در نگاه اول، این تمبر به‌عنوان نمادی از ارزش‌های مشترک اسلامی و روابط همسایگی تفسیر شده، اما انتخاب مسجد بستک – که نه در زمره مساجد شناخته‌شده ایران است و نه در پایتخت‌های مذهبی اهل سنت جنوب کشور قرار دارد – سوالاتی را در محافل فرهنگی و رسانه‌ای برانگیخته است. چرا بستک؟ چرا نه بندرعباس، بندرلنگه یا دیگر شهرهای تأثیرگذار اهل سنت جنوب ایران؟
انتخابی شگفت‌انگیز اما هدفمند
شهر بستک با وجود جمعیت محدود و جایگاه نه‌چندان پررنگ در عرصه مذهبی یا سیاسی ملی، در حافظه فرهنگی منطقه خلیج فارس نقشی فراتر از انتظار ایفا کرده است.
در دهه‌های گذشته، بستکی‌ها پیوندهای خانوادگی، تجاری و اجتماعی گسترده‌ای با عمان و امارات داشته‌اند. محله تاریخی «البستکیه» در دبی، یادگار مهاجرت نخبگان و تاجران بستکی به سواحل جنوبی خلیج فارس است. همین ارتباطات انسانی، ممکن است در انتخاب این مسجد به‌عنوان نماد فرهنگی مشترک، نقش کلیدی ایفا کرده باشد.
معماری متفاوت؛ پیامی در دل ساختار
مسجد جامع بستک از حیث معماری، با بسیاری از مساجد مناطق جنوبی ایران تفاوت دارد.
دارای گنبدی بزرگ است که یادآور گنبد مسجدالنبی در مدینه است. برخلاف رسم رایج در مساجد اهل سنت منطقه، دو مناره بلند دارد.
کاشی‌کاری‌هایی با طرح و رنگ ایرانی نمای بیرونی آن را زینت
داده است.
این عناصر، تصویری ترکیبی از هویت محلی و ملی ایجاد کرده‌اند. مسجد بستک نه تنها در معماری، بلکه در جایگاه اجتماعی، نماد همزیستی سبک‌ها، مذاهب و میراث مشترک است؛ چیزی که برای تمبری با پیام «فرهنگ مشترک» کاملاً معنادار است.
بانی مسجد؛ چهره‌ای تأثیرگذار، نه مذهبی
بر روی سنگ‌نوشته مسجد از عیسی صالح گرگ به‌عنوان بانی نام برده شده است. با این حال، برخلاف آنچه شاید در ابتدا تصور شود، وی یک شخصیت مذهبی برجسته نبوده، بلکه چهره‌ای شناخته‌شده در میان اهالی شهر، با نفوذ اجتماعی و اقتصادی به شمار می‌رفته است.
حضور نامش در حافظه تاریخی شهر، نشان از نقش مؤثر او در جامعه محلی دارد.
چرا بندرلنگه نه؟
شهر بندرلنگه، اگرچه امروز به‌عنوان یکی از مراکز مذهبی اهل سنت جنوب ایران شناخته می‌شود، اما علمای بستک در طول تاریخ نفوذی فراتر از مرزهای جغرافیایی داشته‌اند.
برخی از این علما در جوامع خلیج فارس نقش راهبردی و فرهنگی ایفا کرده‌اند.
بندرعباس نیز با جایگاه استراتژیک و چهره سیاسی پررنگش، ممکن است برای چنین پروژه‌ای بیش از حد رسمی یا حتی حساس تلقی شده باشد. در مقابل، بستک نمادی آرام، فرهنگی و غیرسیاسی
به شمار می‌آید.
سرو در کویر
یکی از نکات قابل توجه در طراحی تمبر، وجود درخت سرو در پس‌زمینه مسجد بستک است؛ درختی که از دیرباز نماد هویت ایرانی بوده اما در اقلیم خشک بستک اصلاً رشد نمی‌کند.
در مقابل، مسجد عمانی در کنار نخل به تصویر کشیده شده که نماد بومی و منطقه‌ای شبه‌جزیره عربستان است. به‌نظر می‌رسد قرار دادن سرو در طراحی، تصمیمی آگاهانه و فرهنگی بوده که نقش ایران را در این مشارکت فرهنگی برجسته‌تر کند.
تمبری کوچک با پیامی بزرگ
تمبر مشترک ایران و عمان، فراتر از یک کالای پستی، حامل پیامی فرهنگی است: احترام به تنوع، تأکید بر پیوندهای فراموش‌شده، و تمایل به گفت‌وگو در بستر تاریخ مشترک.
برای عمان، بستک یادآور روابط دیرینه انسانی است.
برای ایران، بستک گواهی از۰ تنوع مذهبی فرهنگی در جنوب کشور است.
و برای منطقه، این تمبر نشانی از آن است که حتی در بستر اختلاف‌ها، فرصت برای نشانه‌های همزیستی همچنان وجود دارد.
- نویسنده : سمیره حنائی
