با توجه به این که قوت غالب مردم ایران، نان است، بحث آرد و نان یک مسئله اجتماعی است که با عامه مردم ایران در سراسر کشور سر و کار دارد و دولتها معمولا در زمینه آرد و نان مردم بسیار دست به عصا حرکت می‌کنند، به گونه‌ای که با وجود یارانه‌های نقدی که هر […]
با توجه به این که قوت غالب مردم ایران، نان است، بحث آرد و نان یک مسئله اجتماعی است که با عامه مردم ایران در سراسر کشور سر و کار دارد و دولتها معمولا در زمینه آرد و نان مردم بسیار دست به عصا حرکت می‌کنند، به گونه‌ای که با وجود یارانه‌های نقدی که هر ماه به ازای هر نفر ۳۰۰ هزار تومان پرداخت می‌شود، اما دولتها جرأت حذف تدریجی یارانه آرد و نان را ندارند و سالانه ۱۲۰ هزار میلیارد تومان یارانه مستقیم برای یارانه آرد و نان پرداخت می‌شود. به خاطر یارانه‌ای بودن قیمت آرد خبازی‌ها، قبل از حذف ارز ترجیحی، فاصله قیمت آرد نانوایی‌ها و آرد صنف و صنعت حدود چهار برابر بود، اما بعد از حذف ارز ترجیحی، این فاصله به حدود ۱۶ برابر رسیده و این انگیزه قوی برای انحراف آرد یارانه‌دار نانوایی‌ها به سایر مصارف دارد. حال وزارت امور اقتصادی و دارایی قصد دارد از طریق مدیریت هوشمند داده‌ها و توزیع نان به وسیله کارتخوان‌های هوشمند در سراسر کشور بر نحوه مدیریت آرد و نان نظارت کند و قصد دارد، میزان انحراف آرد یارانه‌ای از این طریق را به حداقل کاهش دهد.
éآیا مرحله اول مدیریت هوشمند آرد و نان تکمیل شد و آثار آن چیست؟
مرحله اول طرح مدیریت هوشمند آرد و نان، تکمیل زنجیره داده‌ها در زمینه گندم، آرد و نان بود که به وسیله مدیریت داده‌ها اجرا شد و از اردیبهشت‌ماه سال جاری از استان زنجان شروع و به تدریج تکمیل شد، به گونه‌ای که ۷۶ هزار نانوایی در سراسر کشور به کارتخوان هوشمند نانوایی‌ها مجهز شدند و در ۱۸ هزار روستا که معمولا هر روستا یک نانوایی دارد، نیز این کارتخوان‌ها نصب شده است. در حال حاضر بالای ۹۸ درصد نانوایی‌های کشور تحت پوشش کارتخوان‌های هوشمند آرد و نان هستند و یکی دو درصد باقیمانده هم دارای مشکلاتی از طرف نانوایی‌ها هستند.
éآیا دستگاه‌های کارتخوان معمولی امکان اجرای مدیریت هوشمند داشتند و یا اینکه آیا دستگاه‌های جدید وارداتی بوده یا از محل تولید داخل تهیه شده است؟
دستگاه داخلی نداریم. البته تولید نهایی تجهیزات در داخل صورت می‌گیرد، اما عمده تجهیزات آن وارداتی است. از طرفی پوزهای موجود و کارتخوان‌های قبلی هم امکان اجرای مدیریت هوشمند نداشتند، چون در این مرحله محور ما مدیریت داده‌ها بر اساس عملکرد نانوایی‌ها و برنامه‌ریزی بر روی داده‌ها است که کارتخوان‌های سنتی فقط تراکنش‌ها ثبت می‌شد، ولی در کارتخوان هوشمند هم قیمت و هم نوع نان و تعداد آن ثبت می‌شود. داده‌ها قابل اتکا طرح هستند.
موقعیت مکانی کارتخوان‌ها مشخص است. نحوه استفاده هم بسیار ساده است، مانند تلفن همراه که اکثر مردم با آن آشنا شده‌اند. در مرحله اول زنجیره داده‌ها تکمیل شد. تاکنون یکصد میلیون کارت ملی یکتا سابقه خرید از سامانه هوشمند را تجربه کرده‌اند؛ یعنی هر کارت حداقل یکبار برای خرید نان از این سامانه مورد استفاده قرار گرفته است. ممکن است یک نفر چندین کار بانکی داشته باشد، اما یکصد میلیون کارت بانکی یکتا در سامانه استفاده شده‌اند. در سامانه دو اصل مهم است. در سمت مردم نه آزادسازی قیمت نان و نه سهمیه‌بندی نان مطرح است، بلکه قیمت نان تغییر نمی‌کند و هیچ سهمیه‌بندی هم نداریم. به گونه‌ای طراحی شده است که براساس داده‌محوری و تحلیل داده‌ها تصمیم می‌گیریم. بنابراین در بخش مصرف‌کننده محدودیتی از نظر قیمت و یا تعداد وجود ندارد.
éآیا نان صنعتی و فانتزی در طرح هوشمندی مدیریت آرد و نان دیده شده است؟
نان صنعتی و فانتزی، صنعتی مربوط به بسته‌بندی و کارخانه‌ای مدنظر و فانتزی در این طرح نبوده و نرخ آرد نان مثل نان صنعت حساب می‌شود و مشمول طرح نیست. نان فانتزی و صنعتی از نان کشور حدود ۲ تا ۳ درصد است. بقیه نان کشور حدود ۹۱ درصد توسط نانوایی‌های سنتی پخت می‌شود و ۷ تا ۸ درصد آرد خام برای روستاهای کم‌جمعیت و عشایر تأمین می‌شود.
éفاز دوم از کی اجرا می‌شود؟
فاز بعدی طرح به صورت یکپارچه اجرا نمی‌شود و به تدریج و گام به گام و استان به استان از بهمن‌ماه آغاز می‌شود. همزمان با آن، نرم‌افزار و تکمیل آموزش نانوایی‌ها شروع می‌شود و به تدریج گسترش می‌یابد تا در سراسر کشور اجرا شود. رویکرد ما عدم آزادسازی قیمت نان و عدم محدودیت آرد برای مصرف‌کنندگان است. با این منطق جلو می‌رویم، اما نانوایی‌ها براساس عملکرد فروش نان خود، سهمیه آرد دریافت می‌کنند، آن هم براساس داده‌هایی است که در کارتخوان هوشمند پردازش می‌شود. البته تراکنش‌های غیرواقعی احصاء شده و حذف می‌شود و در دوره خرید آرد توسط نانوایی از این پس معادل عملکرد دوره‌های قبلی با چند درصد بالاتر از دوره گذشته آرد یارانه‌ای اختصاص می‌یابد. قیمت آرد برای همه نانوایی‌ها مشابه سابق و بدون تغییر است.
éبرخی نانوایان برای دریافت یارانه بیشتر ممکن است بیش‌اظهاری در فروش تعداد نان داشته باشند، با آن چگونه برخورد می‌کنید؟
مدیریت هوشمند آرد و نان به خاطر تحلیل داده‌ها و بهره‌برداری از داده‌ها است و توصیه ما به همه نانوایان این است که بزرگترین دارایی یک نانوا سوابق تراکنشی او در کارتخوان هوشمند است، بنابراین نسبت به سلامت و درستی داده‌های خود دقت کنند. در برخی نانواها مشاهده می‌شود که مثلا با یک کارت بانکی خریدهای غیرمتعارف به عنوان مشتری ثبت می‌شود. چون سامانه هوشمند است آن را شناسایی می‌کند. با پردازش داده‌ها و استخراج آن می‌توان عملکرد واقعی نانوا را به دست آورد. اگر عملکرد واقعی کمتر باشد، میزان سهمیه آرد و حتی کمک‌هزینه به نانوایی در دوره‌های بعدی کم می‌شود و رتبه نانوا کاهش پیدا می‌کند.
é یارانه آرد و نان سالانه چقدر است و آیا دولت قصد ندارد، کم‌کم یارانه آن را کاهش و در نهایت حذف کند؟
آرد یارانه‌ای ارزان است. دولت پیش‌بینی لازم را برای تأمین گندم و آرد یارانه‌ای برای بودجه سال آینده را انجام داده است. طبق قول وزارت جهاد کشاورزی تأمین گندم برای آرد هیچ محدودیت و کمبودی نداریم. برای سال آینده هم پیش‌بینی لازم صورت گرفته و تغییر خاصی برای نان مردم و مشتریان صورت نمی‌گیرد.
éروزانه چه میزان آرد بین نانوایی‌ها
توزیع می‌شود؟
آرد نانوایی‌ها روستائیان و عشایر و برخی از مصارف برای برخی نهادها شناسایی شده و روزانه ۵ هزار تن هدررفت شناسایی شده است. قبلاً ابعاد این هدررفت ناپیدا بود اما اکنون با اجرای طرح و تحلیل داده‌ها این میزان هدررفت روشن شد و ما امیدواریم با اجرای مرحله دوم، مدیریت هوشمند آرد و نان این رقم به حداقل ممکن کاهش پیدا کند و این هدررفت هم ناشی از فاصله قیمت‌ها، قیمت آرد یارانه‌ای و غیریارانه‌ای است.
éمرحله دوم هوشمندسازی آرد از کی
شروع می‌شود؟
مرحله دوم از بهمن‌ماه به تدریج شروع می‌شود. بستگی به روند اجرایی دارد. ملاحظات اجرایی را درنظر می‌گیریم. تلاش دولت این است که در کوتاه‌ترین زمان برای حمایت از نانوایان متعهد و اکثریت نانوایی‌ها که به کار خود تعهد دارند اعمال سهمیه جدید و کمک‌هزینه جدید انجام شود.
همچنین تعداد اندکی از نانوایی‌ها که رفتار متقلبانه دارند با آنها برخورد می‌شود. در بخش مصرف‌کننده هم کیفیت نان افزایش و قیمت آن تغییر نخواهد کرد.
