تحلیل «جمله» از چالش‌ها و رفع موانع توسعه شهرهای جدید؛ عملکرد ۱۰ شهر جدید در حوزه مسکن مهر  و برنامه اقدام ملی بررسی شد
تحلیل «جمله» از چالش‌ها و رفع موانع توسعه شهرهای جدید؛ عملکرد ۱۰ شهر جدید در حوزه مسکن مهر  و برنامه اقدام ملی بررسی شد

چالش اصلی شهر‌های جدید، مربوط به مباحث فرهنگی است ماهور مهراد با افزایش جمعیت کلان‌شهرهای ایران و با هدف تمرکززدایی از این شهرها که کاهش مشکلات اقتصادی، اجتماعی، کالبدی و زیست محیطی آنها هدف بود، شهرهای جدید احداث شدند. اما به دلیل اینکه بسیاری از این شهرها در زمان ساخت، با مشکل عدم توجه به […]

چالش اصلی شهر‌های جدید، مربوط به مباحث فرهنگی است

ماهور مهراد
با افزایش جمعیت کلان‌شهرهای ایران و با هدف تمرکززدایی از این شهرها که کاهش مشکلات اقتصادی، اجتماعی، کالبدی و زیست محیطی آنها هدف بود، شهرهای جدید احداث شدند. اما به دلیل اینکه بسیاری از این شهرها در زمان ساخت، با مشکل عدم توجه به کارکرد فرهنگی و مشارکت شهروندی ساخته شده بودند بیشتر به خوابگاهی اقماری برای صاحبان مشاغل در کلان شهرها تبدیل شدند.
سال ۹۶ بود که پیش‌نویس سند «توسعه شهرهای جدید» با ترسیم چشم‌انداز ۲۴ ساله برای ۱۳ شاخص کیفیت زندگی در این شهرها تدوین شد تا جزئیات این سند، مسیر «خواب‌زدایی» از شهرهای جدید موجود و نحوه ایجاد «نسل نوین» شهرها را برای عوامل شهرساز ترسیم کرده باشد. درواقع به‌واسطه تکالیف موجود در این سند، «شهرهای جدید تا ۱۴۲۰» به مناطق جذاب حاوی خدمات رفاهی برای استقرار جمعیت تبدیل می‌شوند و ۱۰ نارسایی در آنها از جمله خلا مراکز شغلی و مترو برطرف می‌شود. اهدافی که کم و بیش با همت وزارت راه و شهرسازی و شرکت عمران شهرهای جدید در حال پیگیری و اجرا هستند.
در حال حاضر ۱۷ شهرجدید دولتی با تخمین حدود ۴ میلیون جمعیت در ۴۰ هزار هکتار زمین دولتی ایجاد شده و در این شهرها ۸۰۰ هزار نفر سکنی گزیده‌اند. پیش‌بینی می‌شود جمعیت شهرهای جدید تا ۵ سال آینده به بیش از ۲٫۵ میلیون نفر برسد. هم‌چنین قرار است ۸ شهر جدید دیگر ساخته شود که در مرحله‌ی مطالعات قرار دارند. درواقع با شروع دولت دوازدهم ۲ ماموریت کلان که از دوره قبل شروع شده بود پیش روی شرکت مادر تخصصی عمران شهرهای جدید قراردارد. ماموریت نخست، با محوریت تمرکز بر شهرهای جدید موجود و یا به اصطلاح نسل اول شهرهای جدید است که بررسی‌ها نشان می‌دهد حدود نیمی از شهرهای جدید موجود به سقف جمعیت مناسب جهت استقرار خدمات و عملکردهای شهری رسیده، و از توجیه اقتصادی لازم برخوردارند.
با توجه به مطالعات انجام شده شهرهای جدید، شرکت عمران شهرهای جدید تلاش می کند برای تحقق اهداف کلان و دستیابی به آستانه‌های جمعیتی لازم، در این شهرها اقدامات عاجل عمرانی جهت اتصال بهینه به نظام شهری کشور و بازآفرینی شهری در جهت ایجاد شهرهایی زیست پذیرتر، پایدارتر، با هویت و اجتماع محور انجام گیرد.

پیگیری واحدهای عارضه‌دار که مشکل حقوقی دارند
این در حالی است که جلسه بررسی عملکرد برنامه اقدام ملی تولید و عرضه مسکن و همچنین اتمام مسکن مهر با محوریت فروش اقساطی شهرهای جدید انديشه، پرديس، پرند، هشتگرد، فولادشهر، بهارستان، گلبهار، سهند ، صدرا و اميركبير با حضور حبیب اله طاهرخانی معاون وزیر راه و شهرسازی و مدیرعامل شرکت عمران شهرهای جدید، اعضای هیات مدیره و مدیران عامل شهرهای مذکور برگزار شد.
طاهرخانی در این جلسه با اشاره به تأکیدات مکرر وزیر راه و شهرسازی بر اتمام طرح مسکن مهر تا پایان سال ۹۸ بیان کرد: باید توجه داشته باشیم که در این برنامه پروژه های فاقد متقاضی باید از سامانه خارج شده و واحدهای عارضه دار که مشکل حقوقی دارند مورد پیگیری جدی و تمرکز مدیران عامل قرار بگیرند.
معاون وزیر راه و شهرسازی انعکاس عملکرد شهرهای جدید در این حوزه را امری ضروری دانست و افزود: در این راستا تمامی مراحل نازک کاری پروژه ها باید حداکثر به صورت هفتگی، بهنگام شده و در سامانه گزارش داده شود.
این مقام مسئول سازماندهی انجام امور مربوطه را نیز اقدامی مهم و کلیدی اعلام کرد و گفت: در حال حاضر ظرفیت فروش اقساطی بسیاری در شهرهای جدید وجود دارد که انجام نگرفته است، در این راستا نیز مدیران عامل برای شهرهایی که نیازی به هزینه کرد برای انجام فروش اقساطی شان ندارند باید پیگیر بوده و با بالا بردن میزان فروش اقساطی، فرصت تنفسی را برای سایر شهرهای درگیر ایجاد کنند.
وی همچنین با تأکید بر جذب هرچه بیشتر همکاری شرکت های تابعه با بانک در حوزه مسکن مهر بیان کرد: برقراری تسهیلات متمم برای این واحدها نیز از دیگر اقدامات ضروری است که همت و جدیت مدیران مربوطه را می طلبد و باید مورد پیگیری قرار گیرد.
طاهرخانی در ادامه سخنان خود با بیان اینکه برنامه اقدام ملی تولید و عرضه مسکن برنامه متمرکز دولت در حوزه مسکن است گفت: در این برنامه متقاضی مؤثر از ابتدا شناخته شده و با واریز حداقل ۳۰ میلیون تومان و پرداخت ۱۵ درصد هزینه آماده سازی زمین با موفقیت و جدیت بیشتر به مراحل بعدی ثبت نام هدایت می شود.
معاون وزیر راه و شهرسازی در پایان با تأکید براینکه شرکت عمران شهرهای جدید جزو معدود شرکت های دارای این حجم از پروژه های فعال در سطح کشور است گفت: باید تا ۲ ماه آینده نقشه های آماده سازی سایت ها و همچنین نقشه های طراحی و معماری پروژه های دارای متقاضی آماده و مورد بهره برداری قرار گیرد.

مهم‌ترین موانع و چالش‌های بنیادی سیاست شهرهای جدید
اولین چالش به کیفیت سطح زندگی در شهرهای جدید برمی‌گردد. مشاهدات و مطالعات صورت گرفته طی سال‌های گذشته تاکنون از سطح پایین کیفیت در شهرهای جدید حکایت می‌کند؛ به این معنا که سطح کیفیت زندگی به لحاظ شاخصه‌های گوناگون همچون دسترسی به مراکز خدماتی، خدمات زیربنایی و روبنایی و سایر شاخصه‌های سنجش رفاه شهری، در شهرهای جدید در مقایسه با سایر شهرها پایین‌تر است. چالش دوم، جانمایی نامناسب برخی شهرهای جدید است؛ این در حالی است که در برخی شهرهای جدید هرچند جانمایی اولیه برای احداث شهر مناسب بوده است اما ساخت و سازهای مسکن مهر طی یک دهه گذشته عمدتا در مناطقی از این شهرها انجام شده است که نسبت به سایر مناطق دورافتاده‌تر و نامناسب‌تر بوده‌اند. نبود سامانه حمل و نقل عمومی سریع و ارزان سومین چالشی است که در «سند شهرهای جدید ۱۴۲۰» بر ضرورت حذف آن تاکید شده است؛ پیش‌تر در جریان یک نظرسنجی از ساکنان شهرهای جدید، ۷۵ درصد ساکنان این شهرها از کمبود و نقص شبکه حمل و نقل بین شهر جدید و شهر مادر به‌عنوان مهم‌ترین مشکل سکونت در این شهرها یاد کرده‌ بودند. در حال حاضر توجه به توسعه شبکه حمل و نقل مترو بین شهر مادر و شهرهای جدید، در بسیاری از این شهرها ممکن شده است. چالش چهارم به فقر خدمات رفاهی و سکونتی در شهرهای جدید برمی‌گردد که به این مهم نیز در طول سال های اخیر توجه شده و مکان های فرهنگی برای افزایش مشارکت عمومی نیز تعبیه شده است. ضعف در جذب جمعیت هدف، پنجمین چالش حال حاضر شهرهای جدید موجود است؛ هم‌اکنون بیش از ۷۰ درصد جمعیت‌پذیری شهرهای جدید محقق نشده است که مهم‌ترین علت این امر سطح پایین کیفیت زندگی در این شهرها به واسطه مشکلات فراوانی است که پیش‌روی ساکنان این شهرها قرار داشت. دامن زدن به جدانشینی در شهرهای جدید، چالش ششمی است که در سند توسعه شهرهای جدید ۱۴۲۰ بر ضرورت حذف آن طی ۲۴ سال آینده تاکید شد.
هفتمین چالش کلیدی شهرهای جدید، عدم دسترسی کامل ساکنان شهرهای جدید به خدمات زیربنایی همچون آب، برق، گاز و… به خصوص در محله‌های مسکن مهر بود که این شمکل نیز مرتفع شده است. کمبود خدمات تفریحی، هشتمین چالش حال حاضر شهرهای جدید و یکی از مهم‌ترین عوامل سطح پایین کیفیت زندگی در این شهرها محسوب می‌شود که هم اکنون به این مهم نیز توجه شده است. چالش نهم، مدل سنتی تامین مالی برای توسعه شهرهای جدید است که طی سال‌های اخیر مبنای تامین مالی در این شهرها محسوب می‌شده است؛ همکاری با بخش خصوصی در این راه نیز از جمله اقدامات حل این معضل در سال های اخیر است.
تبدیل شدن شهرهای جدید به خوابگاه شاغلان کلان‌شهرها، دهمین چالش کلیدی ساکنان این شهرها محسوب می‌شود که ناشی از وابستگی شغلی شهرهای جدید به شهرهای مادر است؛ طی سال‌های گذشته، تلاش شده تا شمایل این شهرها تغییر یابد و سطح مشارکت مدنی در این شهرها نیز افزایش یابد.