مائده مطهری زاده اکنون که در آستانه سال تحصیلی جدید قرار داریم، تا مساله بازگشایی مدارس داغ است، خوب است به موضوع پرورش و آموزش بپردازیم. این تقدم پرورش بر آموزش موضوع بسیار مهمی است که در طول سالیان، به دلیل سهولت در گفتار، آنقدر فرعِ بر آموزش دیده شد تا اینکه به کلی فراموش […]
مائده مطهری زاده
اکنون که در آستانه سال تحصیلی جدید قرار داریم، تا مساله بازگشایی مدارس داغ است، خوب است به موضوع پرورش و آموزش بپردازیم.
این تقدم پرورش بر آموزش موضوع بسیار مهمی است که در طول سالیان، به دلیل سهولت در گفتار، آنقدر فرعِ بر آموزش دیده شد تا اینکه به کلی فراموش گشت؛ در صورتی که ایده اولیه طراحان این عبارت، دقیقا بر مبنای تربیت و سپس تعلیم یعنی پرورش بعد آموزش بود.
در طول این دو سال که از شیوع کرونا می‌گذرد، بسیاری از روابط اجتماعی مختل و میان بسیاری از انسان‌ها فاصله افتاد و همین امر اهمیتِ ارتباطات را بیش از پیش عیان کرد؛ به همین نسبت نیز با تعطیل شدن مدارس و خانه‌نشین شدن دانش آموزان و جایگزین شدن آموزش از راه دور و مجازی به جای حضور در مدرسه، مبحثِ پرورش دانش آموزان در محیط مدرسه و میان همسالان کاملا آشکار شد.
بسیاری از کارشناسان آموزش و روانشناسی، در طول این مدت خطرِ فاصله گرفتنِ دانش آموزان از مدرسه و حضور در جمعِ همسالان را نه به خاطرِ آموزش (که بالاخره کم هم اگر بود بالاخره بود) بلکه بیشتر به دلیلِ حذفِ پرورش در محیط متذکر شده بودند و شاید یکی از دلایلِ تاکید و تلاشِ آموزش و پرورش برای بازگشایی در مدارس در همین امر نهفته باشد.
پرورش ذهنی و اجتماعی کودک نیاز به محیط گروهی دارد
اکنون عضو انجمن روانپزشکان ایران نیز در همین باره با بیان اینکه آموزش بدون پرورش کافی نیست، از اهمیتِ پرورش ذهنی و اجتماعی کودک و لزومِ حضور فیزیکی در محیط‌های گروهی می‌گوید و در خصوص بازگشایی مدارس در دوران کرونا و اهمیت آموزش حضوری اینطور ادامه می‌دهد: آموزش به صورت حضوری و آموزش غیر حضوری هر کدام مزایایی دارند، اگر در شرایط عادی زندگی قرار باشد یکی از این دو روش برگزیده شود، آموزش حضوری
مناسب‌تر است، اما در هنگامی که یک بیماری عفونی همه‌گیر در صورتی که ایمنی از طریق واکسیناسیون میسر نشده باشد باید از امکانات فضای مجازی استفاده کرد.
وی ادامه داد: آموزش غیر حضوری موضوع جدیدی نیست و زمانی بود که امکان آموزش تنها به شکل حضوری و انتقال دانش به صورت سینه به سینه عملی می‌شد.
این روانپزشک گفت: اختراع خط و کتابت برای نخستین بار در تاریخ امکان آموختن بدون حضور معلم را فراهم کرد و یک فرد می‌توانست با مطالعه یک کتاب آموزش ببینند و تجاربی را در آن کتاب آمده بود عملاً بیاموزد.
وی تاکید کرد:سینما، رادیو، تلویزیون و رسانه‌های گروهی غیر حضوری هستند که در امر آموزش مورد استفاده قرار گرفته‌اند.
عضو انجمن روانپزشکان ایران ادامه داد: امروز فضای مجازی هم برای آموزش به کار می رود اشکال کار آموزش غیر حضوری ناتوانی آن در آموزش عملی و موضوعات آزمایشگاهی فنی و آموزش بالینی در علوم پزشکی است، برای نمونه مهارت های مربوط به مصاحبه و معاینه بیمار و اقدامات تشخیصی و درمانی اعمال جراحی را نمی‌توان صرفاً به صورت غیرحضوری آموخت.
فدایی با بیان اینکه در کودکان دبستانی کارهای به ظاهر ساده ای نظیر چگونگی به دست گرفتن مداد برای نوشتن نیاز به آموزش عملی کودک دارد، خاطرنشان کرد: آموزش بدون پرورش کافی نیست وپرورش ذهنی و اجتماعی کودک نیاز به محیط گروهی دارد.
وی ادامه داد: انسان به صورت اجتماعی زندگی می‌کند بنابراین روش زندگی اجتماعی را باید بیاموزد و این کار در دبستان و دبیرستان میسر است.
فدایی گفت: مدرسه نه فقط خواندن و نوشتن، بلکه چگونگی تعامل با همسالان بزرگترها به کوچکترها نیز آموخته می شود کودکان و نوجوانان و آموزگاران و دبیران خود را سرمشق خود قرار می‌دهند و این نمونه‌های ارزشمند به آنان درس ادب مهربانی فداکاری نظم تلاش وفایی به عهد و وقت‌شناسی را می‌دهند.
وی گفت: پرورش ذهنی و اجتماعی در دوره دانشگاه نیز بسیار مهم است و ابعاد نوینی به آن اضافه می‌شود.
این روانپزشک تاکید کرد: افق فکری دانشجویان در دانشگاه با دیدن دانشجویان از فرهنگ‌های متفاوت و دیدگاه‌های گوناگون گسترده‌تر می‌شود، دانشجویان با تعامل با استادان و دانشجویان دیگر روش ارتباط و حل مسائل زندگی و یاری کردن به دیگران و یاری گرفتن از آنان را می‌آموزند.
وی افزود: دانش آموزان و دانشجویان حتی در صورت فراهم بودن بهترین امکانات آموزش مجازی نیاز به حضور معلم و شاگردان دیگر دارد تا خود را به عنوان عضوی از جامعه و تاثیرگذار بر آن و تاثیر گیرنده از آن بشناسد و از انزوا و رفتارهای غیر اجتماعی و ضد اجتماعی مصون بماند.
زیست اجتماعی درست، نیازمند یادگیری مهارتهای اجتماعی
به این ترتیب کاملا مشخص و معلوم است که زندگی اجتماعی نیازمند یادگیری مهارتهای زیست اجتماعی است و بدون آموزش این مهارت‌ها از دوران طفولیت به ویژه دوران تحصیلات عمومی در مدارس، انسان، اجتماعی نشده و نه تنها مفید به حال جامعه پیرامونی خود نخواهد بود بلکه توانایی رفع حوائج و نیازهای خود را نیز نخواهد داشت.
اما در پایان خوب است به این نکته نیز بار دیگر اشاره کنیم که پرورش مقدم بر آموزش است و متاسفانه مدارس ایران، سال‌هاست که فقط بر آموزش و درس‌محوری متمرکز شده و از تربیت اجتماعی، غافل!
با نگاه به مدارس خارج از کشور و اندکی مقایسه از سر تامل و تعمق می‌توان فهمید که علتِ عدم تمایل ایرانیان به طور کلی و دانش آموزان به طور خاص برای شرکت در فعالیت‌ها و ورزش‌های گروهی چیست و چرا همواره ترجیح می‌دهیم خودمان به تنهایی کاری را به سرانجام برسانیم در حالی که بسیاری از اهدافِ مهم زندگی اجتماعی با مشارکت‌های وسیع گروهی و جمعی قابل دستیابی است.
به این ترتیب امید می‌رود حال که کرونا با تعطیل کردن مدارس، موضوع پرورش کودکان و نوجوانان در محیط مدرسه را بیش از پیش روشن ساخت، وزارت آموزش و پرورش (پرورش و آموزش) ، با تغییر در سیاست‌های کلان و اسناد بالادستی نظام تعلیم و تربیت، به این مهم بیش از پیش پرداخته و در پرورشِ نسلی اجتماعی و مسوولیت‌پذیر بیشتر از گذشته کوشا باشد.
