لزوم نوآوری در شیوه‌ها با همکاری صاحب‌نظران
به گزارش روزنامه جمله، مدیرعامل خانه کتاب و ادبیات ایران در این نشست گفت: جایگاه جلال در ادبیات ما خاص است و ادبیات فارسی در خون هر ایرانی نهفته است. برگزاری این جشنواره‌ها هم یاد آن بزرگان است، هم پویایی فرهنگ و هم زنده نگهداشتن ادبیات ماست. وزیر محترم ارشاد هم تاکید داشتند که ایران فقط تهران نیست و ما با همین رویکرد توجه ویژه به بخش اقلیمی داشته‌ایم.
حیدری گفت: با وجود تغییر و تحولات کشور، از نظر کیفی و کمی جشنواره شرایط خوبی داشته‌است. قول خواهیم داد در سال‌های آینده طبق قرار پیش برویم و تاخیری به‌وجود نیاید. برخی آیین‌نامه‌ها و دستورالعمل‌های ما مربوط به گذشته است و برای روزآمد کردن شیوه و نحوه‌ی اجرای آنها نیازمند همکاری اصحاب رسانه و صاحب‌نظران این حوزه هستیم. چراکه شرایط جدیدی بر ما تحمیل شده و نسل جدید نیز نیازمند تعامل و تفاهم است.
وی در تشریح ویژگی‌ها و تغییرات جوایز جشنواره گفت: ۵ تا ۳۰ درصد مبلغ جوایز جشنواره افزایش پیدا کرده‌است. قبلا جوایز به شکل سکه‌ای بود اما اکنون ریالی هم امکان اعطای جوایز هست. مبلغ جایزه برای نفر اول ۵۰۰ میلیون تومان است و جایزه شایسته تقدیر به ارزش مادی ۲۰۰ میلیون تومان هم تقدیم خواهیم کرد.
حیدری ادامه داد: در حوزه ادبیات، شاخص کیفی دقیق تعیین کردن سخت است زیرا نگاه‌ها متفاوت است. جایزه یک بخش است و بعد از جایزه باید دوستان را فراموش نکنیم و عزیزان را همراهی کنیم تا در نشست‌ها و گروه‌های مختلف حاضر باشند تا این برگزیده‌ها برای تشویق سایر حوزه‌ها الگویی باشند. این برعهده رسانه‌ها هم هست تا از آثار پیگیری کنند.
مدیرعامل خانه کتاب و ادبیات ایران درخصوص تمهیدات اندیشیده شده برای تبدیل جایزه جلال به یک رویداد بین‌المللی گفت: خیلی از رویدادهای ما هم‌پوشانی دارد و ما می‌توانیم جایگزین یا تکمیل کنیم تا استانی یا حتی جهانی هم عرصه حضور داشته باشیم و این نیازمند بررسی دقیق است. چراکه دنیای امروز، رسانه‌ها و تفکرات با همین دیروز هم متفاوت است. در این‌باره مجموعه ای از نقطه نظرات مدیران قبل، داوران، برگزیدگان، رسانه‌ها و صاحب‌نظران می‌توانند فعالیت ما را تکمیل کنند.
جشنواره جلال از شفاف‌ترین جایزه‌های کشور است
در ادامه، معاون شعر و ادبیات فارسی خانه کتاب و ادبیات ایران نیز گفت: رسانه‌ها از پایه‌های مهم همه جوایز هستند و باقی کار جشنواره‌ها درخصوص معرفی کار، برعهده رسانه‌هاست.
وی در تشریح آمار آثار ارسالی به جشنواره گفت: تعداد آثار رسیده به دبیرخانه جایزه ۲۵۲۶ اثر بوده که بیشترین تعداد یعنی ۱۲۶۵ اثر مربوط به حوزه رمان است. رتبه دوم در انحصار مستندنگاری است که ۷۴۹ عنوان کتاب داوری شده‌است. از مجموعه داستان کوتاه ۳۹۶ اثر و ۱۱۶ اثر نقد ادبی داوری شده‌است و به‌طور کلی ۸۷۹ ناشر کتاب‌هایشان به دبیرخانه رسیده‌است. در نهایت هم ۲۲ نامزد معرفی می‌شوند.
محقق ادامه داد: انتشارات «خط مقدم» و «چشمه» بیشترین نامزد را دارند. دو ناشر غیر تهرانی هم حضور دارند. با توجه به رویکرد توجه به کل ایران، ۵ نویسنده غیر تهرانی شرکت کرده‌اند و ۸ نفر برای چندمین بار است که جزو نامزدها هستند. مسن‌ترین نامزد ۶۷ ساله و جوان‌ترین ۳۵ ساله است. ۳ نفر خانم و ۳ نفر هم کتاب اولی‌اند. از ۱۲داور ۵ نفر غیر تهرانی‌اند و ۶ نفر از مدرسان و اساتید دانشگاه هستند.
وی درخصوص دوره اقلیم قلم گفت: همچنین برگزاری دوره اقلیم قلم داریم که دو دوره قبل از جلال در شمال غرب و مرکز و جنوب کشور برگزار شد و از ۱۶ استان ۲۰۰ نفر شرکت کردند. در این دوره ۶۰ نفر از آنها حضور پیدا خواهند کرد. این نوزدهمین دوره اقلیم قلم است و در دو دوره قبل از جشنواره جلال، ۱۰۰ کارگاه کشوری برگزار شد. در تهران برای برگزیدگان ۳۰ کارگاه تخصصی و ۳ سخنرانی درنظر گرفته شده‌است.
معاون شعر و ادبیات فارسی خانه کتاب و ادبیات ایران ادامه داد: جایزه جلال وظیفه بررسی آثار منتشرشده در سال را دارد و این جایزه یکی از شفاف‌ترین جایزه‌های کشور است و این از آیین‌نامه آن مشهود است. جایزه جلال ۴ بخش اصلی دارد و دبیرخانه این اجازه را دارد که یک بخش جنبی را در نظر بگیرد. سه سال است که بخش ویراستاری به‌عنوان یک بخش جنبی افزوده شده‌است.
وی درخصوص کاهش کمی آثار تشریح کرد: تعداد کتاب‌های منتشرشده در کل کشور کاهش یافته و به طبع ۱۳ درصد آثار قابل بررسی کم شده‌است و این به شرایط کشور باز می‌گردد.
گسترش استقبال از داستان کوتاه نسبت به سال‌های قبل
دبیر علمی هفدهمین جایزه ادبی جلال آل‌احمد نیز گفت: جشنواره قرار بود مصادف با سالگرد جلال آل‌احمد برگزار شود اما به‌دلیل تغییرات کشور میسر نشد اما خوشبختانه با تلاش همکاران کار به سرعت انجام شد. نکته جالب توجه امسال گسترش استقبال از داستان کوتاه نسبت به سال‌های قبل است. در داستان بلند و رمان هم انتشار زیاد داشتیم. ۱۲۶۵ رمان یا داستان بلند در سال ۱۴۰۲ منتشر شده و یعنی ما به تولید کمی در حوزه داستان بلند رسیده‌ایم. آثار قابل توجه در این تعداد زیاد است و ما باید گام بعدی برداریم و از کمی‌سازی به کیفی‌سازی رویم.
وی افزود: جایزه جلال باید سکویی برای نویسندگان باشد تا در عرصه‌های بین‌المللی حاضر شوند. آثار باید در جامعه و جلسات مختلف محک بخورند و نقد شوند تا آثار پخته‌تر شوند. در جنوب و خراسان و تمام کشور، اسطوره‌ها و داستانهای منطقه‌ای زیاد است و این باعث می‌شود که فقط به پایتخت محدود نباشیم. در سینما هم بیشتر لوکیشن‌ها در تهران هستند اما داستانهای متنوع زیبایی در سراسر کشور وجود دارد. امسال در گزینش آثار این تنوع هست و امیدواریم سال به سال هم بهتر شود.
کوثری درخصوص ضرورت اصلاح روش‌ها گفت: دو نکته باید در آیین‌نامه جلال اصلاح شود. بحث پژوهش ادب فارسی از این موارد است. ما در این جشنواره فقط بخش نقد ادبی را داریم و آثار قابل توجه که پژوهش هستند کنار گذاشته می‌شوند. در مستندنگاری هم طیف وسیعی از آثار از زندگینانه نویسی، تاریخ جنگ، مستند اجتماعی و … وجود دارند که یکدست نیستند و بخشی از این‌ها باید به حوزه‌های دیگر واگذار شوند چون متنوع هستند.
وی افزود: حتما جایزه جلال باید چندآوایی و چندصدایی باشد. نامزدهای این دوره این چندصدایی را اثبات خواهند کرد. گلایه‌های مربوط به دوره‌های قبل هم به‌دلیل همین تنوع است و امسال هم سعی کردیم ضابطه، همان ادبیات باشد.
دبیر علمی هفدهمین جایزه ادبی جلال آل‌احمد درباره‌ی تمهیدات مربوط به جهانی شدن جشنواره گفت: افغانستان و تاجیکستان ادبیات متنوعی دارد و می‌توان جایزه جلال را و به طبع زبان فارسی را گسترش داد. جایزه جلال را می‌توان جهانی کرد اما چون ادبیات ما هنوز به بازارهای بین‌المللی راه نیافته، می‌توان روی بحث جلال‌پژوهی اقداماتی داشت.
محقق گفت: کار با کمک هزینه دولتی اصلاح نمی‌شود. سطح آثار باید ارتقا یابد تا بازارهای جهانی خواهانش باشند. رمان امروز با رمان دهه‌های گذشته تفاوت دارد. در گذشته برخی آثار «هوشنگ مرادی کرمانی»، مثل «قصه‌های مجید» ترجمه شد اما این فراگیر نیست. این مهم بیشتر برعهده بخش خصوصی و خود نویسنده‌هاست. ما بازار را به رمان خارجی می‌بازیم. در سبد خانوار رمان داخلی نیست و همه جا رمان ترجمه شده وجود دارد. بحث قیمت هم در این زمینه دخیل است.
دبیر علمی هفدهمین جایزه ادبی جلال آل‌احمد درخصوص اینکه جلال نشانه راه است و قرار نیست نویسنده‌ها به شخص جلال شبیه شوند، تاکید کرد: جلال آل‌احمدی بودن شاخصه‌ای است که نویسندگان براساس آن فعالیت می‌کنند؛ نه اینکه ادبیاتی شبیه ادبیات او تولید شود. توجه به نقد خود و جامعه و شجاعت داشتن، شاخصه‌های ادبیات جلال آل‌احمد است.
در پایان نشست، نامزدهای دریافت جایزه معرفی شدند که به شرح زیر است:
بخش مستندنگاری
«آن شب در دوحه: سفرنامه تحلیلی از حضور تیم ملی در جام جهانی قطر» نوشته محمدحسن یادگاری از انتشارات سوره مهر
«ابهام طبس: رمزگشایی از جعبه سیاه تهاجم نظامی آمریکا» نوشته شاداب عسگری از انتشارات ایران
«از سرگذشت؛ یادداشت‌های دوره دکتری» نوشته علیرضا رعیت حسن آبادی از نشر خاموش
«خاک کارخانه؛ پارچه‌های ناتمام چیت‌سازی بهشهر و سرگذشت آخرین کارگران» نوشته شیوا خادمی از نشر اطراف
«غلامرضا غلامرضا را کشت: روایتی از بودن و نبودن غلامرضا تختی» نوشته مهدی میرمحمدی از نشر چشمه
«ماه تمام؛ سرگذشت‌نامه معلم بسیجی شهید محمد ابراهیم همت» نوشته گلعلی بابایی از انتشارات بیست و هفت بعثت
«میاندار: خاطرات شفاهی حسن عبدالله‌زاده، فرمانده تیپ یگان مخصوص نیروی قدس و فرمانده عملیات قرارگاه شرق سوریه» نوشته مسعود امیرخانی از انتشارات خط مقدم
داستان بلند و رمان
«تار تاریکی» نوشته بهاره ارشد ریاحی از انتشارات لف
«دختران قبیله جنگ» نوشته جواد افهمی از انتشارات خط مقدم
«دم اسبی» نوشته رامبد خانلری از نشر بان
«سنگ اقبال» نوشته مجید قیصری از نشر چشمه
«گم‌شهر» نوشته حسین پورستار از انتشارات کتابسرای تندیس
داستان کوتاه
«آن پری‌زاد سبزپوش» نوشته صمد طاهری از نشر نیماژ
«پرنده باز تهران» نوشته ندا رسولی از انتشارات هیلا
«خون طاووس و داستانهای دیگر» نوشته عماد عبادی از انتشارات نظام‌الملک
«ریواس‌های بلند رودخانه تیزو» نوشته فرهت فرخی از نشر ثالث
«عقده اودیپ پسر هاشم آقا» نوشته علی موذنی از انتشارات نیستان هنر
نقد ادبی
«از نابهنگامی حیات تا سترون سازی خیال: مطالعه‌ای جامعه‌شناختی در ادبیات داستانی ایران» نوشته محمدحسین دلال رحمانی از انتشارات ققنوس
«دیرش روایی» نوشته بهمن نامورمطلق از نشر سخن
«فلسفه ایده اولیه داستان؛ چیستی، کجایی، مولفه‌ها» نوشته احمد شاکری از انتشارات پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی
«کیمیای کرامت؛ کرامت اولیا از تحلیل واقع‌نمایی تا واقع‌گرایی ادبی هنری» نوشته محمد رودگر از انتشارات شهرستان ادب
«واکاوی پدیده روسپیگری در رمان‌های فارسی دوره پهلوی» نوشته کامران پارسی نژاد از نشر صاد.
گفتنی‌است؛ مراسم اختتامیه جشنواره روز چهارشنبه سوم دی‌ماه در تالار قلم کتابخانه ملی برگزار خواهد شد.
- نویسنده : سایه برین/ روزنامه‌نگار
