در ایران باستان از ۶ گاهنبار یا جشن های ششگانه نام برده شده است. گاهنبار یا گاهبار یا گَهَنبار در اسطوره‌های زرتشتی و آریایی آن شش روزی است که خدا دنیا را آفرید و در کتاب زند از زرتشت نقل می‌کنند که اهورامزدا دنیا را در شش «گاه»آفرید و اولِ هر گاهی نامی […]
در ایران باستان از ۶ گاهنبار یا جشن های ششگانه نام برده شده است. گاهنبار یا گاهبار یا گَهَنبار در اسطوره‌های زرتشتی و آریایی آن شش روزی است که خدا دنیا را آفرید و در کتاب زند از زرتشت نقل می‌کنند که اهورامزدا دنیا را در شش «گاه»آفرید و اولِ هر گاهی نامی دارد و در اولِ هر گاهی جشنی سازند. همانطور که در دین‌های سامی، آفریدگار، جهانِ هستی را در شش روز می‌آفریند، در دین ایرانیان کهن نیز اهورامزدا آفرینش جهان مادی را در شش گاهنبار به انجام می‌رسانَد. به این ترتیب که در یسنا آمده‌است:
نخستین گاهنبار: میدیوزَرِم: میانه بهار یا میانه فصل سبز – وقتی که سبزیجات تازه به فراوانی یافت می شود. این واژه در اوستا « میدیو»، به چم میان و« زرم» به چم بهار آمده است. این گهنبار که گاه آفرینش آسمان است، از روز خور تا دی بمهر ایزد یعنی روز یازدهم تا پانزدهم اردیبهشت ماه زرتشتی (دهم تا چهاردهم اردیبهشت ماه در گاهشماری رسمی) برپا میشود.
دومین گاهنبار: میدیوشم: میانه تابستان – زمان رسیدن گندم و دیگر غلات. این واژه در اوستا «مئیدیو» به چم میان و«شمه» به چم تابستان و آمده است. این جشن در میان تابستان بزرگ ۷ ماهه قرار می‌‌گیرد و آن را با انقلاب تابستانی یکی گرفته اند. دومین گهنبار سال از خیر ایزد و ماه تیر آغاز شده و تا روز دی به مهر یعنی از یازدهمین تا پانزدهمین روز تیرماه زرتشتی ( از هشتم تا دوازدهم تیر ماه در گاهشماری رسمی )ادامه دارد. در این گهنبار آب آفریده شده است. فاصله نخستین گهنبار سال تا این جشن ۶۰ روز است.
سومین گاهنبار؛ پیتی شهیم: پایان تابستان – زمان برداشت میوه جات. این واژه در اوستا و در پهلوی آمده است. این گهنبار که گاه آفرینش زمین است، از روز اشتاد تا انارام ایزد یعنی بیست و ششمین روز تا سی امین روز شهریور ماه باستانی (بیست و یکم تا بیست و پنجم شهریور ماه در گاهشماری رسمی ) برپا میشود. زمان این گهنبار آخر تابستان بزرگ است که برابر با آغاز مهر ماه کنونی است و هنگام برداشت محصول تابستانی و خرمن است. فاصله دومین گهنبار سال تا این جشن ۷۵ روز است.
چهارمین گاهنبار؛ ایاثرم: آغاز فصل سرما – کاشت محصولات زمستانی. این گهنبار گاه آفرینش گیاهان است و از روز اشتاد تا انارام ایزد یعنی از روز بیست و ششم تا سی‌ام مهر ماه زرتشتی (بیستم تا بیست و پنجم مهر ماه در گاهشماری رسمی) برپا میشود. این گهنبار، با چهره پیشین ۳۰ روز فاصله دارد. ایاسرم‌گاه زمانی است که چوپانان با گله خود پیش از آمدن سرما از چراگاه های تابستانی به خانه باز می‌‌گردند.
پنجمین گاهنبار؛ میدیارم: زمان استراحت کامل (میانه سال یعنی میانه زمستان). 
این گهنبار گاه آفرینش جانوران است و از روز مهر تا ورهرام ایزد از ماه دی یعنی از روز شانزدهم تا بیستم دی ماه زرتشتی (دهم تا چهاردهم دی ماه گاهشماری رسمی) برپا میشود. فاصله‌ی این گهنبار، با چهره پیشین ۸۰ روز است.
ششمین گاهنبار؛ همس پت میدیم: شاید به چم «حرکت همه سپاه». برابری شب و روز یا برابری سرما و گرما (پایان زمستان و هنگام اعتدال بهاری) – آماده شدن برای باز زنده شدن طبیعت. این گهنبار که گاه آفرینش انسان است، از روز اهنود تا وهیشتوایش یعنی پنج روز پایان سال (بیست و پنجم تا بیست و نهم اسفند ماه گاهشماری رسمی) برپا میشود. این گهنبار ۷۵ روز پس از چهره پیشین برپا میشود.این ۵ روز را «پنجه بزرگ» نیز می‌‌نامند. زرتشتیان باور دارند که در این ۵ روز فروهرهای در گذشتگان برای سرکشی بازماندگان خود فرود می‌‌آیند.
