پیرو همین دغدغه وقتی شائبه خروج میراث فرهنگی و گردشگری جمهوری اسلامی ایران از «ایکوم» و «ایکوموس» مطرح شد، سر و صدای زیادی در فضای مجازی به راه افتاد. این خبر پس از انتشار توسط پایگاه اطلاعرسانی دولت تکذیب شد و «عزتا… ضرغامی»، وزیر میراثفرهنگی، گردشگری و صنایعدستی نیز در حاشیه جلسه هیات دولت در خصوص آن توضیحاتی ارائه کرد. در متن پیشرو قصد داریم به تشریح اینکه این شائبه چرا مطرح شد و با صدور چه اطلاعیهای تکذیب شد، بپردازیم. همچنین توضیحاتی در خصوص ایکوم و ایکوموس ارائه خواهیم کرد چرا که ضرغامی ضمن توضیحات خود در این زمینه معتقد بود که عدهای از دغدغهمندان، نمیدانند که ایکوم و ایکوموس اصلا چه هستند و خوردنیاند یا پوشیدنی، اما زمانی که میشنوند از آن خارج شدهایم، اظهار ناراحتی میکنند. شاید این دو تشکل بینالمللی در متن معمول زندگی ما تاثیری نداشته باشند اما امروز به برکت وجود ابزارهای ارتباطی و شبکه جهانی اینترنت، کسب اطلاعات در هر زمینهای دور از دسترس نیست و ما نیز از این قاعده مستثنی نیستیم.
«ایکوم» و «ایکوموس» کجا هستند و چه میکنند؟
به گزارش اعتماد آنلاین، شورای بینالمللی موزهها (به انگلیسی International Council of Museums یا به اختصار ICOM) نهادی غیردولتی و بزرگترین نهاد بینالمللی است که در زمینه علوم مرتبط با موزه فعالیت دارد و از لحاظ صلاحیت علمی در این حوزه در جهان جایگاه ویژهای دارد. ایران جزو نخستین کشورهایی بود که با تلاش کمیسیون ملی یونسکو با هدف بهبود و توسعه موزههای کشور و ایجاد ارتباط بین موزههای ایران و دیگر کشورها، در دهه ۵۰ به عضویت ایکوم درآمد. این عضویت تا سال ۵۷ ادامه داشت اما بعد از آن عضویت ایران به تعلیق درآمد. پس از تشکیل سازمان میراث فرهنگی در سال ۱۳۶۴، اقداماتی برای عضویت دوباره در ایکوم صورت گرفت و باعث شد در قانون عضویت ایران در سازمانها و مجامع بینالمللی که در سال ۱۳۶۵ تصویب شد، عضویت ایران در ایکوم هم لحاظ شود و بودجهای برای پرداخت حق عضویت سالانه آن درنظر گرفته شود. در ابتدا با توجه به اینکه طبق قانون اجازه تشکیل سازمان میراث فرهنگی به وزارت فرهنگ و آموزش عالی داده شده بود، این مبلغ در بودجه سالانه وزارت علوم و پس از آن وزارت ارشاد لحاظ شد و پس از آنکه سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری به عنوان یکی از معاونتهای ریاستجمهوری از وزارت ارشاد منفک شد، بودجه مربوط به حق عضویت ایکوم در بودجه سالانه این سازمان درنظر گرفته شد، اما گویا این حق عضویت از دولت نهم تا امروز به ایکوم پرداخت نشده و عضویت سازمان میراث فرهنگی به عنوان یک عضو حقوقی در ایکوم مدتهاست تعلیق شده است. در مصوبه هیات وزیران در تاریخ ۱۱ تیر ماه ۱۳۹۶ با عنوان «مجوز پرداخت سهمیه و حق عضویت در سازمانها و مجامع بینالمللی سال ۱۳۹۶» نامی از ایکوم و ایکوموس برده نشده است، اما حق عضویت مربوط به سازمان جهانی گردشگری، مرکز بینالمللی مطالعه حفاظت و مرمت آثار تاریخی فرهنگی (ایکروم) کنوانسیون حفظ میراث فرهنگی و طبیعی جهان (صندوق میراث جهانی) و کنوانسیون حفظ میراث ناملموس (صندوق حفظ میراث معنوی) در بودجه سازمان میراث فرهنگی لحاظ شده است. حال با اعلام رسمی دولت مبنی بر «عدم تمایل بهتداوم عضویت در برخی مجامع بینالمللی» که منظور آن عضویت در ایکوم و ایکوموس بوده، ابهاماتی ایجاد شده که مسوولیت رفع آن با وزارت میراث فرهنگی و دولت است.
ایکوم در حال حاضر بیش از ۴۵۰۰۰ عضو از ۱۳۸ کشور دارد. در ایران هم بسیاری از دانشجویان، موزهداران، خبرنگاران، کارشناسان و علاقهمندان به موزه با پرداخت حق عضویت سالانه عضو ایکوم هستند و از نتایج پژوهشها و مطالعات انجام شده در زمینه موزه و دانش روز این حوزه مطلع میشوند. برخی نهادهای حقوقی ایران هم در این شورا عضویت دارند که یکی از مهمترین آنها کتابخانه ملی است که در سال ۱۳۹۸ به عضویت ایکوم جهانی درآمد.
شورای بینالمللی ابنیه و محوطهها (ICOMOS) ( به انگلیسیInternational Council on Monuments and Sites ) نیز نهادی حرفهای است که در راستای حفاظت از بناهای میراث فرهنگی در دنیا فعالیت میکند. ایکوموس در حال حاضر بیش از ۱۰۱۰۰ عضو حقیقی در ۱۵۳ کشور، ۱۱۰ کمیته ملی و ۲۸ کمیته علمی بینالمللی دارد. کمیته ملی ایران با نام «موسسه فرهنگی ایکوموس ایران» خود را نهادی مستقل و غیرانتفاعی معرفی میکند و از سال ۱۳۸۱و همزمان با روز جهانی بناها و محوطههای تاریخی، با کسب مجوز از سوی وزارت ارشاد فعالیت خود را آغاز کرده است. این موسسه اهدافی از قبیل ترویج و گسترش فرهنگ تحقیق، مطالعه و معرفی بناها، مجموعه بناها و محوطههای تاریخی، تشویق به صیانت، حمایت، حفاظت، احیا و مرمت بناها، محوطههای تاریخی و ترویج فرهنگ آن در سطح ملی را دنبال میکند. عضویت در ایکوموس ایران برای اشخاص حقیقی و حقوقی آزاد بوده و دو شکل ملی و بینالمللی دارد که با پرداخت حق عضویت اعضا به دفتر ایکوموس ایران و تایید ازسوی ایکوموس جهانی -در صورت تمایل به داشتن عضویت بینالمللی- صورت میگیرد.
چرا شائبه قطع همکاری؟
به گزارش خبرگزاری ایمنا، سپس خبر قطع همکاری ایران با این دو شورا بر این اساس منتشر شد:
«با توجه به عدم تمایل دولت جمهوری اسلامی ایران به تداوم عضویت در برخی مجامع بینالمللی، لایحه زیر برای انجام تشریفات قانونی تقدیم میشود:
لایحه اصلاح قانون عضویت دولت جمهوری اسلامی ایران در سازمانها و مجامع بینالمللی مصوب ۲۶/ ۱/ ۱۳۶۵ با اصلاحات و الحاقات بعدی آن
ماده واحده – ردیفهای (۱۷) و (۲۵) جدول دوم ذیل ماده واحده قانون عضویت دولت جمهوری اسلامی ایران در سازمانها و مجامع بینالمللی مصوب ۱۳۶۵/۱/۲۶ و ردیف (۶۶) فهرست موضوع تبصره (۴) الحاقی به قانون یاد شده مصوب ۱۳۷۰/۹/۳ حذف میشوند.»
پس از اعلام این خبر بود که پایگاه اطلاعرسانی دولت به نقل از مرکز روابطعمومی و اطلاعرسانی وزارت میراثفرهنگی، گردشگری و صنایعدستی با انتشار اطلاعیهای بر تداوم همکاری این وزارتخانه با نهادهای غیردولتی تاکید کرد؛ در مشروح این اطلاعیه آمده است: «توسعه همکاریهای بینالمللی در حوزه میراث فرهنگی در اولویت اقدامات وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایعدستی در دولت سیزدهم قرار دارد.
ایران از تجارب بسیار خوبی در همکاری با نهادهای بینالمللی در حوزه میراثفرهنگی و موزهداری برخوردار است؛ این اقدامات در دوره جدید فعالیت معاونت میراثفرهنگی با جدیت بیشتری با نهادهایی نظیر ایکوم و ایکوموس دنبال میشود؛ نهادهایی همچون ایکوم (شورای بینالمللی موزهها) و ایکوموس (شورای بینالمللی بناها و محوطههای تاریخی) ساختار غیردولتی دارند و حق عضویت در این مجامع در کشور ایران از طریق افراد حقیقی عضو این شوراها پرداخت میشود.
بنابراین لایحه اخیر دولت (لایحه اصلاح قانون عضویت دولت جمهوری اسلامی ایران در سازمانها و مجامع بینالمللی مصوب بیستوششم فروردین ۱۳۶۵) ناظر بر همین موضوع بوده و اصلاحیهای در جهت قوانین پیشین تنظیم کرده است؛ همکاریهای وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایعدستی با همه نهادهای غیردولتی بینالمللی و ملی در حوزه میراث فرهنگی و موزهداری با اهتمام بیشتری در جریان است.
- نویسنده : سایه برین-روزنامهنگار