اقتصاد ایران در سال‌های پس از جنگ جهانی دوم با دستیابی به درآمد متوسط، برای چند دهه است که در وضعیت درآمد متوسط گیر افتاده است. بنظر می‌رسد که تک محصولی بودن، وابستگی به فروش درآمدهای نفتی و همچنین صدور مواد خام در سال‌های اخیر از جمله دلایلی هستند که اقتصاد ایران نتوانسته از دام […]
اقتصاد ایران در سال‌های پس از جنگ جهانی دوم با دستیابی به درآمد متوسط، برای چند دهه است که در وضعیت درآمد متوسط گیر افتاده است. بنظر می‌رسد که تک محصولی بودن، وابستگی به فروش درآمدهای نفتی و همچنین صدور مواد خام در سال‌های اخیر از جمله دلایلی هستند که اقتصاد ایران نتوانسته از دام درآمد متوسط خود را برهاند و به مرحله رشد مستمر و پایدار صعود کند.
در گزارشی تحت عنوان «چرا بعضی از کشورها در تله درآمد متوسط گیر افتادند؟» با استناد به مقاله‌ای از مجموعه مقالات «اقتصاد به زبان ساده» که توسط مرکز پژوهش‌های اتاق ایران تهیه شده به توضیح «دام درآمد متوسط»، دلایلی که اقتصادهایی با درآمد متوسط نمی‌توانند به رشد اقتصادی پایدار دست یابند و همچنین راه‌حل‌هایی که برای حل این معضل پیش رو دارند، پرداختیم.
این درحالی است که نیم نگاهی به اقتصاد ایران نیز نشان می‌دهد که این اقتصاد در ۵۰ سال گذشته از اقتصادی با درآمد کم به جمع اقتصادهای با درآمد متوسط پیوسته است. در فاصله دهه ۱۳۴۰ تا ۱۳۵۰، جهش اقتصادی ایران با عبور از مرحله درآمد کم به درآمد متوسط همراه بوده است اما از آن دوره تاکنون اقتصاد ایران در عبور از مرحله درآمد متوسط به درآمد بالا باز مانده و یا به تعبیری درجا زده است. بنابراین می‌توان گفت اقتصاد ایران در «دام درآمد متوسط» گیر افتاده است.
بر اساس نمودار زیر، اقتصاد ایران در چند دهه اخیر مشابه بسیاری دیگر از کشورهای در حال توسعه، الگوی «حرکت- توقف» را تجربه کرده و هم اکنون در ردیف کشورهای با درآمد متوسط گیر کرده است.
در این نمودار، درآمد سرانه ایران براساس دلار جاری و دلار ثابت (۲۰۱۰) تنظیم شده است. بر اساس دلار جاری، اقتصاد ایران از درآمد سرانه حدود ۲۰۰ دلار در سال ۱۹۶۰ (۱۳۳۹) به حدود ۵۳۰۰ دلار در سال ۲۰۱۹ (۱۳۹۶) رسیده است. این وضعیت براساس دلار ثابت (قدرت خرید دلار ۲۰۱۰)، از ۲۹۰۰ دلار به ۵۹۰۰ دلار رسیده است. براساس دلار جاری، درآمد سرانه ایران بیش از ۲۶ برابر شده، درحالیکه براساس دلار ۲۰۱۰، درآمد سرانه ایران حدود ۳ برابر شده است.
این درحالی است که علی‌رغم اینکه در نیم قرن گذشته، وضعیت اقتصاد ایران بهبود یافته است، اما بر مبانی هر دوی این روندها، اقتصاد ایران در این بازه روندی نوسانی را تجربه کرده و در گذار به درآمد سرانه بالای ۱۲ هزار دلار ناکام بوده است. به همین دلیل است که گفته می‌شود اقتصاد ایران در «دام درآمد متوسط» گیر کرده و علی‌رغم گذار از فقر در دستیابی به رشد مستمر و پایدار ناکام باقی مانده است.
