ملیحه منوری سردبیر و قائم مقام مدیر مسئول – به گفته دبیر انجمن کشتیرانی، ایران با بدقولی‌های بسیاری در طول بیش از ۲۰ سال گذشته از سوی هندی‌ها درمورد بندر چابهار مواجه بوده که شاید موضوعات سیاسی هم در این امر دخیل بودند.
به گزارش جمله بندر چابهار بعنوان یکی از بنادر مهم در جنوب ایران و در بخش شمالی دریای عمان قرار گرفته است. این بندر بعلت موقعیت استراتژیک و دستیابی به آبهای آزاد بین المللی جایگاه ویژه ای در مبادلات ایران با سایر کشورهای منطقه دارد. از سوی دیگر این بندر بعلت نزدیکی به کشورهایی نظیر افغانستان، پاکستان و آسیای میانه، در آینده ای نزدیک با اتصال به شبکه ریلی کشور اهمیت ویژه ای در ترانزیت کالا به این کشورها خواهد داشت. همچنین این بندر بعنوان تنها بندر اقیانوسی ایران، یکی از نقاط کلیدی در حاشیه خلیج فارس و دریای عمان بوده و در کریدور شمال-جنوب نقش مهمی ایفاد خواهد کرد.
اما این بندر راهبردی همچنان با جایگاه واقعی خود فاصله بسیار زیادی دارد و عدم ثبات سیاسی و اقتصادی در ایران و روابط سینوسی ایران در حوزه بین‌المللی بعلاوه تحریم‌های گسترده جهانی موجب شده که سرمایه‌گذاری خارجی در این بندر بسیار مهم بسیار کمتر از ظرفیت واقعی آن باشد. به گفته کارشناسان بار یکسره از این بندر و عدم ارتباط ریلی، از جذابیت آن کاسته و اینها حلقه‌های مفقوده‌ای زنجیره‌ای هستند که یک سرمایه‌گذار آنها را برای بازگشت سرمایه مورد توجه قرار می‌دهد. بر اساس آمارها در حال حاضر حداکثر از ۳۰ درصد ظرفیت بندر شهید بهشتی چابهار استفاده می‌شود که یک فاجعه است. برای رفع این مشکلات ضرورت جذب سرمایه‌گذاری خارجی صدچندان شده اما مدیریت دولتی بر بخشهای بزرگ اقتصادی کشور موجب رکود و عقب‌مانده‌گی آنها شده است که بندر چابهار نیز از این امر مستثنا نیست. به گفته فعالان اقتصادی با توجه به شرایطی که در بنادر کشورمان حاکم است، امکان بازاریابی را نداریم جذابیت رقابتی برای آنها وجود ندارد و چه رقابت کند و چه رقابت نکند نرخ را دولت تعیین می‌کند، میزان حجم کانتینر را هم که دریافت کند را دولت تعیین می‌کند بنابراین چیزی به عنوان رقابت شکل نمی‌گیرد و همین مسئله ضربات بزرگی به توسعه بنادر ایران زده است.
بندر چابهار ایران زمانی برای هند ارزش استراتژیک فراوانی داشت چرا که نه تنها هند برنامه دسترسی به افغانستان و همچنین آسیای میانه و قفقاز از طریق این بندر را داشت بلکه حتی در قالب یک طرح بلندپروازانه‌تر آن را نقطه کلیدی اتصال به اروپا می‌دید.کم‌کاری ایران در انعقاد یک توافق ۱۰ ساله با هند و همچنین اختلاف بین دو کشور بر سر تعیین یک حَکَم بین‌المللی باعث شد که هندی‌ها عطای این بندر را به لقای‌اش ببخشند هرچند که هند در این بازه توافق کوتاه‌مدت چندین میلیون دلار در این بندر سرمایه‌گذاری کرد. اما با گذشت زمان هندوستان وارد یک توافق گسترده‌تر جدید شد؛ توافقی که ریشه آن به اختلافات استراتژیک آمریکا و چین باز می‌گردد. بر اساس گزارش آرمان که در شهریور ماه سال‌جاری منتشر شد هند صرفا به اتصال به خلیج فارس و غرب آسیا اکتفا نمی‌کند بلکه برنامه حضور گسترده در اروپا را دنبال می‌کند. وقتی هند از ارتقا و گسترش چابهار به عنوان نقطه‌ای کلیدی و در قالب کریدور جنوب – شمال برای اتصال به اروپا دست کشید بندر حیفا را به صورت مشترک در اختیار گرفت؛ مسیری که البته اگرچه برای هندی‌ها چند برابر طولانی‌تر از مسیر چابهار برای دسترسی به اروپاست اما به نظر می‌رسد کم دردسرتر است. اگر قبلا مسیر اتصال هند به اروپا از طریق بندر چابهار و سپس آسیای میانه و قفقاز و در نهایت اروپا مد نظر بود اکنون اما این مسیر تغییر کلیدی پیدا کرده و بندری به نام «چابهار» در مسیر قرار ندارد. در حال حاضر طبق طرح قرار است بندر مومبای از طریق خط کشتیرانی به بندر جبل‌علی دبی سپس با راه‌آهن به شهر کوچک «الغویفات» در نزدیکی دبی وصل شود. مسیر سپس به حرض و ریاض و از آنجا به الحدیثه در مرز اردن خواهد رسید. الحدیثه به بندر حیفا وصل خواهد شد و بندر حیفا نیز با خطوط کشتیرانی به بندر پیرائوس یونان متصل خواهد شد و از آنجا بازار بزرگ اروپا در دسترس هند قرار خواهد گرفت. به گزارش جمله این نقشه اگرچه بعد از حمله هفتم اکتبر حماس به اسرائیل و آغاز جنگ در نوار غزه فعلا مسکوت مانده، اما بعید است به کناری گذاشته شود و هند منتظر پایان تنش‌ها در خاورمیانه است تا کار را دوباره از سر بگیرد. همچنین اخباری از تلاش هندی‌ها برای عادی‌سازی روابط کشورهای حوزه خلیج فارس با اسرائیل به گوش می‌رسد که درصورت وقوع اقتصاد هند را تکانی اساسی خواهد داد. اما ایران نه‌تنها فایده‌ای برای هند ندارد، بلکه شیوه مواجهه اش با غرب امنیت سرمایه گذاری در آن را به شدت پایین آورده و کشوری همچون هند که به دنبال بدل شدن به سومین قدرت اقتصادی جهان است هرگز نمی‌تواند خود را وارد ریسکهای ایدئولوژیک ایران کند. چابهار در واقع قرار بود رقیبی برای بندر گوادر پاکستان باشد که عملا در اختیار چین است اما تأخیر زیاد در توسعه چابهار نشان می‌دهد که هند احتمالا دیگر تمایلی برای وارد کردن سرمایه بزرگ به این بندر ندارد و با جای تلف کردن وقت خود با کشوری مانند ایران که با دهها چالش بزرگ داخلی و خارجی روبروست، به سراغ عربستان و شرکایش خواهد رفت که برخلاف ایران آینده روشن و قابل محاسبه‌ای دارند و امنیت سرمایه‌گذاری در آنها به مراتب بیشتر از ایران است.
- نویسنده : ارسالی توسط ملیحه منوری
