پس از پایان جنگ ایران و رژیم صهیونیستی، یکی از مهم‌ترین مسائل کشور تصمیم‌گیری درخصوص ادامه دادن یا ندادن مذاکرات با آمریکاست؛ موضوعی که با پایان جنگ دوباره داغ شده است.
مذاکره کردن یا نکردن با آمریکا همواره یکی از مهم‌ترین و پرسروصداترین مباحث محافل سیاسی بوده است. به‌نوعی می‌توان گفت که حتی مهم‌ترین معیار و خط‌کش سال‌های اخیر برای تبیین خط‌مشی احزاب و تفکرات سیاسی، همین نوع مواجهه و برنامه‌ریزی برای روابط دیپلماتیک با ایالات‌متحده بوده است.
مذاکرات غیرمستقیم ایران و آمریکا در سال جاری در حال انجام بود و ابراز امیدواری‌های سیدعباس عراقچی، به‌عنوان رئیس تیم مذاکره‌کننده، پس از هر گفت‌وگو، به امیدواری‌ها می‌افزود. تا اینکه یک اتفاق قریب‌الوقوع تمام معادلات را به‌هم زد؛ و آن هم جنگ ایران و رژیم صهیونیستی بود.
امروز یک مسئله مهم مطرح است: از اینجا به بعد مذاکره کنیم یا نه؟ اتفاقی که رخ داد، آتش تندرویان را شعله‌ورتر کرد. بی‌اعتمادی جامعه نیز نسبت به طرف مذاکره ایران به‌شدت افزایش یافته است. در طول تنها دوازده روز، نه‌تنها از مذاکرات نتیجه مطلوبی نگرفتیم، بلکه آنچه جامعه از آن می‌ترسید، یعنی جنگ، نیز رخ داد.
وقتی در حال مذاکره با آمریکا بودیم، اسرائیل میز مذاکره را به ورطه جنگ کشاند. و در همین مدت زمان جنگ، در حالی که با تروئیکای اروپا گفت‌وگو می‌کردیم، آمریکا به خاک کشورمان تجاوز کرد. این واقعیتی است که بر اساس آن باید تا حدی به بی‌اعتمادی‌ها حق داد و الحق والانصاف که بی‌اعتماد هم هستیم.
وزیر امور خارجه پس از آتش‌بس، در برنامه گفت‌وگوی ویژه خبری حاضر شد و به عمده‌ترین سوالات مربوط به دوران جنگ تحمیلی پاسخ داد. این مصاحبه که عنوان می‌شد قرار است در آن ناگفته‌هایی برای نخستین‌بار توسط عراقچی مطرح شود، نکات مهمی را دربر داشت.
او گفت: «دیپلماسی همیشه هست؛ قبل از جنگ برای جلوگیری از جنگ، در وسط جنگ برای مدیریت جنگ و بعد از جنگ برای تبعات جنگ. البته مذاکره بخشی از دیپلماسی است و وقتی از مذاکره صحبت می‌کنیم، به معنای توافق نیست، بلکه خیلی وقت‌ها مذاکره برای اتمام حجت انجام می‌شود.»
وی افزود: «در مذاکره غیرمستقیم ما از مواضع خود کوتاه نیامدیم، اما این مذاکره به یک اتمام حجت تبدیل شد. درخصوص اینکه دیپلماسی چگونه ادامه پیدا کند، در حال طراحی هستیم. امروز با چند وزیر خارجه صحبت کردیم و فردا هم با چند وزیر دیگر صحبت خواهم کرد. اما اینکه آیا به مذاکره با آمریکا بازگردیم، بستگی به منافع ما دارد؛ چراکه مذاکره امر مذمومی نیست و درباره آن براساس هزینه و فایده تصمیم‌گیری می‌شود.»
عراقچی تصریح کرد: «مهم، منافع ماست. اگر اقتضا کند، مجدد وارد شویم. مذاکراتی که آمریکا برای فریب انجام داد، به نفع ما تمام شد؛ چون در جنگ، به ما حقانیت داد. ما تجربه بسیار سنگینی داریم که در میانه مذاکره، به مذاکره خیانت شد. این موضوع بر تصمیم ما اثرگذار است، اما تصمیم نهایی براساس منافع گرفته می‌شود، نه احساسات.»
دیپلمات ارشد کشورمان تأکید کرد: «هیچ توافقی برای شروع مجدد مذاکره انجام نشده، و صحبتی درباره آغاز آن مطرح نشده است. تاکنون هیچ قراری برای مذاکره گذاشته نشده.»
او همچنین خاطرنشان کرد: «هرگونه توافق احتمالی باید شامل دو ستون غنی‌سازی و رفع تحریم باشد و ستون دیگر، تعهد ایران به نرفتن به‌سوی سلاح هسته‌ای است. اگر این سه محور در هر توافقی باشد، امکان رسیدن به توافق وجود دارد. البته سطح و ابعاد غنی‌سازی قابل مذاکره است، و رفع تحریم نیز باید انجام شود. در کنار آن، تعهد ایران به عدم حرکت به‌سوی سلاح هسته‌ای نیز مطرح خواهد بود.»
تعداد نظرات موافق و مخالف با ادامه روند مذاکره زیاد است و در این مجال نمی‌گنجد. اما در جمع‌بندی آنها که امروز بر همگان روشن است، باید به چند نکته کلیدی اشاره کرد.
نخست اینکه سیدعباس عراقچی با اختیار تام و مشورت کافی با بالاترین مقامات کشور در مذاکرات حضور یافته و نماینده‌ای شایسته و مورد اعتماد جمهوری اسلامی ایران است. در سخنان او هیچ‌گونه ابهامی وجود ندارد و ادامه دادن این مباحث دیگر به شدت خسته‌کننده شده است.
نکته دیگر آن است که نمی‌توان انتظار داشت کشور را با نگاه سلیقه‌ای، هیجانی و احساسی اداره کرد. شاید به گمان برخی، خوشایند باشد که در یک شب تا صبح، آمریکا و متحدانش را با خاک یکسان کنیم — که البته مستحق چنین عقوبتی هم هستند — اما تفاوت سیاست‌مداری با واکنش‌های احساسی دقیقاً در همین‌جاست.
امروز که بیش از هر زمان دیگری نیاز به اتحاد در جامعه احساس می‌شود، بهتر است یک‌بار برای همیشه حب و بغض‌ها، سلیقه‌ها و نظرات شخصی را کنار گذاشته و به تصمیم حاکمیت اعتماد کنیم؛ حتی اگر آن تصمیم، برخلاف نظر شخصی ما باشد.
واقعیت این است که امروز، روز حمایت از تیم مذاکره‌کننده کشورمان به ریاست سیدعباس عراقچی است. هرچه فضا کمتر ملتهب باشد، تصمیمی که گرفته می‌شود — حتی اگر احیای مذاکرات باشد — به نفع همه ما خواهد بود.
- نویسنده : سایه برین/ روزنامه‌نگار
