جمله ـ گروه اقتصاد: ایران یکی از قدیمی‌ترین صنایع حمل و نقل هوایی در غرب آسیا را داراست. جالب است بدانید که از پرواز نخستین هواپیما بر فراز سرزمین ایران بیش از ۱۰۰ سال می‌گذرد و این درحالی است که مثلا کشوری همچون قطر که هم اکنون در زمره سه ایرلاین بزرگ جهان قرار دارد، […]
جمله ـ گروه اقتصاد: ایران یکی از قدیمی‌ترین صنایع حمل و نقل هوایی در غرب آسیا را داراست. جالب است بدانید که از پرواز نخستین هواپیما بر فراز سرزمین ایران بیش از ۱۰۰ سال می‌گذرد و این درحالی است که مثلا کشوری همچون قطر که هم اکنون در زمره سه ایرلاین بزرگ جهان قرار دارد، در آن دوران حتی تصوری از اتومبیل هم نداشته است.
یکی از روزهای سرد زمستان ۱۲۹۲ هجری شمسی است. خلبانی لهستانی الاصل به نام” کوزمینسکی” مصمم است در آسمان ایران پرواز کند. بنابراین قطعات هواپیمایی را که از روسیه به بندر انزلی آورده، با ماشین به تهران می آورد و آنها را روی هم سوار می کند. وی سپس، با هواپیمای خود به آسمان پرواز می کند بدون اینکه به مکان مناسبی برای فرود خود اندیشیده باشد. نتیجه اینکه خلبان هواپیما مجبور می شود در میدان مشق فرود بیاید.
ورود اولین هواپیما یا طیاره به تعبیر آن روزی ها به آسمان ایران، آنقدر عجیب می نمود که احمدشاه قاجار را وادارد تا از آن دیدن کند. شاه وقت با هیئتی از درباریان و خدمتگزاران لشگری و کشوری به محل فرود هواپیما رفته و با آن عکس یادگاری می گیرند. آنچه از آن روزها بر می آید این است که ” کوزمینسکی” این پروازهای نمایشی را در چندین کشور دیگر نیز انجام داده و بابت تماشای آنها از مردم پول می گرفته است.
پروازهای نمایشی در آسمان ایران تا مدت ها ادامه داشت. اما مشکلی که همچنان حل نشده باقی مانده بود، نبود زمینی مناسب برای فرود و برخاستن هواپیماها بود. آنچه حکومت وقت ابران را واداشت تا زمینی را در جنوب تهران به این کار اختصاص دهد، درخواست های مکرر دولت انگلستان بود. از این رو، زمینی در جنوب تهران به فرود و برخاستن هواپیماها اختصاص داده شد. این کار جرقه ایجاد خطوط هوایی را در ایران زد و در سال ۱۳۰۳شمسی، نخستین سرویس هوایی آن با کمک شرکت های اروپایی، راه اندازی شد. رخدادی که به شکل گیری اولین شرکت هواپیمایی ملی ایران منجر شد.
سال ۱۳۲۱ شمسی آغاز رویدادی بزرگ در تاریخ هوایی ایران به شمار می رود. در این سال اولین شرکت هواپیمایی ملی ایران با نام “ایرانیان ایرویز” متولد شد. ایرانیان ایرویز که گروهی از بازرگانان ایرانی آن را تأسیس کردند، کار خود را با جابجایی بار و مسافر در مسیرهای داخلی و منطقه ای آغاز کرد. علاوه بر آن یک پرواز هفتگی باری نیز به اروپا انجام میداد. باید اضافه کرد که ناوگان این شرکت از تعدادی هواپیمای “داگلاس دیسی۳″ تشکیل شده بود که بعدها تعدادی هواپیمای دیسی ۴ و ویسکانت نیز به آن افزوده شد.
اما ایرانیان ایرویز تنها شرکت هواپیمایی ایران در آن سال ها نبود. دوازده سال پس از تولد این شرکت، یک شرکت هواپیمایی خصوصی نیز پا به عرصه صنعت هوایی ایران گذاشت.”پرشین ایرسرویسز” که با نام پاس شناخته می شد، در زمینه حمل بار فعالیت می کرد. بعدها این شرکت مسافران را در مسیرهای داخلی منتهی به تهران، جابجا می کرد تا اینکه در سال ۱۹۶۰ میلادی، پروازهای بین المللی را نیز در دستور کار خود قرار داد. گفته می شود که تهران ـ لندن، تهران ـ پاریس، تهران ـ ژنو و تهران ـ بروکسل، مسیرهایی بودند که هواپیماهای پارس بر فراز آنها پرواز می کردند.
سال ۱۳۴۱ شمسی، سال مهمی برای آسمان ایران به شمار می رود. با ادغام دو شرکت ایرانیان ایرویز و پاس، هما در آسمان ایران به پرواز درآمد. شرکت ملی هواپیمایی ایران(هما) که با نام بین المللی ایران ایر شناخته می شد، امکانات هر دو شرکت را به خدمت گرفت تا مسافران خود را در مسیرهای مختلف جابجا کند. مسیرهایی که هواپیماهای داگلاس دیسی ۳، دیسی ۶، ویکرز ویسکونت و آورویورک آن را می پیمودند.
در سال ۱۳۴۳ شمسی بوئینگ ۱۰۰-۷۲۷ در مسیر تهران ـ بیروت به پرواز درآمد تا نخستین هواپیمای جت هما باشد که مسافران با آن سفر کرده اند. اما بدون شک روزهای خوش هما به اواخر دهه چهل باز می گردد. وقتی که بوئینگ های گران قیمت یکی پس از دیگری وارد ناوگان هوایی ایران شدند. همچنین در ابتدای دهه ۵۰ شمسی، هما پروازهای بدون توقف بسیاری را به طور روزانه به قاره اروپا انجام می داد، برای مثال فقط در مسیر تهران ـ لندن بیش از سی پرواز هفتگی انجام می شد.
جالب است بدانید که هما حتی، طولانی ترین خط هوایی بدون توقف جهان را با بوئینگ های ۷۴۷ اسپی که درمسیر تهران ـ نیویورک پرواز می کردند، راه اندازی کرد. اتفاقات خوب برای هما همچنان ادامه داشت تا جایی که در سال ۵۶ هما شش فروند ایرباس مدل آ-۳۰۰ را برای به کارگیری در مسیرهای محلی از شرکت اروپایی ایرباس خریداری کرد و نخستین بهره بردار هواپیماهای ایرباس در خاورمیانه لقب گرفت. سالهای پایانی دهه ۵۰، هواپیمایی ملی ایران به عنوان رو به رشدترین شرکت هواپیمایی جهان شناخته میشد. ضمن اینکه در ردیف یکی از ایمن ترین، مدرن ترین و پردرآمدترین شرکت های هواپیمایی دنیا نیز قرار داشت.
به گزارش جمله؛ بعد از انقلاب اما همه چیز تغییر کرد. انقلابیون هما را به تصرف درآوردند و در قدم اول ممانعت پرواز برای خلبان های خارجی را پیگیری کردند و البته همه ساختارها را دگرگون نمودند. نام رسمی ایران ایر پس از انقلاب به هواپیمایی جمهوری اسلامی ایران تغییر کرد. ضمن اینکه تمام فرودگاه های ایران به جز فرودگاه بین المللی مهرآباد پروازهای بین المللی خود را از دست دادند. اما آنچه بیش از همه صنعت هوایی ایران را در آن سال ها متضرر ساخت، سایه جنگ هشت ساله و نیز تحریم های اعمال شده از سوی آمریکا بود. به طوری که تنها چند هواپیمای کوچک فوکر، تمام آن چیزی بودند که به ناوگان هوایی ایران افزوده شدند.
بعد از جنگ نیز اوضاع تعریف چندانی نداشت تا اینکه در دهه ۷۰ برخی از مدیران اقتصادی جمهوری اسلامی به این فکر افتادند که باید بر روی این صنعت سرمایه گذاری کنند. در این سال ها، شرکت های هواپیمایی دیگری هم پا به عرصه گذاشته و به انحصار هما در پروازهای داخلی و خارجی پایان دادند. ماهان،کاسپین و کیش ایر از جمله آنها بودند. در سال های بعد نیز به جز خرید چند ایرباس دست دوم از ترکیه و یونان، ستاره ای به آسمان هواپیماهای ایران اضافه نشد تا اینکه در سال ۹۴ و پس از مدت ها، ایران با انعقاد قرارداد برجام توانست قرارداد خرید ۱۱۸ فروند ایرباس را امضا کند.
هرچند این موفقیت نسبی هم دوام چندانی نداشت و با خروج ایالات متحده از برنامه جامع هسته ای، تمام خوش خیالی های صنعت هوایی از میان رفت و دوباره ایران به جایگاهی نازل سقوط کرد.
از دوران طلایی دهه ۴۰ تا دوران افول آغاز قرن جدید راه زیادی نیست اما در همین مدت کشورهای همسایه ایران از جمله ترکیه، امارات، قطر، آذربایجان، روسیه و حتی پاکستان و عراق در صنعت هوایی رشدی چشمگیر داشتند اما ایران از هما به کُما رسید.
کار به جایی رسیده که به گفته رییس کمیسیون عمران مجلس برخی از شرکت هواپیمایی در کشورمان تنها با دو فروند هواپیما فعال هستند و هواپیمای فعالی در ناوگان ندارند.
وی با بیان اینکه حدود یک سوم هواپیماهای موجود برخط هستند، ادامه داد: از ۴٠٠ فروند هواپیمای موجود در ناوگان حدود ١۵٠ فروند فعال هستند و پرواز انجام می‌دهند و مابقی هواپیما به دلایل متعدد زمین‌گیر شده‌اند و نیاز به قطعات هواپیما و بازسازی دارند اما در این شرایط تقاضا هم در حال افزایش است.
برای بسیاری از مردم ایران که روزگاری سرآمد پروازهای بین المللی در اسیا بودند سوالی جدی است که چرا ممکلت به این وضعیت دچار شده است و از همه مهمتر راه برون رفت چیست. دولتمردان جدید راه خروج را ساخت هواپیماهای کوچک داخلی می دانند که به نظر می رسد در برابر پیشرفت های جهانی یک شوخی بی مزه است. ضمن اینکه باید به دولت گوشزد کرد که نیازی نیست همه چیز را در داخل کشور ساخت، آنهم در حالی که بهترین نمونه‌های آن در جهان موجود است. بهتر است فکری به حال رفع تحریم ها کنیم نه اینکه صورت مسئله را پاک کرده و خود را در یک چاردیواری محدود نماییم.
