سال ۱۴۰۰، آخرین مطالعه وضعیت مصرف دخانیات‌ایران انجام شده و نتایج‌این مطالعه بیان می‌کند ۱۴.۰۱ جمعیت کشور از محصولات دخانی استفاده می‌کنند. در‌این میان ۹.۳۳ سیگار استعمال می‌کنند و ۴.۵ درصد نیز مصرف کننده قلیان در سال ۱۴۰۰ هستند. بنابر نتایج‌این مطالعه، ۴.۴ درصد زنان‌ایرانی از محصولات دخانی استفاده می‌کنند که ۰.۷۷ درصد آنها سیگاری هستند و ۳.۶۴ درصد نیز قلیان استعمال می‌کنند. براساس آخرین مطالعه انجام شده، ۲۵.۸۸ درصد مردان‌ایرانی از محصولات دخانی استفاده می‌کنند که از‌این میزان، ۱۹.۹۵ درصد سیگار و ۵.۵۶ درصد قلیان استعمال می‌کنند.
آمارهای منتشرشده از سوی سازمان بهداشت جهانی (WHO) نشان می‌دهد که ۲۲/۳ درصد مردم جهان (۳۶/۷ درصد مردان و ۷/۸ درصد زنان) از دخانیات استفاده می‌کنند. همچنین سالانه بیش از هشت میلیون نفر به دلیل استفاده از دخانیات فوت می‌کنند که ۱/۳ میلیون نفر آنها سیگاری نیستند، اما در معرض دود سیگار دیگران (دود دست دوم) قرار دارند.
بررسی مقابله‌ای آمار و ارقام ۲ مطالعه آخر میزان شیوع دخانیات در‌ایران بیان می‌کند که میزان مصرف محصولات دخانی در کشور طی بازه زمانی پنج ساله در گروه سنی بالای ۱۸ سال سیر صعودی دارد. به عبارت دیگر، نتایج‌این مطالعه‌ها حاکی از‌این است که میزان دخانیات طی سال‌های ۱۳۹۵ تا ۱۴۰۰ میان مردان و زنان به ترتیب ۳ و ۱۱ درصد افزایش یافته است. همچنین مصرف قلیان در سال ۱۴۰۰ نسبت به سال ۹۵ حدود ۵۴ درصد افزایش یافته است.براساس گزارش‌ایسنا آمار و ارقام منتشر شده، مصرف دخانیات در میان مردان و زنان گروه سنی ۱۸ تا ۲۴ سال به ترتیب ۳۴ و ۹۰ درصد افزایش یافته، همچنین مصرف روزانه سیگار در میان زنان ۱۸ تا ۲۴ ساله به میزان ۱۹۰ درصد و در میان مردان‌این بازه سنی به میزان ۴۶ درصد افزایش یافته است.
نه تنها مصرف محصولات دخانی طی بازه زمانی ۵ ساله یعنی از سال ۹۵ تا ۱۴۰۰ در میان گروه سنی ۱۸ تا ۲۴ سال افزایش یافته بلکه گروه سنی ۲۵ تا ۳۴ سال نیز روند افزایش مصرف محصولات دخانی را تجربه کرده‌اند.
آمار و ارقام بیانگر‌این است که طی سال‌های ۸۶ تا ۹۵ میزان مصرف دخانیات در میان نوجوانان ۱۳ تا ۱۵ ساله به ترتیب ۱۳.۳درصد افزایش یافته است. میزان مصرف سیگار در میان پسران نوجوان ۱۳ تا ۱۵ ساله در سال ۸۶، ۵.۱ درصد گزارش شده که‌این نرخ در سال ۹۵ به ۴.۸ درصد رسیده است یعنی میزان استعمال سیگار در میان مردان نوجوان ۵.۸۸ درصد کاهش یافته است. اگرچه میزان مصرف سیگار در میان مردان نوجوان کاهش یافته اما در میان زنان سیر صعودی دارد؛ به نحوی که میزان نرخ مصرف سیگار در سال ۸۶ معادل ۰.۹ درصد بود که‌این میزان به ۲.۱ درصد در سال ۹۵ رسیده است؛ به‌این ترتیب مصرف سیگار در میان دختران نوجوان در‌این بازه زمانی حدود ۱۳۳ درصد افزایش داشته است. در مجموع هم می‌توان گفت که میزان مصرف سیگار در میان زنان و مردان نوجوان در سال‌های ۸۶ و ۹۵ به ترتیب ۳.۴ و ۳ درصد گزارش شده است. البته برخلاف مصرف سیگار، مصرف قلیان طی سال‌های ۸۶ تا ۹۵ در میان گروه سنی ۱۳ تا ۱۵ روند کاهشی داشته است. میزان مصرف قلیان در میان پسران نوجوان ۱۳ تا ۱۵ طی سال ۸۶ معادل ۲۲.۸ درصد بوده که‌این میزان در سال ۹۵ به مرز ۷.۳ درصد می‌رسد. به عبارت دیگر، میزان مصرف قلیان در پسران نوجوان حدود ۶۸ درصد کاهش یافته است. همچنین مصرف قلیان در میان دختران نوجوان نیز معادل ۹.۴ درصد در سال ۸۶ بود که‌این میزان به ۴.۳ درصد در سال ۹۵ رسید. به عبارت دیگر، میزان مصرف قلیان طی بازه زمانی ۹ ساله به میزان ۵۴.۳ درصد کاهش یافته است. میزان مصرف قلیان در میان مردان و زنان در سال‌های ۸۶ و ۹۵ به ترتیب ۱۶.۵و ۵.۷درصد گزارش شده است. بررسی آمار و ارقام حاکی از‌این است میزان مصرف قلیان در آن بازه زمانی به میزان ۶۵.۵ درصد کاهش یافته است. البته‌این آمارها درحالی است که وضعیت شیوع مصرف دخانیات در کشور طی مطالعه‌ای که در سال ۱۴۰۰ انجام شده، حاکی از افزایش مصرف سیگار و قلیان در میان زنان و مردان است. به اذعان مسوولان، افزایش قیمت سیگار از طریق افزایش مالیات بر محصولات دخانی یکی از روش‌های کاهش تقاضای سیگار است. بسیاری از کشورها با موفقیت از سیاست‌های مالیاتی برای تنظیم قیمت سیگار استفاده می‌کنند و نتایج مطلوبی برای کاهش و کنترل مصرف سیگار به دست آورده‌اند؛ به عنوان مثال بنابر اعلام حسین فرشیدی، معاون بهداشت وزارت بهداشت، قیمت یک پاکت سیگار در کشور سوییس معادل ۱۳یورو است در حالی که گران‌ترین سیگاری که در کشور ما به فروش می‌رسد حدود ۲۵۰هزار تومان قیمت دارد.
در مجموع افزایش مالیات بر میزان مصرف سیگار اثرگذار است؛ در حالی که نرخ جهانی مالیات بر محصولات دخانی حدود ۷۵درصد است بنابر اعلام سازمان بهداشت جهانی، نرخ مالیات بر محصولات سیگار در‌ایران معادل ۲۵ درصد است.
به طور کلی از ۱۳ دی ماه سال ۱۴۰۰ مقرر شد صنعت دخانیات کشور در قالب دو سر فصل برای محصول تولیدی عوارض و مالیات پرداخت کند. بند «ت» ماده ۲۶ قانون دائمی‌ارزش افزوده و حق انحصار که تولید کننده داخلی با برند‌ایرانی را ملزم به پرداخت ۲۷ درصد، تولید کننده داخلی با برند بین المللی را ملزم به پرداخت ۴۲ درصد و وارد کننده را ملزم به پرداخت ۷۵ درصد مالیات و عوارض کرده است. همچنین مقرر شده بود هر سال پنج درصد به ارقام فوق افزوده شود تا در نهایت جمع مالیات و عوارض دریافتی از تولید کننده داخلی با برند‌ایرانی به ۵۷ درصد، تولیدکننده داخلی با برند بین المللی تا ۹۷ درصد و واردات به ۱۳۵ درصد افزایش یابد که به اذعان مسوولان محقق نشد.
موضوع مالیات بر سیگار همواره به محل مناقشه میان مسوولان سلامت کشور با صنایع و تولیدکنندگان مواد دخانی بوده است؛ تولیدکنندگان معتقدند افزایش مالیات سیگار منجر به افزایش قاچاق می‌شود، اما جمعیت مبارزه با استعمال دخانیات و مسئولان وزارت بهداشت بارها اعلام کردند که‌ایران کمترین مالیات را بر محصولات دخانی دارد و معتقدند تجربه سایر کشورها نشان داده که افزایش مالیات منجر به کاهش مصرف دخانیات می‌شود و ارتباطی با کاهش قاچاق ندارد
هرنوع سیگاری که کشیده می‌شود شامل توتون،کاغذ،اسانس ومواد نگهدارنده است . درجه حرارت سیگار درنوک مشتعل مخروطی آن به ۹۰۰ درجه سانتیگرادمی‌رسد. به دلیل‌این حرارت زیاد تجزیه حرارتی رخ داده وترکیبات مضری بوجود می‌آید .دود سیگار شامل دوبخش می‌باشد :۱-بخش گازی ۲-بخش ذره‌ای
بخش گازی ۸۵ درصد وبخش ذره‌ای ۱۵ در صد دود سیگاررا شامل می‌شود از میان شایعترین بیماریهایی که با استعمال دخانیات در ارتباط هستند بیماریهای قلبی وعروقی،بیماریهای بدخیم تنفسی، حملات مغزی و… را می‌توان نام برد.هر فرد سیگاری که به بطور متوسط ۸تا۱۲ نخ سیگار مصرف می‌کند ۵/۰تا۶/۰ لیتر در هر یک پک دود استنشاق می‌کند. در هربار مصرف قلیان، مصرف کننده آن دودی معادل ۱۰۰نخ سیگار و یا بیشتر استنشاق می‌کند. منو اکسید کربن موجود در دود قلیان در مقایسه با سیگار به مراتب بیشتر و اثرات سوء آن نیز چه برای مصرف کننده وچه برای افراد در معرض دود فراتر می‌باشد. توتون وتنباکوی استفاده شده در قلیان از نازلترین و پست ترین توتون وتنباکوهای موجود است ودر واقع ازخطرناکترین آنها است که برای کسب در آمد بیشتر وبا کمک اسانس‌ها وعطرها آماده سازی وبه بازار عرضه می‌شود.اسانس‌ها وعطرهای استفاده شده در تنباکوهای معسل یا میوه‌ای حاوی هزاران ماده سمی‌وکشنده هستند.
- نویسنده : ملیحه منوری-سردبیر
