ماهور مهراد مخالفان طرح تفکیک وزارت راه و شهرسازی آن را دارای بار مالی دانسته و معتقد بودند که این تفکیک مشکلی را حل نخواهد کرد، اما موافقان این طرح تاکید داشتند که با وجود گستردگی و پیچیدگی این وزارتخانه در حوزه راه و شهرسازی و مسکن باید این تفکیک صورت گیرد. اینکه توفیق متوسط […]
ماهور مهراد
مخالفان طرح تفکیک وزارت راه و شهرسازی آن را دارای بار مالی دانسته و معتقد بودند که این تفکیک مشکلی را حل نخواهد کرد، اما موافقان این طرح تاکید داشتند که با وجود گستردگی و پیچیدگی این وزارتخانه در حوزه راه و شهرسازی و مسکن باید این تفکیک صورت گیرد. اینکه توفیق متوسط در انجام طرح های مسکن، تب تفکیک راه و شهرسازی را دوباره تند کرده این پرسش اساسی تر را مطرح می کند که آیا طرح های مسکن دولتی همگام با نیازهای مردم پیش رفته است یا خیر، یا کم یا زیاد، نمی توان نظری قطعی داد چراکه بویژه در سال های اخیر به رغم وجود مشکلات اقتصادی-تحریمی و شیوع کرونا تلاش های بسیاری برای خانه دار کردن همه اقشار مردم صورت گرفته است. اگرچه این اقدامات کافی نیست اما این به معنای انفعال و یا فعالیت کم- با توجه به وسعت کشور- نیست. محک در این زمینه نسبتِ میزان تخصیص بودجه با عملکرد یک نهاد یا سازمان دولتی می تواند باشد.
به دیگر سخن، می توان گفت اگر اعتماد به داخل با تلاش بیشتر برای داخلی سازی صنایع، عمر بیشتری در ایران داشت، می توانستیم زودتر در شهرسازی و میزان سهم مردم از دسترسی به سیستم های حمل ونقل پیشرفته تر، به نتایجی شبیه تجربه‌مان از پیشرفت صنایع حمل ونقلی بویژه در حمل ونقل ریلی- با مزایای رقابتی بیشتر برای پیشرفت- به نتایجی که امروز می رسیم یا خواهیم رسید، می رسیدیم.
با اینهمه، حالا میزان پیشرفت شهرهای جدید در زمینه افزایش توجه به ایجاد فضاهای بیشتر طبیعی و اجتماعی، مانند افزایش شمار فضای سبز و پارک ها و افزایش فضاهای اجتماع عمومی- به عنوان یکی از شاخصه های رشد اجتماعی شهرها- نشان دهنده افزایش توجه به نیازهای مردم است. این اقدامات هنوز نتوانسته مشکلات مسکن را جل کند اما نمی توان به انجام آنها و تلاش های صورت گرفته و آنچه در آینده انجام خواهد شد، بی توجه بود.
در همین ارتباط، مدیرعامل شرکت عمران شهرهای جدید پیش‌تر درباره وضعیت کلی طرح اقدام ملی در شهرهای جدید کشور گفته است: از ۱۹۵ هزار واحد واحد مسکونی برنامه‌ریزی‌شده این طرح، جهت پاسخگویی به بازار مسکن کلانشهرها در شهرهای جدید کشور، در حال حاضر ۱۶۱ هزار واحد، دارای برنامه اجرایی و ۳۳ هزار واحد نیز در جانمایی شده اند.
حبیب اله طاهرخانی همچنین خبر داد که از کل برنامه اجرایی طرح اقدام ملی در شهرهای جدید ۶۰ درصد واحدها (بالغ بر ۹۶ هزار واحد) در قالب فروش اقساطی و ثبت نام اعلام و ۳۳ هزار واحد نیز در قالب واگذاری زمین و تعهد ساخت در مرحله اجرا قرار گرفته اند.
این در حالی است که شرکت عمران شهرهای جدید با هدف پرهیز از تکرار مشکلات و مسائل گذشته، ملاحظاتی را در نظر دارد که اختصاص اراضی مرغوب و با کیفیت، اتخاذ رویکرد محله‌محوری و تأمین خدمات و زیرساخت‌های لازم، اسکان طراحی واحدها برای تمامی اقشار اجتماع، توجه به موضوع مرغوبیت و ارزش‌گذاری واحدها، کیفیت مناسب واحدهای مسکونی و استفاده از نهادهای حرفه‌ای و نقش‌آفرینی شرکت عمران به‌عنوان ناظر و مدعی حقوق مردم در برابر کارفرما از جمله آنها به شمار می‌رود.
در همین زمینه نیز در شهریور ماه ۹۶ پیش‌نویس سند «توسعه شهرهای جدید» با ترسیم چشم‌انداز ۲۴ ساله برای ۱۳ شاخص کیفیت زندگی در این شهرها تدوین شد. درواقع جزئیات این سند، مسیر «خواب‌زدایی» از شهرهای جدید موجود و نحوه ایجاد «نسل نوین» شهرها را برای عوامل شهرساز ترسیم کرده است. به‌واسطه تکالیف موجود در این سند، «شهرهای جدید تا ۱۴۲۰» به مناطق جذاب حاوی خدمات رفاهی برای استقرار جمعیت تبدیل می‌شوند و ۱۰ نارسایی در آنها –از جمله خلأ مراکز شغلی و مترو- برطرف می‌شود. در حال حاضر ۷۸ درصد از ظرفیت جمعیت‌پذیری شهرهای جدید، خالی از سکونت است.
در حال حاضر توسعه خدمات حمل ونقلی از مهمترین طرح های شهرهای جدید است که تا حدود زیادی با اتصال این شهرها به مترو و شبکه حمل ونقل همگانی از قبیل سیستم اتوبوس‌رانی مرتفع شده است اما هنوز جای کار بسیاری در این زمینه باقی است. طاهرخانی در اینباره نیز گفته است: طبق آمار موجود از ۱۶۱ هزار واحد مذکور، عملیات اجرایی ۶۲ هزار واحد در قالب ساخت و محله‌سازی آغاز و ۹۸ هزار واحد دیگر در شرف اجرا هستند. همچنین، از کل برنامه اجرایی طرح اقدام ملی در شهرهای جدید ۶۰ درصد واحدها بالغ‌بر ۹۶ هزار واحد در قالب فروش اقساطی و ثبت نام اعلام و ۳۳ هزار واحد نیز در قالب واگذاری زمین و تعهد ساخت در مرحله اجرا قرار گرفته‌اند.
وی در ادامه با تأکید بر اینکه در این راستا، مجموعه‌های حقوقی برای نظارت بر امور اجرایی و آغاز عملیات ساخت اراضی واگذار شده در سطح شهرها، فعال شده‌اند، گفت: بر اساس استقبال موجود ۲۰ هزار واحد مسکونی نیز به‌صورت مشارکتی مبادله و ۹هزار و ۵۰۰ واحد نیز در قالب تفاهم‌نامه با مجموعه‌های مختلف در دست اقدام هستند. به گفته این مقام مسئول سایر شهرهای جدید نیز در روند طرح اقدام ملی مسکن، از پیشرفت مناسبی برخوردار بوده است.
او با تأکید بر ضرورت تطابق، ساز‌وکار و مکانیسم پرداخت پروژه‌ها با نظام فنی و اجرایی کشور، بیان کرد: نکته قابل‌توجه دیگری که تلاش داریم در روند اجرای این طرح به آن توجه کنیم، پرهیز از ورود پروژه‌های بزرگ‌مقیاس به طرح است؛ چراکه این اقدام، طرح را از یک پروژه مسکونی به شهرسازی تبدیل می‌کند و این امر از عهده توان مالی موجود خارج است.
گفتنی است که با شروع دولت دوازدهم ۲ ماموریت کلان که از دوره قبل شروع شده بود پیش روی شرکت مادر تخصصی عمران شهرهای جدید قرار داشت. ماموریت نخست، با محوریت تمرکز بر شهرهای جدید موجود یا به اصطلاح نسل اول شهرهای جدید است که بررسی‌ها نشان می‌دهد حدود نیمی از شهرهای جدید موجود به سقف جمعیت مناسب جهت استقرار خدمات و عملکردهای شهری رسیده و از توجیه اقتصادی لازم برخوردارند.
با توجه به مطالعات انجام شده بقیه شهرها نیز در حال تلاش برای تحقق اهداف کلان و دستیابی به آستانه‌های جمعیتی لازم برای تحقق این امر هستند که اینک ضرورت دارد در این شهرها اقدامات فوری عمرانی جهت اتصال بهینه به نظام شهری کشور و بازآفرینی شهری در جهت ایجاد شهرهایی زیست پذیر تر، پایدارتر، باهویت و اجتماع محور انجام گیرد.
ماموریت کلان دوم با محوریت مکان یابی و ایجاد شهرهایی با کارکردهای نوین یا به اصطلاح نسل نوین شهرهای جدید بود، ایجاد چنین شهرهایی در راستای سیاست‌های آمایش سرزمین و از ضرورت های توسعه شهری و منطقه‌ای کشور به شمار می‌آید. این شهرها که به عنوان شهرهای آمایشی تلقی می شوند ، با رویکردهای نوین برنامه‌ریزی شهری و آمایش فضایی مکان‌یابی واحداث خواهند شد و به بخش اعظمی از نیازهای کشور در راستای تعادل بخشی سرزمین و نیز سیاست‌های اقتصاد مقاومتی پاسخ خواهند داد.
تشویق بخش خصوصی، ایجاد کارکردهای جدید، محوریت اقتصاد دانش، خلاق و نوآورانه بودن و همچنین وابستگی نداشتن به شهر های دیگر از اهداف ایجاد چنین شهرهایی است و انتظار می‌رود که آنها در بلندمدت به شهرهایی که خود منشا و محرک توسعه در منطقه هستند، تبدیل شوند.
