بنادر ایران از نظر زیرساخت  و تجهیزات شرایط بسیار مطلوبی دارند
بنادر ایران از نظر زیرساخت  و تجهیزات شرایط بسیار مطلوبی دارند

بنادر ایران در یکی دو سال گذشته با ارتقای سطح خدمات، در حوزه باری و مسافری توانسته اند در بسیاری از موارد، از همتایان منطقه ای خود پیشی بگیرند. جذب سرمایه ۱۶ هزار میلیارد تومانی در بنادر کشور از سوی بخش خصوصی، سند اثبات توانمندی بنادر ایران در تخلیه و بارگیری علی‌رغم وجود مشکلات اقتصادی […]

بنادر ایران در یکی دو سال گذشته با ارتقای سطح خدمات، در حوزه باری و مسافری توانسته اند در بسیاری از موارد، از همتایان منطقه ای خود پیشی بگیرند. جذب سرمایه ۱۶ هزار میلیارد تومانی در بنادر کشور از سوی بخش خصوصی، سند اثبات توانمندی بنادر ایران در تخلیه و بارگیری علی‌رغم وجود مشکلات اقتصادی با وجود کرونا است.
در همین زمینه مدیرعامل سازمان بنادر و دریانوردی کشور در گفت‌وگو با خبرنگار ما آخرین دستاوردهای صنعت دریایی کشور در زمینه حمل ونقل بار و مسافر را شرحی مبسوط و مفید داده اند که در ادامه خواهد آمد.
  بطور کلی روند و میزان تخلیه و بارگیری و وضعیت کالاهای اساسی در بنادر کشور در حال حاضر به چه صورت است؟
از ابتدای سال تاکنون نزدیک به ۴۷ میلیون تن انواع کالاها در بنادر کشور تخلیه و بارگیری شده است. در این بازه زمانی به تفکیک میزان واردات کالاهای غیرنفتی بالغ بر ۱۲ میلیون تن بوده که عمده آن کالاهای اساسی است و صاردات غیرنفتی حدود ۱۳,۵ میلیون تن می رسد، همچنین از نظر تخلیه و بارگیری کالاهای کانتینری ۶۲۳ هزار و ۷۰۶ TEU عملیات صورت گرفته که عمدتا مربوط به بندر شهیدرجایی است.
میزان تردد کشتی های اقیانوس پیما به بنادر کشور نیز ۳ هزار ۲۵۹ فروند به بنادر کشور بوده که عمده کالاهای غیرنفتی به کالاهای اساسی اختصاص دارد و هرچند بندر امام خمینی(ره) به عنوان هاب کالاهای اساسی در کشور مطرح است، توانسته ایم تا حدودی نیز کالاهای اساسی را از مسیر بنادر شهیدرجایی و شهیدبهشتی نیز توزیع کنیم.
موجودی فعلی کالاهای اساسی در بنادر کشور معادل ۳ میلیون و ۳۰۹ هزار و ۴۹۱ تن است که عمده این کالاها در انبارهای بندر امام خمینی(ره) نگهداری می شود. علاوه بر این کشتی هایی که در حال تخلیه کالاهای اساسی در بنادر هستند ۳۴۹ هزار و ۲۷۰ تن محموله دارند و کشتی هایی نیز که در انتظار ورود به بنادر در حوزه کالاهای اساسی به سر می برند، حدود ۷۰۰ هزار تن کالا حمل می کنند.
  میزان ماندگاری کالاهای اساسی در بنادر کشور، مساله ای است که دستکم پیش از این ذهن صاحبان و شبکه حمل ونقل کالا را به خود مشغول می کرد، گشایش های مهمی در این زمینه صورت گرفته است. در حال حاضر میزان ماندگاری کالاها در بنادر چقدر است؟
به صورت طبیعی ماندگاری کالاهای اساسی در بنادر نباید زمان چندانی را به خود اختصاص دهد اما به طور متوسط حدود ۲ تا ۴ ماه با ماندگاری کالاهای اساسی در بنادر مواجه هستیم. در بنادر کشور انبارهای سرپوشیده و سیلوها بهره مند هستیم و قبل از ترخیص  کالاهای مربوطه تمام فرایندها توسط سازمان استاندارد و وزارت بهداشت مدنظر قرار می گیرد و تا زمانی که اطمینان از سلامت کالاها حاصل نشود، ترخیص صورت نمی گیرد.
اما برخی مالکان برای ترخیص کالاهای خود اقدام نمی کنند و دلیل اصلی این مساله، مشکلات اقتصادی و تشریفات قانونی است که باعث می شود روال عادی ترخص کالا از سوی صاحبان کالا طی نشود.
به این منظور، تعامل بسیار خوبی بین دستگاه های حاکمیتی و نظارتی، سازمان بنادر و دریانوردی، گمرک و سازمان اموال تملیکی وجود دارد و امیدواریم بتوانیم میزان کالاهای متروکه در بنادر کشور را به حداقل برسانیم.
  میزان ظرفیت کلی و کانتینری بنادر کشور چقدر است؟
ظرفیت فعلی بنادر کشور ۲۴۶ میلیون تن در سال است و در سال گذشته ۱۵۰ میلیون تن کالا در بنادر ایران تخلیه و بارگیری شده است و مشخص است که دارای ظرفیت خالی در بنادر هستیم و با توجه به روند رو به رشد تقاضا و برنامه ریزی صورت گرفته به منظور بهبود وضعیت صادرات غیرنفتی و افزایش میزان ترانزیت و ترانشیپ کالا از طریق بنادر، تا قبل از پایان برنامه ششم توسعه ظرفیت بنادر را به ۲۸۵ میلیون تن ارتقا خواهیم داد.
ظرفیت کانتینری بنادر کشور در حال حاضر ۷,۷ میلیون TEU است به ۸,۵ میلیون TEU افزایش خواهیم داد و عمده جابجایی کالا در حوزه دریایی مربوط به حوزه کانتینری است و به همین دلیل نیز باید ظرفیت کانتینری خود را تا حد ممکن افزایش دهیم.
  در حال حاضر مهمترین یا مهمترین برنامه های سازمان متبوع جنابعالی برای توسعه بنادر کشور چیست؟
قطعا توسعه بنادر در سواحل مکران با ایجاد یک بندر بزرگ اقیانوسی دیگر از مهمترین برنامه های ما است. چراکه سواحل مکران می تواند نقش ویژه ای را در آینده مبادلات دریایی ایفا کند.
سواحل مکران می تواند نقش ویژه ای را در آینده مبادلات دریایی ایفا کند. در حال حاضر بندر اصلی کشور در سواحل مکران، بندر شهیدبهشتی چابهار است که ظرفیت های بسیار مناسبی در این بندر ایجاد شده و به یکباره تا ۴ برابر افزایش یافته است و از ۲ میلیون به ۸,۸ میلیون تن ظرفیت دست یافته ایم و فاز دوم بندر شهیدبهشتی چابهار نیز ظرفیت این بندر را به ۳۳ میلیون تن در سال افزایش خواهد داد، همچنین باید بدانیم این بندر به خوبی توانسته است جایگاه خود را تثبیت کند و میانگین رشد آن نسبت به سایر بنادر کشور بالاتر است که نشان می دهد به موقع زمان مناسبی توانستیم جهت پاسخگویی به نیازهای کشوردر حوزه صادرات و ترانزیت بندر شهیدبهشتی را آماده کنیم.
قطعا در سواحل مکران به دنبال ایجاد یک بندر بزرگ اقیانوسی هستیم و مطالعات فاز شناختی آن را انجام داده ایم و نقاطی را به صورت کلی ارزیابی کرده ایم؛ به طور حتم در سواحل مکران در آینده یک بندر جدید دیگر را نیز خواهیم داشت.
اما زمانبندی در این رابطه بستگی به روند تقاضا و استفاده از ظرفیت های موجود دارد و سرمایه گذاری باید به گونه ای باشد که بلافاصله بتوانیم از زیرساخت های ایجاد شده بهره مند شویم و پیش بینی ما این است که عملیات اجرایی بندر جدید در این جغرافیا، به پنج سال زمان نیاز دارد.
  به جز توسعه سواحل مکران اقدامات توسعه ای سایر بنادر به چه صورت است؟
پروژه‌هایی عمرانی و سرمایه گذاری که برای توسعه بندر امام(ره) در دست اجرا است هم روند خوب و مناسبی را طی می کند. پروژه بهسازی، تعمیر اساسی و تعریض بزرگراه بندر امام(ره) مربوط به بهبود دسترسی پسکرانه بندر و پروژه‌های احداث جاده کمربندی و تقاطع غیرهمسطح که منجر به اتصال بزرگراه بندر امام(ره) به بزرگراه خلیج فارس می‌شود، عمل به مسئولیت‌های اجتماعی سازمان بنادر و دریانوردی است.
 مجموع اعتبارات این پروژه‌ها نیز بالغ بر ۱۴۰۰ میلیارد ریال است که اغلب بیش از ۵۰ درصد پیشرفت فیزیکی دارند و بر اساس  برنامه زمان‌بندی انتظار می رود بخشی از این پروژه‌ها تا پایان سال و در نهایت، در خردادماه سال آینده تکمیل و به بهره‌برداری برسند.
مزایای پروژه های عمرانی بندر امام(ره) این است که با بهره برداری از این پروژه‌ها شرایط بسیار مناسب‌تر و بهتری برای تردد در بندر امام(ره) حاصل می‌شود و همچنین به واسطه استفاده از جاده کمربندی، از بار ترافیک کاسته می شود.
آغاز عملیات لایروبی در آبراه استراتژیک خورموسی، با اعتباری در حدود۴ هزار و ۲۰۰میلیارد ریال که سبب ارتقای ایمنی و تسهیل تردد کشتی‌های با تناژ بسیار بالا در آبراه خورموسی و واردات کالاهای اساسی می شود نیز اقدام مهم دیگر است.
در حال حاضر میزان موجودی کالاهای اساسی در حال حاضر در بندر امام(ره) بیش از ۸/۲ میلیون تن است که تمام اسکله های این مجتمع بندری توسط کشتی‌هایی که در حال تخلیه و بارگیری هستند، اشغال و خدمات بندری و دریایی به صورت شبانه روزی در حال ارائه است.
این بندر به عنوان هاب کالای اساسی است اما ما برنامه‌ریزی کردیم توزیع کالاهای اساسی در تمام بنادر کشور انجام شود، البته عمده این کالاها در بندر امام خمینی (ره) است و در بنادر چابهار و شهید رجایی این جابجایی کالا صورت می گیرد. برنامه‌ریزی شده است در بندر بوشهر حجم قابل توجهی از تخلیه و بارگیری کالای اساسی داشته باشیم.
این در حالی است که سال گذشته ۱۵۰ میلیون تن تخلیه و بارگیری کالا در بنادر داشتیم که بخش عمده‌ای از آن کالای اساسی بود و امسال تا کنون ۵۰ میلیون تن تخلیه و بارگیری انواع کالا در بنادر داشته‌ایم.
برای آنکه بنادر به ظرفیت بالاتری برسند، طرح‌های توسعه‌ای را دنبال می‌کنیم که مهم ترین آن ایجاد پایانه کانتینری در بندر شهید رجایی است که امیدواریم ۹۰۰ متر آن تا پایان امسال افتتاح شود.
یک اسکله نفتی هم در بندر شهید رجایی در حال احداث است که جزو پروژه‌های جهش تولید است، همچنین در بندر چابهار ظرفیت ۸ و نیم میلیون تن و تجهیز بندر در دستور کار است.
  این اقدامات با سرمایه گذاری بخش خصوصی انجام خواهد شد؟
سرمایه‌گذاری‌های بخش خصوصی در این بندر نیز قابل توجه است بخشی در زمینه احداث انبارهای نگهداری کالا و بخشی در زمینه  فعالیت های تولیدی و ایجاد ارزش افزوده انجام می پذیرد.
پایانه مواد معدنی و فولادی با سرمایه‌گذاری ۵هزار میلیارد تومانی بخش خصوصی در بندر شهید رجایی، در حال انچام مطالعات طرحی است اما بطور کلی ‌۳۳۱ پروژه بندری توسط بخش خصوصی تأمین مالی شده است.
یکی از مهمترین پروژه‌های سرمایه‌گذاری بخش خصوصی که سال گذشته قرارداد آن نهایی شد،  پایانه مواد معدنی بندر شهید رجانی است این پروژه  در حال حاضر‌ در مرحله مطالعات سرمایه‌گذار قرار دارد و به زودی عملیات اجرایی آن امسال آغاز می‌شود. این پروژه‌ پایانه‌ای تخصصی برای مواد معدنی و فولادی است، که رقم قرارداد پایانه مواد معدنی و فولادی بندر شهید رجایی در آن مقطع ‌۵ هزار میلیارد تومان بود و یکی از بزرگ‌ترین پروژه‌های سرمایه‌گذاری بخش خصوصی در بنادر کشور محسوب می‌شود.
همچنین روش ساخت این پروژه با قرارداد BOT (ساخت،‌بهره‌برداری و انتقال) و مدت زمان آن ۳۳ ساله است. این پروژه کمک می‌کند ما از نظر نُرم، کیفیت و بهره‌وری عملیات صادرات مواد معدنی و فولادی بتوانیم دستاورد مهمی در مهمترین بندر کانتینری کشور یعنی بندر شهید رجایی داشته باشیم. این پایانه ریل پایه است.
اما بطور کلی میزان سرمایه‌گذاری بخش خصوصی در بنادر ما ۱۵ هزار و ۸۲۰ میلیارد تومان است که عمدتاً در چند سال اخیر محقق شده است. از سال ۹۲ به بعد ۱۳ هزار و ۵۴۵ میلیارد تومان جذب سرمایه‌گذاری بخش خصوصی در بنادر داشتیم و قبل از آن ۲ هزار و ۲۷۵ میلیارد تومان بود. ‌۳۳۱ پروژه در این قالب توسط بخش خصوصی تأمین مالی شده است تا در بنادر کشور در زمینه روبناها، تأسیسات، تجهیزات،‌ تأسیسات پشتیبانی و مراکز تولیدی و ارزش افزوده‌ای، در بنادر کشور ایجاد شود.
  این روزها بیشتر درباره تامین داخلی شناورها می شنویم، آیا کشور به دانش تولید ناوگان دریایی دست یافته است؟
خوشبختانه عمده ناوگان عملیاتی دریایی که توسط سازمان بنادر و دریانوردی به ویژه برای عملیات ورود و خروج کشتی ها، جست و جو و نجات دریایی و نیز مقابله با آلودگی دریایی تکیه بر توان داخلی امکان تولید دارد و نیازهای خود را در این موارد به استفاده از توان داخلی سوق داده ایم و نتیجه بسیار مناسبی را نیز به دست آورده ایم.
یکی از فعالیت های بسیار بزرگ سازمان بنادر و دریانوردی این است که ۸۳ فروند شناور مورد نیاز بنادر با استفاده از توان داخلی تولید خواهد شد و میزان اعتبار در نظر گرفته شده در این طرح بالغ بر ۲۴۰ میلیون یورو است که پروژه بسیار بزرگی تلقی می شود و می تواند صنایع دریایی کشور را رونق بخشیده و اشتغالزایی مناسبی را نیز به همراه خواهد داشت.
حال تعدادی از این پروژه ها در حال ساخت بوده و تعدادی نیز در مرحله مناقصه قرار دارند و طی سال جاری قراردادها و عملیات اجرایی بخش عمده ای از ناوگان مذکور که در تاریخ سازمان بنادر و دریانوردی بی سابقه است در دستور کار قرار خواهد گرفت.
یکی دیگر از اقداماتی که سازمان بنادر و دریانوردی در سال جهش تولید مدنظر قرار داده است مربوط به تامین قطعات و تجهیزات مورد نیاز توسط تولیدکنندگان داخلی است و تاکنون توانسته ایم ۷۶۸ قطعه را با استفاده از توان داخلی تولید کنیم که ۷۰ درصد صرفه جویی را در قیاس با خرید خارجی برای سازمان بنادر و دریانوردی به همراه داشت. اما ما در زمینه طراحی و احداث زیرساخت های بندری، هیچ نیازی به مشاوران و پیمانکاران خارجی نداریم.
تا چند ماه گذشته چند دستگاه جرثقیل  (متحرک) ساحلی و جرثقیل دروازه کانتینری، RTG تولید داخل داشته ایم که وارد بندر چابهار شده است. در سال گذشته نیز ۱۵ مرداد، ۱۵ دستگاه مکنده‌ غلات، جرثقیل‌ و همچنین گنتری‌کرین‌های بندر شهید رجایی و جرثقیل‌های دروازه‌ای وارد بنادر شدند.
در همین زمینه، سازمان صنایع دریایی وزارت دفاع نیز در حوزه ساخت تجهیزات دریایی گام‌های بلندی برداشته است. سازمان بنادر تنها در تولید تجهیزات تخلیه کانتینر از کشتی محدودیت دارد که سعی داریم با همکاری تمامی مهندسان و متخصصان ایرانی آن را به زودی به بهره برداری برسانیم.
  در مورد همکاری با شرکت های دانش بنیان و مجامع دانشگاهی اخیرا اتفاقی افتاده است؟
اخیرا جهت تقویت نیروی انسانی تفاهم نامه ای را با سازمان فنی و حرفه ای امضا کرده ایم. تدوین و یکسان سازی استاندارد های آموزشی مشاغل مورد نیاز حوزه بنادر و ایجاد دپارتمان تربیت مربی صنایع دریایی و فراساحلی در مرکز تربیت مربی یا مراکز تخصصی بزودی راه اندازی می شود.
ظرفیت های متعدد و گسترده ای در دریا و نوار ساحلی کشور وجود دارد که می توان با همکاری مجموعه های مختلف و به خصوص سازمان آموزش فنی و حرفه ای آن را بالفعل کرد. درواقع حرف متنوعی در حوزه دریا وجود دارد که در تمام این سال ها به بخش زیادی از آن پرداخته نشده است، بدین جهت با ظرفیت های که در سازمان آموزش فنی و حرفه ای وجود دارد می توان مشاغل جدیدی را ایجاد کرد.
ظرفیت های که در دریا و نوار ساحلی وجود دارد به طور قطع بسیار بیشتر از آن چیزی است که اکنون مورد استفاده و بهره برداری قرار می گیرد. پتانسیل قابل توجهی در بخش دریا وجود دارد که می توان جمعیت را به سمت آن سوق داد؛ در حال حاضر با بضاعت موجود در نوار ساحلی کشور و با حضور اپراتورها و سرمایه گذارانی که در صنایع ارزش افزوده تولیدی حضور پیدا کردند برای ۳۵ هزار نفر به صورت مستقیم شغل ایجاد شده است.
۱۲۰ هزار دریانورد در قالب کنوانسیون های بین المللی گواهینامه شایستگی دریافت کردند و این در حالی است که در بخش صنایع دریایی ظرفیت های خالی وجود دارد که با وجود پتانسیل های بالا هنوز از آن استفاده نشده است.
  آیا وضعیت عملیاتی بنادر در دوران شیوع ویروس کرونا تغییری داشته است؟
خوشبختانه در حوزه عملیاتی با رعایت پروتکل ها و دستورالعمل های بهداشتی توانسته ایم به صورت ۲۴ ساعته و شبانه روزی فعالیت های را پیش ببریم و هیچ لحظه ای نبوده است که عملیات در بنادر تجاری کشور به واسطه شیوع این ویروس متوقف شود. نباید اجازه دهیم شریان های حیاتی مبادله ای کشور در حوزه تجاری به واسطه شیوع ویروس کرونا اثرگذار باشد.
یک نکته جالب هم بگویم و آن اینکه بنادر تجاری مهمترین شاخص و معیار برای فعال بودن تجارت و اقتصاد یک کشور هستند و نشان دادن ظرفیت های سازمان بنادر و دریانوردی مسئله بسیار مهمی در بخش تجاری کشور به شمار می رود.
بنادر کشور با بیش از ۴۰ بندر دنیا تفاهم نامه خواهرخواندگی دارند، و علاوه بر این با تعداد زیادی بندر دیگر نیز در حال مذاکره هستیم و بیشترین خواهر خواهندگی در این بین مربوط به بندر شهیدرجایی است.
  سازمان بنادر برای توسعه بنادر کشور چه برنامه هایی دارد؟
بنادر کشور عمدتا به صورت تخصصی و هاب در حوزه کالاهای مشخص فعالیت می کنند؛ به طور مثال بندر شهیدرجایی، بندر تخصصی در حوزه کانتینری است و در کنار آن امکان پهلوگیری کشتی های فله بر و عمومی را نیز دارد و زمانی که قصد داریم این بندر را توسعه دهیم به بخش کانتینری توجه بیشتری خواهیم داشت و در مورد بنادری که چندمنظوره هستند توسعه در همه شقوق مدنظر قرار می گیرد.
اما رویکرد سازمان بنادر و دریانوردی حفظ ساختار، زیرساخت ها، روبناها، تجهیزات موجود و توسعه به تناسب تقاضا خواهد بود و بر اساس طرح جامع بنادر تجاری کشور که در افق زمانی مشخصی تعریف شده است توسعه بنادر انجام می شود.