سرویس سیاسی جمله – خبرگزاری آسوشیتدپرس با انتشار گزارشی خبر داد سازمان سیا علناً اذعان کرد که کودتای ۲۸ مرداد در ایران که آمریکا از آن حمایت می‌کرد، غیردموکراتیک بود.
بر اساس این گزارش، در حالی که جزئیات جدیدی در مورد یکی از مشهورترین عملیات سیا در تمام دوران‌ها فاش می‌شود، سازمان اطلاعات برای اولین بار به چنین مسئله‌ای اعتراف کرده است.
به گزارش جمله، اعتراف سیا در یک پادکست درباره تاریخچه این سازمان، در حالی است که بسیاری از تاریخچه رسمی سیا از این کودتا ۷۰ سال پس از گذشت این رویداد، همچنان محرمانه است.
سیا در بیانیه‌ای در پاسخ به آسوشیتدپرس گفت: «رهبری سیا متعهد است تا حتی‌الامکان با عموم شفاف باشد و این پادکست سازمان بخشی از این تلاش است و ما می‌دانستیم که اگر قرار باشد این داستان باورنکردنی را بگوییم، مهم است که در مورد زمینه تاریخی پیرامون این رویدادها و نقش سیا در آن شفاف باشیم.»
این سند نخستین بار در سال ۱۹۸۱ منتشر شده بود، اما بخش‌های مهم آن از جمله بخش سوم موسوم به “اقدام پنهان” که در واقع تشریح عملیات کودتا است، به علاوه همه اشارات مستقیم به “تی‌پی‌آژاکس” که اسم رمز عملیات بود، در دسترس عموم قرار نگرفته بود. آن‌طور که در این بخش از سند آمده “کودتای نظامی‌ای که به براندازی دولت مصدق و کابینه جبهه ملی منجر شد، تحت هدایت سیا و به‌عنوان بخشی از سیاست خارجی ایالات متحده صورت گرفت.”
به گزارش جمله، این اسناد که ۳۷۵ قطعه سند را شامل می‌شود، نشان می‌دهد که آمریکا مستقیما در سرنگونی دولت منتخب محمد مصدق و حمایت از دولت زاهدی ایفای نقش کرده است. بر اساس این اسناد، واشنگتن برای سرنگون کردن دولت مصدق برنامه‌ریزی داشته و کودتا را مستقیما مدیریت کرده است. در یکی از این اسناد، رابط سیا و سفیر آمریکا در تهران در یک پیام محرمانه با اشاره به نزدیکی سرنگونی دولت مصدق، از دولت وقت آمریکا می‌خواهد پس از روی کار آمدن زاهدی فورا ۵ میلیون دلار بودجه برای کمک به دولت او اختصاص دهد. این اسناد در قالب ۴ محور کلی شامل «تلاش‌های آمریکا برای بررسی دولت مصدق از فوریه ۱۹۵۱ تا فوریه ۱۹۵۲»، «بحران سیاسی جولای ۱۹۵۲ ایران و تبعاتش»، «برنامه‌ریزی و اجرای عملیات آژاکس در آگوست ۱۹۵۳» و «روزهای پس از عملیات آژاکس از سپتامبر ۱۹۵۳ تا دسامبر ۱۹۵۴» منتشر شده‌اند. همچنین در یکی دیگر از ۳۷۵ سند منتشر شده، سفیر آمریکا از محمدرضا پهلوی، شاه سابق ایران می‌خواهد در بیانیه‌ای از ارتش و مردم بخواهد دستورات زاهدی را اجرا کنند. وزارت خارجه آمریکا پیش از این با وجود اثبات دخالت آمریکا در کودتای ۲۸ مرداد و اعتراف برخی مقامات این کشور به نقش‌داشتن واشنگتن در این کودتا، از برداشتن طبقه‌بندی این اسناد به‌رغم اصرار تاریخ‌نگاران و اتمام زمان محرمانگی آنها خودداری کرده بود.
مجله “فارین پالیسی” در حاشیه انتشار این اسناد آورده “سرویس‌های اطلاعاتی آمریکا و بریتانیا برای تحقق اهداف خود در اجرای کودتا، پروژه‌ای چندلایه و پیچیده را همزمان به پیش بردند: استفاده از ماشین پروپاگاندای خود برای تخریب وجهه سیاسی محمد مصدق، رشوه دادن به برخی از نمایندگان وقت پارلمان ایران، سازماندهی نیروهای نظامی و در نهایت به راه انداختن راه‌پیمایی‌ها و اعتراضات خیابانی.”
اولین تلاش برای اجرای کودتا علیه دولت مصدق با شکست مواجه شده بود، اما در نهایت در دومین باری که طرح آژاکس اجرا شد، سرنگونی دولت ملی دکتر مصدق را در پی داشت.
مدیر آرشیو امنیت ملی ایالات متحده از جامعه اطلاعاتی این کشور درخواست کرده که برای روشن شدن ابعاد این مساله تاریخی، همه اسناد موجود پیرامون آن را از طبقه‌بندی محرمانه خارج کنند و در دسترس عموم قرار دهند، چون به اعتقاد او “دیگر دلیل قانع‌کننده‌ای برای محرمانه نگه داشتن این اسناد وجود ندارد و بسیاری از واقعیات مهم مربوط به آن را حتی کودکان دبستانی ایران هم می‌دانند.” او تاکید کرده که “پنهان نگه داشتن جزئیات تنها تحریف تاریخ را در پی خواهد داشت و به داستان‌سرایی پیرامون این ماجرا کمک خواهد کرد.”
برخی از تاریخ‌نگاران و تحلیلگران سیاست ایران، کودتای ۲۸ مرداد را از جمله رویدادهایی می‌دانند که موج آمریکاستیزی را در ایران تقویت کرد و با گذشت چند دهه، در نهایت تحولاتی را پدید آورد که به براندازی رژیم پهلوی و استقرار حکومت اسلامی در ایران منجر شد.
- نویسنده : ارسالی از سرویس سیاسی
