اولا هواپیما از نظر ساختاری تفاوت‌هایی با ماشین دارد و همین امر تجمع آنها را با مشکلات فراوانی مواجه می‌کند. آشکاترین مشکل، فضایی است که هواپیما در مقایسه با ماشین اشغال می‌کند. همچنین سرمایه‌ای که از فروش قطعات هواپیما به چرخه تولید بازمی‌گردد، بسیار قابل توجه است و اگر تعداد انواع اسقاط این وسیله نقلیه، به میزان قابل توجهی در حد ساخت یک قبرستان افزایش پیدا کند، گویا به این معناست که یک سرمایه عظیم بدون هیچ استفاده‌ای مانده و به معنای واقعی دور ریخته شده است. حال امروز شاهد به وجود آمدن و کم کم بزرگ شدن قبرستان هواپیماها در شهر فرودگاهی امام خمینی (ره) هستیم. تعداد این هواپیماها حدود بیست عدد شده و تصاویر آنها نیز پس از اضافه شدن هر ناوگان اسقاط در فضای مجازی دست به دست می‌شود.
این بازتاب خبری، واکنش «سعید چلندری»، مدیرعامل شهر فرودگاهی امام خمینی(ره) را نیز به دنبال داشت. وی اوایل ماه گذشته با بیان اینکه شرکت‌های هواپیمایی باید هواپیماهای از رده خارج‌شده را تعیین تکلیف کنند خواستار فشار سازمان هواپیمایی کشوری به ایرلاین‌ها برای انجام این کار شده بود.
به گزارش تسنیم، سعید چلندری اجاره پارکینگ هواپیما در فرودگاه را ناچیز عنوان کرده و با تهدید شرکت‌های هواپیمایی گفت: ۲۰ هواپیما از‌رده‌خارج در محوطه فرودگاه پارک شده‌اند که ایرلاین‌ها باید آنها را به‌عنوان ضایعات بفروشند.
در مقابل این اظهارات، پاسخ انجمن شرکت‌های هواپیمایی این بود که این اقدام، نیازمند طی مراحل اداری است. «مقصود اسعدی سامانی»، دبیر این انجمن در این خصوص اظهار داشت: شرکت‌های هواپیمایی تعدادی هواپیمای اسقاطی دارند که در رهن بانک هستند و امکان تعیین تکلیف آنها تا زمانی که بانک نخواهد، وجود ندارد. برای تعیین تکلیف این هواپیماها باید ایرلاین‌های مربوطه و بانک‌ها با هم به توافق برسند.
وی از فراهم شدن امکان بازیافت هواپیماهای فرسوده در همدان خبر داد و گفت: به‌تازگی مرکز بازیافت هواپیما با همکاری شهرداری در همدان راه‌اندازی شده است. این مرکز به ایرلاین‌ها اعلام کرده است می‌توانند هواپیماهایی را که از چرخه پروازی خارج شده‌اند، به این مرکز منتقل کنند و در سال اول تخفیفات و تسهیلاتی برای ایرلاین‌ها جهت عدم‌دریافت هزینه پارکینگ در نظر گرفته شده است.
حال شاید مروری بر نمونه‌های مشابه این پدیده در سایر نقاط جهان خالی از لطف نباشد. بزرگترین گورستان هوایی جهان در انحصار آمریکاست. پایگاه نیروی هوایی دیویس–مونتهن[۱] یک فرودگاه نظامی است که در آریزونای آمریکا واقع شده است. این قبرستان مساحتی حدود ۱۰ هزار کیلومتر مربع دارد و تنها گورستان نظامی در آمریکا و بزرگترین گورستان هوایی در جهان است. تمامی نیروهای مسلح ایالت متحده شامل نیروی هوایی، نیروی دریایی، گارد ساحلی، سپاه تفنگداران دریایی، نیروی زمینی و … هواپیماهای خود را در این مکان اسقاط می‌کنند و بالغ بر ۳۰۰ هواپیما در آن به گور سپرده شده است. کنار هم قرار گرفتن این هواپیماها به ردیف و در شکل‌های عجیب، فضایی مخوف و جالب ایجاد کرده است. علاقمندان می‌توانند تصاویر این گورستان را با سرچ در google earth به شکل سه بعدی مشاهده کرد.
فرودگاه آلیس اسپرینگز[۲] واقع در مناطق شمالی استرالیا، فرودگاه بین‌المللی ماناس [۳]در بیشکک کشور قرقیزستان یا فرودگاه تروئل [۴]در آراگون کشور اسپانیا، نمونه‌های دیگر گورستان هواپیماها در جهان هستند.
پس می‌توان گفت پدیده قبرستان هواپیماها و تشکیل آن، فی‌نفسه یک ناهنجاری نیست؛ بلکه ادامه روند این پروسه که رها کردن هواپیماها به حال خود و عدم تعیین تکلیف آن‌هاست، ناکارآمدی محسوب می‌شود. اینکه امروز تعداد قابل توجهی ناوگان هوایی از رده خارج داریم که گورستان تشکیل داده‌اند، نشان‌دهنده عدم توانمندی دانش‌بنیان‌ها، تولیدکننده‌ها و تعمیرکننده‌ها نیست. در اینکه باید هرچه زودتر توافق لازم میان بانک‌ها و ایرلاین‌ها انجام شود تا تکلیف این ناوگان اسقاط مشخص شود، هیچ شکی نیست چرا که پدیده قبرستان هواپیماها، هم بازتاب خوبی ندارد و هم شرایط مختلف برای نگهداری آنها فراهم نیست؛ چه بسا که اگر مدت زمان طولانی بدون استفاده باقی بمانند، امکان بازیافت و بازگرداندن قطعات هنوز مفید آنها به چرخه تولید نیز از دست برود.
- نویسنده : سایه برین _ روزنامه نگار
