لطفاً خودتان را معرفی کرده و بفرمایید از چه زمانی و با چه هدفی فعالیت در حوزه اهدای عضو را آغاز کردید؟
اینجانب فرهاد محمدنژاد، فوق‌تخصص مراقبت‌های ویژه، فعالیت حرفه‌ای تخصصی خود را از سال ۱۳۹۳ در بخش ICU بیمارستان امام خمینی (ره) آغاز کرده‌ام. از سال ۱۴۰۰، به‌عنوان مسئول واحدهای مراقبت‌های ویژه بیمارستان‌های امام خمینی (ره) و خاتم‌الانبیاء (ص) بهشهر، تمرکز اصلی‌ام بر شناسایی بیماران مرگ مغزی و تسهیل فرآیند اهدای عضو بوده است؛ اقدامی انسانی که با پایان یک زندگی، امکان نجات دیگری را فراهم می‌سازد.
انجمن اهدای عضو بیمارستان خاتم‌الانبیاء (ص) بهشهر از چه زمانی فعالیت منسجم خود را آغاز و چه اهدافی را دنبال می‌کند؟
هرچند پیش‌تر فعالیت‌های مرتبط با اهدای عضو به‌صورت پراکنده انجام می‌شد، اما از سال ۱۴۰۰ با تشکیل تیمی منسجم، انجمن اهدای عضو بیمارستان خاتم‌الانبیاء بهشهر فعالیت ساختارمند خود را آغاز کرد. هدف اصلی، شناسایی به‌موقع بیماران مرگ مغزی و فراهم‌سازی شرایط لازم برای اخذ رضایت آگاهانه خانواده‌ها جهت نجات جان بیماران
نیازمند است.
انجمن اهدای عضو بیمارستان خاتم‌الانبیا (ص) بهشهر از چه زمانی آغاز به کار کرده و تاکنون چه دستاوردهایی داشته است؟
در طول سه تا چهار سال اخیر، بیمارستان خاتم‌الانبیاء بهشهر موفق به ثبت ۹ مورد اهدای عضو با رضایت خانواده‌ها شده است؛ هر یک از این اهداها نمادی از زندگی‌بخشی و امید به بیماران نیازمند بوده است. با وجود ارزش والای این دستاوردها، همچنان فاصله چشمگیری با نیازهای واقعی جامعه وجود دارد و پتانسیل قابل توجهی برای گسترش و ارتقای فرهنگ اهدای عضو در این منطقه فراهم است.
با توجه به تجربه‌تان، نیاز به پیوند عضو در بهشهر چقدر است؟ آیا آماری از میزان تقاضا دارید؟
آمار دقیق گیرندگان عضو در بهشهر موجود نیست، اما نیاز به پیوند عضو در شهرستان و استان قابل توجه و رو به افزایش است. تمرکز ما بر شناسایی بیماران مرگ مغزی است، نه گیرندگان؛ با این حال، لزوم ترویج فرهنگ اهدای عضو و آگاه‌سازی جامعه کاملاً محسوس است.
به نظر شما مهم‌ترین چالش‌های فرهنگی یا اجرایی اهدای عضو در بهشهر چیست و راهکار مقابله با آنها کدام است؟
اصلی‌ترین چالش ما فرهنگ‌سازی است. بسیاری هنوز مرگ مغزی را معادل مرگ قطعی نمی‌دانند و این باور نادرست تصمیم‌گیری را دشوار می‌کند. اطلاع‌رسانی و گفت‌وگوهای صادقانه با خانواده‌ها می‌تواند این مسیر را هموارتر کند. همچنین، محدودیت زیرساخت‌های تخصصی در شهرستان، وابستگی ما را به مراکز بزرگ‌تر افزایش داده و روند اهدای عضو را کند می‌کند.
آیا برنامه‌ای برای آموزش و فرهنگ‌سازی درباره مرگ مغزی و اهدای عضو در بهشهر اجرا شده؟ این برنامه‌ها چگونه بوده و چقدر مؤثر بوده‌اند؟
در بیمارستان برنامه‌های مستمر آموزش پرسنل برای مواجهه با خانواده‌های بیماران مرگ مغزی برگزار می‌شود تا مهارت‌های ارتباطی و آگاهی درباره اهدای عضو افزایش یابد. همچنین، گروه‌های حمایتی از خانواده‌های اهداکننده با همکاری انجمن استانی فعال هستند. با این حال، فعالیت‌های فرهنگ‌سازی در جامعه هنوز کافی نیست و نیاز به گسترش آموزش در مدارس، رسانه‌ها و فضاهای عمومی داریم.
تعامل با نهادهای مذهبی و فرهنگی چقدر در تبیین اهدای عضو مؤثر بوده است؟
همکاری با نهادهای مذهبی و فرهنگی تاکنون محدود بوده و نیاز به توسعه دارد. مشارکت فعال روحانیون و نهادها نقش مهمی در افزایش اعتماد و تبیین شرعی اهدای عضو دارد و می‌تواند فرهنگ اهدای عضو را بهتر گسترش دهد.
آیا تجربه‌ای از اهدای عضو دارید که به‌خاطر اهمیت انسانی یا حرفه‌ای برایتان به‌یادماندنی باشد؟
بله، همه ۹ مورد اهدای عضو تجربه‌ای عمیق و پرامید بودند. به‌ویژه خانواده‌ای که پس از مشاوره رضایت داد و جان سه بیمار نجات یافت، این لحظه برای ما بسیار ماندگار و ارزشمند است.
مراحل شناسایی مرگ مغزی و هماهنگی‌های اهدای عضو چگونه است و چه تیم‌ها و پروتکل‌هایی در این روند دخیل هستند؟
در بیمارانی با آسیب شدید مغزی و نمره GCS برابر ۳، ارزیابی مرگ مغزی آغاز می‌شود. طی ۴۸ تا ۷۲ ساعت، آزمایش‌هایی مانند EEG و تست آپنه برای تأیید قطع فعالیت مغزی انجام می‌شود. پس از تأیید مرگ مغزی، تیم پزشکی با احترام به شرایط خانوادگی، رضایت برای اهدای عضو را کسب می‌کند.
آیا تیم پیوند عضو در بیمارستان شما مستقر است یا از طریق همکاری با مراکز دیگر عمل می‌کنید؟
در حال حاضر تیم پیوند عضو به‌صورت ثابت در بیمارستان بهشهر نیست. پس از تأیید مرگ مغزی، هماهنگی با مرکز پیوند تهران انجام می‌شود و تیم تخصصی از آنجا اعزام می‌شود. پس از برداشت عضو، پیکر برای مراسم وداع به بیمارستان بازگردانده می‌شود. این همکاری نیازمند زمان‌بندی دقیق و تعامل مؤثر است تا کرامت خانواده حفظ شود.
آیا در شهرستان‌های کم‌امکانات، موانع قانونی یا اداری خاصی در اهدای عضو وجود دارد؟
از نظر قانونی مانعی نیست، اما نبود زیرساخت و تیم تخصصی محلی باعث تأخیر و پیچیدگی در فرآیند اهدای عضو می‌شود. توسعه ظرفیت‌های بومی و استقرار تیم‌های تخصصی در شهرستان‌ها می‌تواند این مشکلات را کاهش دهد.
بازخورد خانواده‌های اهداکننده چگونه است و آیا خدمات مشاوره و حمایت روانی قبل، حین و بعد از اهدای عضو ارائه می‌شود؟
تجربه خانواده‌های اهداکننده پر از احساسات پیچیده است، اما پس از پذیرش، بسیاری با آرامش و رضایت از نجات جان دیگران مواجه می‌شوند. ما پیش از اهدا مشاوره روان‌شناختی و شرعی ارائه می‌کنیم و پس از آن با همکاری انجمن‌ها، پیگیری و حمایت ادامه دارد تا خانواده‌ها تنها نمانند و تجربه‌شان الگویی امیدبخش شود.
چه برنامه‌هایی برای قدردانی و حمایت از خانواده‌های اهداکننده عضو دارید؟
انجمن اهدای عضو و بیمارستان خاتم‌الانبیاء اقدام به اهدای لوح یادبود، برگزاری مراسم تقدیر و ایجاد کانال‌های حمایتی با خانواده‌های اهداکننده کرده‌اند. این حمایت‌ها باید ساختارمندتر و مستمرتر شود تا ارزش تصمیم بزرگ خانواده‌ها بهتر حفظ شود.
مهم‌ترین عوامل افزایش تمایل مردم به اهدای عضو چیست؟
عوامل کلیدی افزایش تمایل به اهدای عضو شامل آگاهی علمی، فرهنگ‌سازی گسترده، استفاده از رسانه‌ها و نقش نهادهای دینی در تبیین شرعی و اخلاقی است که باعث افزایش اعتماد و تسهیل تصمیم‌گیری خانواده‌ها می‌شود.
چشم‌انداز انجمن اهدای عضو در بهشهر برای سال‌های آینده چیست و برنامه‌های اصلی شما برای توسعه آن کدام‌اند؟
چشم‌انداز انجمن اهدای عضو بهشهر، گسترش آموزش و فرهنگ‌سازی پایدار، توسعه همکاری با نهادهای مختلف، بهبود کیفیت شناسایی و رضایت‌گیری خانواده‌ها و افزایش نرخ اهدای عضو است تا جان بیماران بیشتری نجات یابد.
آقای دکتر، انتظارات شما از مسئولان، رسانه‌ها و مردم برای ارتقاء فرهنگ اهدای عضو چیست؟
از مسئولان انتظار داریم زیرساخت‌های درمانی و امکانات تخصصی در شهرستان‌ها را تقویت کنند تا فرآیند اهدای عضو آسان‌تر شود. رسانه‌ها باید با برنامه‌های مستمر و مؤثر، آگاهی عمومی را افزایش دهند.
همچنین از مردم می‌خواهیم با شناخت بهتر و اعتماد به این اقدام انسانی، نقش فعالی در نجات جان بیماران
ایفا کنند.
- نویسنده : فرزانه حسنی
