دکتر تهمتنی، عضو هیئت علمی پژوهشگاه رویان تأکید کرد: در حوزه علوم پزشکی، بنیان‌های تنومندی در کشور داریم؛ مراکز تحقیقاتی بسیار زیاد ذیل وزارت بهداشت، متخصصان حاذق و پیشینه تاریخی عمیقی داریم، اما شکل و شمایل مدیریت پروژه در جهاد دانشگاهی می‌تواند ارزش‌افزوده‌ای به این دارایی‌های باارزش ما بدهد. سهولت کار اداری و فرهنگ جهادی […]
دکتر تهمتنی، عضو هیئت علمی پژوهشگاه رویان تأکید کرد: در حوزه علوم پزشکی، بنیان‌های تنومندی در کشور داریم؛ مراکز تحقیقاتی بسیار زیاد ذیل وزارت بهداشت، متخصصان حاذق و پیشینه تاریخی عمیقی داریم، اما شکل و شمایل مدیریت پروژه در جهاد دانشگاهی می‌تواند ارزش‌افزوده‌ای به این دارایی‌های باارزش ما بدهد. سهولت کار اداری و فرهنگ جهادی از جمله ارزش‌های افزوده‌ای است که جهاد دانشگاهی می‌تواند به دارایی‌های عرصه پزشکی موجود در کشور بیفزاید.
به گزارش ایسنا، پژوهشگاه رویان، یکی از ثمره‌های مبارک درخت تنومند و پربار جهاد دانشگاهی است که نه تنها در ایران، بلکه در سطح بین‌المللی نیز بسیار شناخته‌شده است و دستاوردهای پژوهشگران این پژوهشگاه، مورد توجه مجامع علمی در سطح جهان قرار گرفته است.
در آستانه چهل و دومین سالگرد تأسیس جهاد دانشگاهی، دکتر یاسر تهمتنی، عضو هیئت علمی و رئیس مرکز تحقیقات سلامت متابولیک پژوهشگاه رویان، در گفتوگو با ایسنا، یکی از دستاوردهای مهم این پژوهشگاه در حوزه تولید سلول‌های بنیادی انسولین‌ساز را تشریح کرد.
دکتر تهمتنی درباره بیماری دیابت و نیاز به سلول‌های انسولین‌ساز گفت: بیماری دیابت دو نوع شایع دارد. دیابت نوع یک و دیابت نوع دو؛ به طور خیلی خلاصه، هنگام شروع بیماری دیابت نوع دو مشکلی در بدن برای تولید انسولین وجود ندارد، اما در دیابت نوع یک، سلول‌های ترشح‌کننده انسولین از ابتدا تخریب می‌شوند؛ بنابراین در ترشح انسولین مشکل وجود دارد. حتی در بیماری دیابت نوع دو نیز اگر بیماری به درستی کنترل نشده باشد، در نهایت به سلول‌های ترشح‌کننده انسولین بیمار آسیب وارد می‌شود. بنابراین اگر یک روش درمانی ابداع شود که در آن، سلول‌های ترشح‌کننده انسولین را جایگزین کنیم، هم به درمان بیماری دیابت نوع یک و هم به درمان برخی بیماران دیابت نوع دو کمک کرده‌ایم.
رئیس مرکز تحقیقات سلامت متابولیک پژوهشگاه رویان افزود: زمانی که موضوع سلول‌های بنیادی مطرح شد، آزمایشگاه‌هایی در دنیا به این فکر افتادند که از سلول‌های بنیادی، سلول‌های انسولین‌ساز تولید کنند؛ چراکه سلول‌های بنیادی دو ویژگی عمده دارند: آنها خودنوزا هستند، یعنی می‌توانند تعداد زیادی سلول مانند خود را در محیط آزمایشگاهی تولید کنند. علاوه بر این، این سلول‌ها، پتانسیل تبدیل به انواع سلول‌های بدن را دارند؛ بنابراین تولید سلول‌های مورد نیاز در درمانِ بیماری‌ها از سلول‌هایی که این ویژگی‌ها را دارند، بسیار امیدبخش است.
عضو هیئت علمی پژوهشگاه رویان درباره پیشینه مطالعات تولید سلول‌های ترشح‌کننده انسولین گفت: از سال‌های ۲۰۰۳ و ۲۰۰۴ کار بر روی تولید سلول‌های انسولین‌ساز از سلول‌های بنیادی جنینی در سطح جهانی آغاز شد. آزمایشگاه‌های مطرحی در این کار پیش قدم شدند و به طور مشخص، یک گروه تحقیقاتی در کشور آمریکا پیشگام این تحقیقات شد؛ به طوری که در ۲۰۰۶ در مجله معتبر نیچر گزارش دادند که موفق شدند گام نخست را در تولید سلول‌های انسولین‌ساز بردارند و در سال‌های ۲۰۰۷ و ۲۰۰۸ گزارش‌هایی منتشر کردند که نشان می‌داد این گروه تحقیقاتی توانسته‌اند در آزمایشگاه، سلول‌های بنیادی را به سلول‌های ترشح‌کننده انسولینی تبدیل کنند که به گلوکز موجود در خون پاسخ دهند. همان گروه امروزه در قالب یک شرکت، کار مطالعه‌های بالینی این روش سلول‌درمانی را پیگیری می‌کنند.
دکتر تهمتنی با اشاره به این که از حدود سال ۲۰۰۷ پژوهشگاه رویان و گروه تحقیقاتی سلول‌های بنیادی به فکر تولید این سلول‌ها از منابع سلول‌های بنیادی جنینی بودند، گفت: شخصاً از سال ۲۰۰۹ کارم را با تِز دکترایم در این زمینه آغاز کرده‌ام. موفق شدیم از سلول‌های بنیادی جنینی انسانی، سلول‌های پیشتاز پانکراسی را تولید کنیم؛ یعنی سلول‌هایی را داشته باشیم که در مرحله بعدی، سلول‌های انسولینی را تولید کنند. رویکری که ما انتخاب کردیم، رویکرد تولید شبه اندام‌های پانکراسی بود. در گام بعدی، سلول‌های دیگری را که به طور طبیعی در بدن به سلول‌های پیش‌ساز کمک می‌کنند تا سلول‌های انسولین‌ساز را تولید کنند، وارد مطالعه کردیم؛ بنابراین سلول‌های مزانشیمی را به کار گرفتیم که به طور معمول، اطراف سلول‌های پیش‌ساز را در پانکراس و در دوران جنینی می‌گیرند.
عضو هیئت علمی پژوهشگاه رویان خاطر نشان کرد: این طرح بین‌المللی با همکاری جمعی از همکاران داخلی مانند مرکز تحقیقات پزشکی بازساختی پژوهشگاه غدد و متابولیسم دانشگاه تهران و همچنین، یک مرکز تحقیقاتی پیشگام در کشور دانمارک انجام شد. سلول‌های مزانشیمی را از پانکراس جنینی انسان استخراج کردیم و با سلول‌های پیش‌ساز پانکراسی که از سلول بنیادی تولید کرده بودیم، مخلوط کردیم و با یک روش کشت خاص در آزمایشگاه هم کِشتی دادیم. خوشبختانه پس از آن متوجه شدیم که سلول‌های پانکراسی کیفیت بهتری دارند و بیشتر مستعد تولید سلول‌های انسولین‌ساز هستند. نتایج این تحقیق در مجله‌های معتبری به چاپ رسید.
رئیس مرکز تحقیقات سلامت متابولیک پژوهشگاه رویان درباره وضعیت فعلی این پژوهش گفت: در حال حاضر می‌بایست نشان دهیم که این شبه اندام‌ها در این سلول‌های پیشتاز پانکراسی در حیوان دیابتی می‌توانند به نیاز گلوکز پاسخ دهند و در بدن این موجودات، انسولین تولید کنند. در مرحله پیش بالینی قرار گرفته‌ایم بعد از آن و در سال‌های آتی می‌توانیم وارد کارآزمایی‌های بالینی شویم.
دکتر تهمتنی درباره کاندیداهای احتمالی کارآزمایی بالینی این تحقیق با اشاره به تحقیقات دیگر کشورها گفت: در حال حاضر دو کارآزمایی بالینی مهم در سطح جهانی در حال اجراست؛ یکی از این مطالعه‌ها در آمریکا و دیگری در کانادا در حال اجراست. گروهی از بیماران دیابتی نوع یک هستند که دچار حمله‌های هایپوگلاسمیک می‌شوند، یعنی زمانی که انسولین تزریق می‌کنند، گلوکز خونشان افت می‌کند و خیلی سخت گلوکز خون تنظیم می‌شود. در هر دو کارآزمایی بالینی از این بیماران استفاده شده است. اگر ما هم بخواهیم کارآزمایی بالینی انجام دهیم، این دسته از بیماران می‌توانند کاندیداهای خوبی برای کارآزمایی باشند.
وی درباره تأثیر این نوآوری در عرصه پزشکی خاطر نشان کرد: دیابت یک بیماری چند وجهی است؛ ما دسته‌بندی‌های مختلفی از بیماران دیابتی داریم، بنابراین درمان‌های آینده ممکن است ترکیبی از درمان‌های مختلف باشند. ترکیبی از فناوری‌های سلولی، دارویی و ابزارهای هوشمند، جهان آینده ما را از منظر درمان دیابت خواهد ساخت.
بازخورد بسیار خوب تلاش‌های پژوهشگران جهاد دانشگاهی در جامعه
عضو هیئت علمی پژوهشگاه رویان درباره تأثیر فعالیت‌های جهادگرانه در عرصه پزشکی بر اقشار مختلف جامعه با بیان این که این «زیست‌بوم فناوری می‌تواند در جنبه‌های مختلف تاثیرگذار باشد»، خاطرنشان کرد: وجود پژوهشگاه رویان جهاد دانشگاهی و عملکرد آن از دو جنبه به زیست‌بوم فناوری کشور بسیار کمک می‌کند. جامعه ترکیبی از بیماران و مردم سالم، دانشگاهیان و همه آحاد مردم است. همین که مردم می‌بینند جهادگران برای دغدغه‌های آنان، گروه‌های تحقیقاتی شکل می‌دهند و تجهیزات ایجاد می‌کنند، متوجه می‌شوند که به نیازهای آنها پاسخ داده می‌شوند. به طور مثال همین بیماری دیابت هم یکی از دغدغه‌های جامعه است. در واقع، نتایج تحقیقات و دستاوردهای پژوهشگران جهاد دانشگاهی، بازخورد بسیار خوبی در جامعه دارد. همیشه از زبان مردم شنیده‌ایم که به نظر آنها، در پژوهشگاه رویان کارهای بزرگ و مهمی انجام می‌شود.
ایجاد زیرساخت‌های دانشی در پژوهشگاه رویان برای استفاده پژوهشگران و دانشجویان
دکتر تهمتنی افزود: در پژوهشگاه رویان به طور کامل زیست‌بومی برای دیگر محققان و دانشجویان کشور ایجاد شده است. در سال‌های گذشته، افراد علاقمند بسیاری از مراکز تحقیقاتی دیگر و دانشگاه‌ها مشتاق بودند که خود را به رویان برسانند، زیرا در این پژوهشگاه، زیرساخت‌های دانشی ایجاد شده است. مسلماً افرادی که وارد رویان می‌شوند، به این زیست‌بوم ایجادشده می‌افزایند و آن را ارتقا می‌دهند. آنها خود می‌توانند سفیرانی در دانشگاه‌ها و مراکز تحقیقاتی دیگر باشند. این که زیست‌بوم فناوری ایجاد و حفظ شو،د نیاز به منابع و تلاش دارد. بخش از این منابع مورد نیاز، سخت‌افزار و برخی دیگر نرم‌افزار است. فعال نگاه داشتن این محیط و تسهیل مسیر رسیدن افراد دیگر به آن، نیاز به برنامه‌ریزی و تلاش شبانه‌روزی دارد. منظور من از نرم‌افزار مثلا قوانین است. ما باید قوانین صحیحی برای ورود و خروج افراد به این زیست‌بوم فناورانه داشته باشیم؛ به طور مثال باید حقوق و مالکیت معنوی آنها حفظ شود.
پتانسیل تبدیل شدن به قطب پزشکی منطقه
عضو هیئت علمی پژوهشگاه رویان جهاد دانشگاهی با تاکید بر این که ما، پتانسیل تبدیل شدن به قطب پزشکی منطقه را دارا هستیم، خاطرنشان کرد: در حوزه علوم پزشکی بنیان‌های تنومندی در کشور داریم. مراکز تحقیقاتی بسیار زیادی ذیل وزارت بهداشت، متخصصان حاذق و پیشینه تاریخی عمیقی داریم، اما شکل و شمایل مدیریت پروژه در جهاد دانشگاهی می‌تواند ارزش‌افزوده‌ای به این دارایی‌های باارزش ما بدهد. سهولت کار اداری و فرهنگ جهادی از جمله ارزش‌های افزوده‌ای است که جهاد می‌تواند به دارایی‌های عرصه پزشکی موجود در کشور بیفزاید. به نظر من، جهاد دانشگاهی می‌تواند بیش از این در عرصه علوم پزشکی و فناوری‌های مرتبط گام‌های بزرگی بردارد. امیدوارم در سال‌های آینده این رسالت، خودباورانه پذیرفته شود و در مسیر آن حرکت کنیم. مثال‌های ارزشمندی همچون درمان ناباروری، درمان دیابت و مثال‌های متنوع دیگر، از جمله کارهای بزرگ جهاد دانشگاهی در این عرصه هستند.
