بعدها امام جمعه تهران آن را خرید و در آن ساکن شد.
آینه‌کاری ها، نقاشی‌های روی گچ، گچبری، ارسی‌ها و شیشه‌های رنگی از تزئینات زیبای این خانه است که در مقایسه با عمارت شمس‌العماره کاخ گلستان، یکی از ارزشمندترین خانه‌های تاریخی تهران محسوب شود. صندوق احیا و بهره‌برداری آثار تاریخی که مالکیت آین بنا را برعهده دارد در مزایده‌ای که سال گذشته منتشر کرد، از آن به عنوان «نفیس‌ترین خانه تهران» نام برد که دارای کاربری «فرهنگی، خدماتی و پذیرایی» است.
ویژگی های خانه امام جمعه
از پیچ و خم های کوچه و خیابان های توپخانه که وارد کوچه امام جمعه می شویم، پلاک ۱۳ خودنمایی می کند. وارد بنا که می شویم پس از عبور از راهرویی نسبتا باریک به حیاط عمارتی می رسیم که در دو طبقه ابهت خود را در آب حوض به نمایش می گذارد. طبقه همکف که حدودا یک پله پایین‌تر از سطح حیاط قرار گرفته شامل حوضخانه و اتاق‌هایی در اطراف آن است و فضای طبقه بالا نیز تالاری زمستان نشین دارای دو گوشواره (اتاق‌های خصوصی) در طرفین با تزیینات مقرنس، آینه‌کاری، گچبری و نقاشی‌هایی به سبک اروپایی در سقف و دیوارهاست. ویژگی شاخص در تزیینات این بنا تلفیق هماهنگ و متناسب معماری سنتی در کنار عناصر تازه‌وارد فرنگی است.
خانه ای بی نظیر در تهران
ایرانیان قبل از ورود آینه از اروپا به تهران، با آینه آشنا بوده اند. همان گونه که ناصرخسرو قبادیانی می‌گوید: «آینه چون نقش تو بنمود راست/ خودشکن؛ آینه شکستن خطاست» هنرمندان ایرانی از آینه های شکسته وارداتی از اروپا استفاده می کردند و هنر آینه‌کاری را شکل دادند.
بخشی از این عمارت را تالار آینه که بسیار زیبا و چشم نواز است تشکیل داده است. تالاری که می توان در آن تصورات خانه های زنده تاریخی را تجسم کرد. در تالار آینه چشم‌ها را می‌بندیم و تصور می‌کنیم که با عبور نور آفتاب از پنجره‌های ارسی و تلألو آب حوض حیاط، منشوری از رنگ‌ها روی فرش و دیوار خانه چقدر دل‌انگیز است. در چهارطرف تالار، بالای دیوار نزدیک سقف، نقاشی‌هایی از زنان فرنگی دیده می شود. پیش از این به جای این نقاشی‌ها، کتیبه‌هایی با نقاشی ایرانی نقش بسته بود. بعد از سفر ناصرالدین شاه که خواست مد زنان دربار را به مد اروپایی نزدیک کند این سبک نقاشی هم مد شد و به جای کتیبه‌های دیوارهای خانه، این نقاشی‌ها را می‌کشیدند. رنگ این نقاشی‌ها هم از رنگ‌های طبیعی مثل لاجورد، روناس، شنگرف و زعفران تهیه می‌شد.
زیبایی این خانه انگار تمام نمی‌شود. زیباترین بخش طبقه اول، حوضخانه است با کاشی‌های آبی در کف که با سبکی هنرمندانه، چشم گردشگران را به سوی خود جلب می کند. در این خانه به خوبی ردپای هنر ایران باستان چه در سنگ برجسته‌های حیاط به صورت برگ پنجه‌ای و چه در گچبری‌های خانه به صورت زنجیره‌وار مطابق با الگوی باستانی ترکیبی از طرحهای گیاهی و هندسی دیده می‌شود.
حیاط‌سازی خانه‌های سنتی، حوض و باغچه همواره از معتبرترین عناصر آن به شمار می‌رفت و این بنا یکی از نمونه های برجسته آن است.
نمای عمارت
این بنا در مجموع حدود ۸۷۹ مترمربع زیربنا دارد. طبقه اول حوضخانه و طبقه دوم شامل تالار تابستانی و زمستانی است که هر کدام با ارسی های کشویی از یکدیگر و از محیط بیرون، جدا می شود. در جلوی عمارت، ایوانی با دو ستون بلند قرار دارد.
خانه امام جمعه از بناهای مسکونی اعیانی به شمار می رود که دو بخش اندرونی و بیرونی دارد. بخش اندرونی آن که برای سکونت افراد خانه و خدمه بوده، سالها پیش، تخریب و به مدرسه تبدیل شده است اما بخش بیرونی که محلی برای پذیرایی از مهمانان امام جمعه بوده، همچنان باقی مانده است.
این خانه، مانند بسیاری از خانه های اعیانی سنتی ایرانی تزئینات مفصل و چشم نوازی دارد و با نقاشی، گچبری و آیینه کاری تزیین شده است. در تزئینات این فضا از تصاویر زنان با پوشش غربی و تلفیق طرح های غربی گچبری در کنار هر آینه استفاده شده است. همچنین، مهرچاپ در میان قاب ها و ارسی هایی با سبک ایرانی به صورت گره چینی مشبک با شیشه های رنگی یا سه لابری با طرح های اسلیمی و غربی در کنار هم به کار رفته است.
پیشانی شیروانی خانه از آرامگاه کوروش الهام گرفته است که نمونه آن در دیوانخانه کریمخان نیز وجود دارد.
از آنجا که بسیاری از بناهای دوره قاجاریه به مرور زمان تخریب شده و اکنون تعداد اندکی از آن دوره باقی است، خانه امام جمعه را می توان یادگار ارزشمندی از بناهای آن دوران به شمار می رود.
به گفته مسئولان سازمان گردشگری، بازدید از خانه امام جمعه این روزها با هماهنگی قبلی امکان پذیر است اما بر اساس برنامه ریزی های انجام شده، در هفته های آینده، می توان از آن هر روز دیدن کرد.
