۱۷ تا ۲۳ اردیبهشت ماه هفته سلامت نام دارد و برنامه‌های هفته سلامت در راستای آشنایی بیشتر مردم، تصمیم گیران و تصمیم سازان با موضوعات مهم حوزه سلامت برگزار می‌شود. شعار امسال برای این هفته، با توجه به وضعیت جامعه بشری «سلامت ما، سلامت سیاره ما» انتخاب شده و متضمن این است که […]
۱۷ تا ۲۳ اردیبهشت ماه هفته سلامت نام دارد و برنامه‌های هفته سلامت در راستای آشنایی بیشتر مردم، تصمیم گیران و تصمیم سازان با موضوعات مهم حوزه سلامت برگزار می‌شود.
شعار امسال برای این هفته، با توجه به وضعیت جامعه بشری «سلامت ما، سلامت سیاره ما» انتخاب شده و متضمن این است که بدون سلامتی محیط زیست و ساختار زندگی بشری نمی توان انتظار سلامتی پایدار داشت. بنابراین باید به تامین همه جانبه و پایداری سلامت باور و دغدغه داشته و با تلاش و میثاق خود این نیاز فطری بشری را جامه عمل پوشید.
در مسیر دشوار آگاه سازی جامعه، مطالبه‌گری و ایجاد گفتمان غالب و دستیابی به تمامی ابعاد سلامتی باید عوامل مسئول پای کار بیایند. بی تردید تشکل های مردم نهاد، سمن ها و یکایک اندیشمندان و افراد دارای نفوذ کلام می توانند در ایجاد یک گفتمان عمومی در مسیر تامین این خواسته بحق نقش مهمی را ایفا کنند.
در این راستا، ارتقا سلامت در خانواده و افزایش امید به زندگی از طریق پیشگیری، آگاه سازی، حساس سازی و ارائه خدمات از جمله محورهای برنامه ارتقا سلامت در سطح شهرستانهای مازندران است.
پرداختن به سلامت در حوزه های مختلف زندگی فردی و اجتماعی انسان ها ضروری است و در همین راستا و جهت اهمیت بخشی به سالم ماندن هم استانی های عزیز در گفت و گو با دکترعباس علیپور معاون بهداشتی دانشگاه علوم پزشکی مازندران از زوایای مختلف به این موضوع مهم پرداختیم.
سلامت مرز ندارد
یکی از مشکلات ما در حوزه سلامت، حوادث شغلی است. در کارخانه‌ها و سازمانها، سلامت کارگران برای کارفرما باید مهم باشد. در پیشگیری و بهداشت شغلی با هزینه کم می توان مانع از مخاطرات بزرگ شد. به عنوان نمونه عینک محافظ می تواند از آسیب به چشم جلوگیری کند.
اهمیت دادن به سلامت مشاغل موجب می شود تا کاهش هزینه های سلامت کارکنان را شاهد باشیم که این وضعیت تاثیر بهتری نسبت به درمان دارد.
وزارت بهداشت نیز با مهم خواندن موضوع سلامت، رسالت خود را محدود به درمان ندانست بلکه مهمترین وظیفه اش را پیشگیری از بیماری ها و ارائه آموزش به جامعه اعلام کرده است.
سلامت، موضوعی بین بخشی است. آلودگی هوا، کیفیت راه ها و خودروها ممکن است باعث اختلال سلامت شود بنابراین هماهنگی بین سازمانها برای تامین سلامت مردم نقش مهمی دارد.
مزرعه ارتباط تنگاتنگی با تغذیه سالم دارد
دکتر عباس علیپور معاون بهداشتی دانشگاه علوم پزشکی مازندران دراین باره می گوید: امنیت غذایی بعنوان یکی از مهمترین دغدغه های سیاستگذاران بخش بهداشت در دنیا مطرح بوده است. عوامل متعددی در ايجاد ناامنی غذایی موثرند که می توان به تغییرات آب و هوایی و خشکسالی، مهاجرت از روستا به حاشیه شهر، بیكاری، آگاهی های تغذیه ای کم و عادات و رفتار های غلط غذایی و کاهش دسترسی بدلیل افزایش قیمت مواد غذایی اشاره کرد که در صورت بی توجهی به آنها احتمال گرسنگی، اشکال مختلف سوءتغذیه بصورت کوتاه قدی و لاغری کودکان، اضافه وزن و چاقی و ناامنی غذایی در گروه های آسیب پذیر افزایش خواهد یافت.
ناسالم بودن غذا ممکن است از مزرعه تا سفره اتفاق بیفتد و بعنوان مثال وجود انواع آلاینده ها در محصولات کشاورزی، میزان بالای قند و نمک، اسید چرب ترانس و اشباع در مواد غذایی و در نهایت مصرف غذای ناسالم نیز امنیت غذا و تغذیه را به مخاطره می اندازد.
با توجه به پروسه تولید مواد غذایی، بخش کشاورزی ارتباط تنگاتنگی با تغذیه سالم دارد و توجه به تولید محصول سالم با رعایت اصول استفاده از انواع سموم وکودهای آلی و شیمیایی، نحوه نگهداری و انبار مواد غذایی، حمل محصولات کشاورزی به کارخانجات، روش های فرآوری، بسته بندی، حمل تا فروشگاه های عرضه و در نهایت خرید و روش های طبخ همگی بر مصرف یک غذای خوب، مغذی و سالم توسط خانواده ها تاثیرگذار است.
در همین راستا و همگام با سیاست های کشوری، اقدامات بسیار مهمی در گروه بهبود تغذیه استان جهت تحقق بخشیدن به شعار ایمنی غذا از مزرعه تا سفره برنامه ریزی و در حال اجرا است.
برنامه های آموزش همگانی به عموم مردم در خصوص نکات اساسی در خرید، آماده سازی، پخت و مصرف مواد غذایی، اهمیت مصرف میوه و سبزی سالم، احداث باغچه های ارگانیک سبزی، ایمنی غذا در مدارس، تغذیه سالم در رستوران ها و مراکز جمعی، اهمیت کاهش مصرف قند، نمک و چربی، مصرف مواد غذایی غنی شده، مصرف صحیح مکمل های موردنیاز گروههای سنی، ارائه خدمات مشاوره تغذیه رایگان به گروه های سنی مختلف و… از مهمترین برنامه های در دست اقدام این گروه در سالجاری است.
لازم به توضیح است که مردم محترم استان در صورت ابتلا به چاقی و اضافه وزن، دیابت و یا فشارخون بالا با مراجعه به پایگاه های پزشک خانواده و ارجاع به کارشناسان تغذیه می توانند از خدمات رایگان مشاوره تغذیه بهره مند شوند.
دخانیات، قشر جوان را هدف گرفته است
بیش از یک میلیارد نفر از جمعیت بالای ۱۵ سال جهان محصولات تنباکو را به شکل تدخینی (سیگار، قلیان، چپق) مصرف می کنند. سن شروع استفاده از دخانیات در بسیاری از کشورها زیر ۱۵ سال است و شیوع مصرف آن در بین جوانان بسیار بالاست.
هر نوع ماده دخانی عامل اصلی در ایجاد بسیاری از بیماری های کشنده از جمله بیماریهای قلبی و عروقی، بیماریهای تنفسی و سرطان های ریه بوده و هرساله موجب مرگ بیش از ۸ میلیون نفر در جهان می شود.
شاخص شیوع مصرف دخانیات بخصوص قلیان، در منطقه مدیترانه شرقی ۸ درصد و در کشورمان ۱۳٫۳۴ درصد و در استان مازندران ۱۰٫۲۶ درصد جمعیت بالای ۱۵ سال را شامل می شود.
بر اساس ماده واحده مصوب ۷/۸/۱۳۸۴ به دولت جمهوری اسلامی اجازه داده شده است به کنوانسیون چارچوب سازمان بهداشت جهانی در مورد کنترل دخانیات ملحق گردد که هدف این کنوانسیون و پروتکل های آن، حفظ نسل های حال و آینده از اثرات زیانبار بهداشتی، اجتماعی، زیست محیطی و اقتصادی استعمال دخانیات و قرار گرفتن در معرض دود حاصل از دخانیات با تاکید بر اهداف زیر می باشد.
اهداف کلان این برنامه در سطح جهانی:
۱-پایش مصرف دخانیات و سیاست‌های پیشگیرانه
۲-محافظت از مردم در برابر دود مواد دخانی
۳-ارائه خدمات ترک دخانیات برای شهروندان
۴-هشدار در مورد مخاطرات مصرف دخانیات
۵-اعمال محدودیت های مربوط به تبلیغات و ترویج و حمایت از محصولات دخانی
۶-افزایش مالیات بر محصولات دخانی
۷-ساماندهی فروش محصولات دخانی
در حال حاضر کشور ما به همراه سایر کشورهای مدیترانه شرقی در یک برنامه ۵ ساله در پی ایجاد شهر و روستای بدون دخانیات است. (روستای یالبندان و شهر کلارآباد شهرستان عباس آباد)
شهر و روستای بدون دخانیات، شهر یا روستایی است که در آن: فروش، عرضه و استعمال محصولات دخانی ضابطه‌مند شده است. مردم از مواجهه با دود دست دوم دخانیات محافظت می‌شوند. تبلیغ و ترویج مستقیم و غیرمستقیم دخانیات کاملاً محدود شده است. آگاه‌سازی عمومی در مورد مضرات استعمال دخانیات انجام شده است. مصرف‌کنندگان به ترک دخانیات تشویق و تسهیلات لازم در اختیار آنان قرار می‌گیرد. درمجموع با مدیریتی پویا، جلب مشارکت و مطالبه گری شهروندان و ارزیابی و ارزشیابی هدفمند، بر هر دو راهبرد کاهش عرضه و تقاضا تمرکز کرده، انتظار می‌رود بتدریج شیوع استعمال دخانیات در این مناطق با همکاری همه‌جانبه کاهش یابد.
بلایای طبیعی؛ خیلی دور، خیلی نزدیک
بلایای طبیعی به مجموعه ای از حوادث زیانبار گفته می شود که منشا انسانی ندارند. این حوادث معمولاً غیر قابل پیش بینی بوده و از مدت های قبل نمی توان پیش بینی کرد.
مصائب و بلایا، چه طبیعی و چه انسان ساخت دارای آثار و نتایج مخربی هستند که ممکن است عمیق و آشکار و یا نامعلوم و پنهان باشند. بیش از ۹۰ درصد آسیب دیدگان و ۵۰ درصد خسارات مالی و جانی مرتبط با حوادث طبیعی جهان در آسیا اتفاق می افتد.
ایران عزیز ما با توجه به موقعیت جغرافیایی و شرایط اقلیمی همواره جزء ده کشور اول از نظر آمار وقوع و مرگ و میر ناشی از بلایای طبیعی بوده است. به طور كلي از ۴۰ مورد بلاي شناخته شده حداقل وقوع ۳۱ بلای طبیعی شامل زلزله، سیل، طوفان، آلودگی آب وهوا و محیط زیست، سونامی، آفات و بیماری های نباتی، هجوم حشرات و جوندگان، خشکسالی و گرد و غبار و بلایای انسان ساخت مانند جنگ، بمباران شیمیایی، ترور، گروگان گیری، سرقت های مسلحانه و نشت مواد سمی مضر در كشور ما به وقوع پیوسته است.
هرچند رویداد حوادث و بلایای طبیعی در طول حیات بشر در جوامع مختلف منجر به بروز خسارات جانی و مالی فراوانی گشته و کماکان بسته به سطح توسعه نیافتگی کشورها و جوامع بشری خساراتی وارد می شود اما با توسعه علم و پیشرفت تکنولوژی و سازماندهی اصولی، برخی از کشور ها توانسته اند به مقابله با بلایا برخاسته و میزان خسارت را کاهش دهند.
استان مازندران با توجه به شرایط اقلیمی، تراکم بالای جمعیت، مسافر و مهاجر پذیری، جاده های مواصلاتی کوهستانی، وجود سدهای بتنی و خاکی متعدد، قرار گرفتن در دامنه نفوذ جریانات سرد شمالی و بادهای غربی و مدیترانه ای، آتشفشان نیمه فعال دماوند و قرار گرفتن ۷۵ درصد از وسعت استان روی دو گسل از غرب تا شرق، شرایط و ظرفیت وقوع انواع مخاطرات را دارد. بگونه ای که در طول سال در نقاط مختلف استان انواع حوادث طبيعي همچون سيل، زلزله، رانش زمين، سقوط بهمن و نفوذ جریانات آب و هوایی و همچنین حوادث غيرطبيعي همچون اپیدمی بیماری های منتقله از آب و غذا، حوادث ترافيكي، هجوم و تجمع مسافرین، حوادث نشت مواد شیمیایی، غرق شدگی و آتش سوزی همواره در حال وقوع است.
از آنجائیکه مردم هر جامعه ای که تحت تاثیر حوادث و مخاطره قرار می گیرند بیش از همه از خسارات وارده رنج می برند و در شرایط اضطرار در خط مقدم به کمک و امداد به همنوعان خود هستند لذا آشنایی آنها از مخاطرات و خطر های که در محل سکونت ممکن است اتفاق بیافتد می تواند زمینه ای برای آمادگی مناسب تر در مواجهه با حوادث و برخورد مناسب با وقایع را افزایش داده و باعث کاهش آلام و خسارت های جانی و مالی گردید.
از این رو از سال ۱۳۹۶ تاکنون بهورزان و مراقبین سلامت در سطح استان براساس بسته خدمات سلامت مبادرت به اجرای برنامه ارزیابی و آموزش آمادگی خانوارها به بلایا را در دستور کار قرار دادند بگونه ای که تاکنون یک میلیون و ۹۳۶ هزار نفرخدمت برای خانوارهای استان صورت گرفت.
بر اساس آنالیز انجام شده از اطلاعات ثبت شده از سال ۹۶ الی ۱۴۰۰ در سامانه های در دسترس معاونت بهداشتی، متوسط آمادگی خانوار های استان به بلایا ۳۶٫۹۱ درصد می باشد. این در حالیست که بر اساس گزارش دفتر مدیریت کاهش خطر بلایای وزارت در تا سه ماهه اول سال ۱۳۹۹ متوسط آمادگی خانوارها در برابر بلایا در کشور ۳۰٫۷ درصد بوده است.
همکاری سازمان های ذینفع و مشارکت مادران خانواده های استان بعنوان بازوان نیرومند اجرای برنامه های خانواده محور حوزه بهداشت و همکاری آنها در قالب سمن ها و سفیران سلامت در بطن جامعه می تواند باعث انتشار مطالب آموزشی، افزایش توانمندی خانواده ها و در نهایت ارتقا تاب آوری جامعه در مواجهه با بلایا گردد.
تنه زدن زباله های روستایی به زباله های شهری
امروزه تولید زباله در منازل افزايش يافته و علاوه بر این رواج فرهنگ مصرف سبب شده است در شهرهایی همچون ساری یا آمل هر فرد روزانه حدود ۸۰۰ گرم زباله توليد كند و در مناطق روستایی نیز نرخ تولید زباله نزدیک به شهر شده است.
مازندران با ۳ میلیون و ۳۰۰ هزار نفر جمعیت و دارابودن بیشترین سواحل دریاي خزر، طبیعت زیبا و مردمی مهمان نواز، میزبان میلیون ها ایرانی حتی از هزاران کیلومتر دورتر بوده که این مساله گردشگر پذیربودن خود موجب شده میزان زباله تولیدی نیز در ایام تعطیلات و تابستان به شدت افزایش یابد.
براساس مطالعه سازمان بهداشت جهانی، توجه ناکافی به جمع آوری و دفع مواد زائد می تواند ۳۲ مشکل زیست محیطی بوجود آورد. افراد جامعه باید بدین باور برسند که علاوه بر رعایت موازین بهداشت فردی، ملزم به حفظ بهداشت محیط پیرامون خود نیز هستند زیرا در صورت عدم رعایت این موضوع، سلامت آنها و سایر افراد جامعه در مخاطره خواهد افتاد.
یکی از موارد مهم در زمینه حفظ و ارتقای سلامت افراد و جامعه، دفن صحیح زباله و مواد زاید است. متأسفانه درخیلی از مناطق شهری و روستایی بدلیل روشهای نامطلوب جمع آوری زباله، محیط زندگی و سلامت افراد در معرض آلودگی و خطر قرار دارد.
در محل های دفن و تلنبار زباله به دلیل تولید گازهای مختلف، آلودگی هوا اتفاق افتاده و از طرفی تولید شيرابه زباله ای تلنبار شده می تواند تاثير خطرناكي روي آب و خاك و درنهایت روی سلامتی انسانها داشته باشد.
اگر توليد زباله به همين ترتيب ادامه داشته باشد، محل هاي دفن زباله هر روز گسترش بيشتري پيدا مي كنند و مدت زيادي طول نخواهد كشيد كه تمام اراضي اطراف شهرها و روستاها پُر از زباله شده و محلي براي دفن زباله باقي نخواهد ماند.
اگر جمع آوری و دفع زباله به خوبی مدیریت نشوند، میکروارگانیسم ها و جانوران موذی جذب مکان های تلنبار زباله شده و زمینه رشد حشرات و ایجاد بوهای نامطبوع را فراهم می کنند.
با توجه به ترکیب زباله هاي خانگي که شامل پس مانده هاي مواد خوراكي، كاغذ، شيشه، فلزات، پلاستيك، پارچه و غيره می باشد، کم کردن پسماند اولین قدم در مدیریت پسماند است. این کار را می توان با استفاده درست از مواد و كالاها، استفاده مجدد و در نهایت تفکیک زباله ها انجام داد.
کاهش زباله به کاهش جمع آوري، حمل و نقل، بازيافت و سپس دفع آن منجرخواهد شد و در پي آن حفظ منابع طبيعي و کاهش آلودگي ها را به دنبال خواهد داشت. اين مساله زماني مي تواند تحقق يابد که تغييرات اساسي در عادت هاي روزمره زندگي، شيوه توليد و مصرف صورت پذيرد.
کاهش تولید زباله در مبدا علاوه بر کاهش هزینه های مدیریت پسماند و اجتناب از خریدهای اضافه و کسب درآمد حاصل از فروش مجدد اجناس، مزایای زیست محیطی دیگری نیز دارد که عبارتنداز:
۱) کاهش آلودگی حاصل از کامیونهای حمل کننده ی پسماند و دفع
۲) تقلیل در بسته بندی اضافی و منابع کمتر پسماند در مبداء
۳) توسعه اقتصادی صنایع، تعمیرات و استفاده مجدد
۴) نیاز کمتر به ظرفیت محل دفن
سالمندی بیخِ گوشِ جمعیت
قدرت توسعه هر کشور با نیروی انسانی معنی پیدا می کند و یکی از مهمترین مولفه های توسعه یک کشور نیروی انسانی است.
طبق آمار‌های مجامع بین‌المللی، ایران سریع‌ترین افت نرخ رشد جمعیت را دارد و طی ۲۰ سال آینده، کشور ما جزو پیر‌ترین کشورهای جهان خواهد بود و در ۴۵ سال گذشته کشور ما ده سال پیرتر شده است.
اکنون حدود ۶۸ درصد جمعیت کشور در سنین کار و فعالیت(بین ۱۵ تا ۶۵ سال) هستند اما با کاهش تعداد تولدها که هم اکنون در حال رخ دادن است و با افزایش سالمندان این عدد تحت تاثیر قرار خواهد گرفت؛ بطوریکه بر اساس برآوردهای انجام شده، یک پنجم از جمعیت کشور حدود ۱۹ درصد سن سالمندی را تجربه می کنند و جمعیت زنان سالمند بیش از ۲/۱ میلیون نفر بیشتر از مردان سالمند خواهد بود و توازن جمعیتی و جمعیت مولد در سن کار تغییر خواهد کرد.
پنجره جمعیتی که بعنوان یک فرصت و امتیاز در جهت جبران کاهش نرخ رشد جمعیت و نرخ باروری می باشد از سال ۱۳۸۵ در ایران باز شده و در سال ۱۴۲۵ بسته خواهد شد و اگر از این فرصت استفاده نشود از کل توان جامعه برای نگهداری سالمندان استفاده خواهد شد.
خوشبختانه هنوز پنجره جمعیتی در کشورمان باز است و در صورت برنامه ریزی و اقدام مناسب می‌توان از فرصت چندساله باز بودن پنجره جمعیتی استفاده کرد و مانع از سقوط کشور به سیاه‌چاله جمعیتی شد.
سیاست های جمعیتی از سال ۹۳ و در ۱۴ بند به دستگاههای مرتبط ابلاغ شد منتهی برای ایجاد بالندگی در جمعیت نیاز به تغییر نگاه مسئولانه به مسئله جمعیت هستیم و نیاز به همکاری کلیه نهادهای مرتبط داریم.
با توجه به وضعیت جمیتی کشور طرح جوانی جمعیت و حمایت از خانواده با اجرای آزمایشی آن به مدت هفت سال موافقت شد و قانون حمایت از خانواده و جوانی جمعیت در ۷۳ ماده و ۸۱ تبصره در سال ۱۴۰۰ تصویب شده است.
ارتقای پویایی، بالندگی و جوانی جمعیت با افزایش نرخ باروری به بیش از سطح جایگزینی بعنوان سیاست اصلی دانشگاه علوم پزشکی است که در این راستا اختصاص تسهیلات مناسب برای مادران بویژه در دوران بارداری و شیردهی و پوشش بیمه ای هزینه های زایمان و درمان ناباروری مردان و زنان در حمایت از پویایی و بالندگی جمعیت در دست اجراست.
تاکید می شود برای تاثیر باورها و فرهنگ سازی فرزندآوری از ظرفیت مساجد، جامعه روحانیت و آموزش و پرورش استفاده شود. برای استفاده از همفکری برای تعامل و ظرفیت‌های میان بخشی نهادهای موثر، قرارگاه سلامت و جوانی جمعیت در کلیه دانشگاه های علوم پزشکی کشور ایجاد شد.
