سارا ایرانی/ پیشبرد و تحقق اهداف و برنامه های بهسازی و نوسازی بافت های فرسوده شهری، مستلزم رویکردی جامع و هماهنگ و برنامه ریزی با مشارکت کلیه دست اندرکاران این امر است. این در حالی است که ارزیابی و تحلیل بیش از دو دهه اقدام برای بهسازی و نوسازی بافت های فرسوده شهری […]
سارا ایرانی/
پیشبرد و تحقق اهداف و برنامه های بهسازی و نوسازی بافت های فرسوده شهری، مستلزم رویکردی جامع و هماهنگ و برنامه ریزی با مشارکت کلیه دست اندرکاران این امر است. این در حالی است که ارزیابی و تحلیل بیش از دو دهه اقدام برای بهسازی و نوسازی بافت های فرسوده شهری بیانگر این است که بدون حضور و مشارکت گسترده ساکنان، مالکان و سایر دست اندرکاران امر بهسازی و نوسازی شهری، امکان موفقیت و تحقق اهداف این برنامه ها غیرممکن است. حالا بعد از چند سال آزمون و خطا در این زمینه، شرکت بازآفرینی شهری دو سالی است که بر مشارکت ساکنان تاکید بیشتری دارد.
این در حالی است که از ابتدای شروع برنامه بهسازی و نوسازی بافت های فرسوده در کشور در سال ۱۳۷۲ تا قبل از برنامه چهارم توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی کشور، دولت جمعا ۳۲۰۰ میلیارد ریال در قالب طرح تملک دارایی های سرمایه ای (عمرانی) و تضمین تسهیلات بانکی در این بخش سرمایه گذاری کرده است. در دوران برنامه چهارم توسعه (۱۳۸۴-۱۳۸۸) این سرمایه گذاری با افزایش بیش از ۲۰۰ درصد به ۹۹۰۰ میلیارد ریال رسیده است. با این وجود تاکنون بخش بسیار ناچیزی از مجموع ۶۷ هزار هکتار بافت فرسوده و ۳۲ هزار هکتار سکونت‌گاه های غیررسمی شناسایی شده، بهسازی و نوسازی شده است. این در حالی است که در برخی از شهرها مانند اهواز در جنوب کشور و اردبیل در شمال، درصد قابل توجهی از منازل مسکونی شهری جزو مناطق نیازمند بازآفرنینی قلمداد می شوند ک ه ترمیم آنها نیازمند مشوق های ویژه سرمایه گذاری است.
حالا بافت‌های فرسوده به دغدغه مدیران شهری تبدیل شده‌اند. زیرا نوسازی نشدن این بافت ها به منزله مرگ تدریجی حیات شهری در این مناطق است. فرسودگی از یک طرف ریخت شهرها را دگرگون می‌کند و از طرف دیگر ادامه حیات ساکنان را در مقابل خطرات احتمالی به خصوص زلزله به مخاطره می‌اندازد. در این فرآیند بخش‌هایی از محله‌های قدیمی و تاریخی شهر با گذشت زمان کارآیی خود را از دست می‌دهند و به محلات نیمه متروک و مشکل دار تبدیل می شوند و کیفیت‌های زندگی اجتماعی – اقتصادی ساکنان آن افت می کند.
بر اساس آخرین آمار تخمین زده می شود حدود ۲۵۰ هزار نفر یعنی حدود یک پنجم جمعیت کل استان اردبیل در بافت فرسوده شهری سکونت دارند و در شهر اردبیل به عنوان مرکز استان، میزان بافت فرسوده بالاتر از میانگین کشوری است. در درون بافت فرسوده ۹۶۳ هکتاری اردبیل، ۹۴ هکتار بافت قدیمی و تاریخی وجود دارد که وضعیت بحرانی تری دارد زیرا در این بخش شهر، محدودیت ارتفاع در ساخت و سازها اعمال می‌شود که در نتیجه توجیه اقتصادی سرمایه گذاری در این مناطق را پایین می آورد.
وضعیت شهر پارس آباد به عنوان دومین شهر بزرگ استان اردبیل نیز مطلوب نیست. در شهری که قدمت آن به کمتر از نیم قرن می رسد، یک سوم جمعیت آن در بافت فرسوده زندگی می کنند. بر اساس آمار اعلام شده از سوی اداره کل راه و شهرسازی استان اردبیل، در حال حاضر ۲۴۸ هکتار از مساحت پارس آباد ، ۹۵ هکتار از مساحت مشگین شهر و ۸۴ هکتار از مساحت شهر خلخال بافت فرسوده ناکارآمد است.
این در حالی است که نداشتن توجیه اقتصادی لازم برای ساخت و ساز یکی از مواردی است که برای توجیه عدم تلاش ساکنان برای کمک به احیای این بافت ها گفته می شود و تنها محدود به بافت تاریخی نیست. در محلات حاشیه ای قدیمی هم معضل پایین بودن ارزش زمین، انگیزه سرمایه گذاری را کاهش داده است و اکثر کسانی که در کار ساخت و ساز هستند ترجیح می دهند در شهرک های جدید سرمایه گذاری کنند. این در حالی است که تنگی معابر توام با تراکم بالای جمعیت در محلات حاشیه ای وقوع هر گونه زلزله شدید را به یک فاجعه عظیم انسانی تبدیل خواهد کرد.
حالا مدیرعامل شرکت بازآفرینی شهری ایران در سفر به اردبیل از تشکیل کمیسیونی برای حل مشکل عدم‌‌پرداخت تسهیلات بازآفرینی به واحدهای فاقد سند مالکیت خبر داده است.
مهدی عبوری از مناطق محروم شهر اردبیل بازدید کرد. او توجه به نوسازی و مقاوم‌سازی ابنیه در این مناطق را مهم خواند و از پیش‌بینی برنامه‌ها و اقدامات لازم برای حل این مشکلات خبر داد.
عبوری، عدم برخورداری ساکنان از سند مالکیت را از جمله دلایل عدم‌‌‌تخصیص اعتبارات نوسازی به ساکنان برخی از مناطق هدف بازآفرینی دانست و افزود: برای حل این مشکل، کمیسیونی از هفته آینده، ذیل ساختار ستاد ملی بازآفرینی شهری ایران تشکیل می‌شود و برای اعطای سند مالکیت به‌صورت مشروط تصمیم‌گیری خواهد کرد.
معاون وزیر راه و شهرسازی همچنین با اشاره به در نظر گرفتن۱۴۰ میلیون تومان تسهیلات بازآفرینی برای هر واحد مسکونی به تشریح جزییات این تسهیلات پرداخت و عنوان کرد: این تسهیلات در قالب مبالغ ۵۰ میلیون تومان با کارمزد ۹ درصد،۵۰ میلیون تومان با کارمزد ۱۸ درصد و ۴۰ میلیون تومان نیز با کارمزد ۴ درصد به متقاضیان ارائه خواهد شد.
او با تاکید بر نقش مهم و سازنده ستادهای ملی و استانی بازآفرینی شهری، خاطرنشان کرد: در صورتی‌که مصوبه‌ای از سطح شهرستان به استان و در نهایت به ستاد ملی بازآفرینی برسد، برای حل مشکلات زیربنایی و روبنایی حمایت و همکاری‌های لازم را انجام خواهیم داد.
گفتنی است، عبوری در این بازدید که با حضور تعدادی از نمایندگان استان اردبیل در مجلس شورای اسلامی انجام شد، با تعدادی از مردم و ساکنان محلات سیزده‌گانه شهر اردبیل نیز دیدار و گفت‌وگو کرد و از نزدیک در جریان مشکلات آنان قرار گرفت.
شایان ذکر است که بعد از وقوع زلزله های شدید منجیل، رودبار، اردبیل و به ویژه بم مدیریت کلان کشور به این نتیجه رسید که راهکارهایی را برای نجات این بافت ها بکار گیرد زیرا در بررسی های انجام سافته مشخص شد در صورت نامقاوم بودن واحدهای خدماتی مسکونی و تجاری آسیب های جبران ناپذیری در شهرها ایجاد می‌شود.
اردبیل از جمله شهرهایی است که به دلیل پیشینه تاریخی و قدمت با توجه به مساخت خود از بافت فرسوده و قدیمی قابل توجهی برخوردار می باشد چنانچه تنها در شهر اردبیل ۱۳ هزار هکتار بافت فرسوده و قدیمی شناسایی شده است.
برای احیای بافت های فرسوده این شهر نیاز به سرمایه گذاری است که عدم سرمایه گذاری در بافت‌های فرسوده تاریخی در بخش بازسازی شده، به دلایل مختلفی بوده است که یکی از آنها تعادل نسبی در نرخ رشد خانوار است به گونه ای که در بافت‌های مرکزی به علت تعادل در زاد و ولد و مرگ و میر تقاضای جدید برای ایجاد مسکن و خدمات جدید احساس نمی شود از طرفی اکثر فرزندان متولد شده در این مناطق به دلیل ساختار خانوادگی و موقعیت اجتماعی یا به خارج از کشور کوچ کرده و یا در شهرهای دیگر زندگی می کنند و بحث‌های حقوقی نیز مشکلی بر مشکلات این بافت‌ها افزوده با اینکه برخی از این بافت ها تبدیل به محل تجمع افراد ناسالم معتاد و دارای ناهنجاری هی اجتماعی شده است.
بنابراین کارشناسان با ارائه پیشنهاداتی مانند اعطای تخفیف های بیشتر در اخذ پروانه و پرداخت مالیات و عوارض ، می گویند برای نوسازی بافت فرسوده لازم است بین منافع شهر، منافع ساکنان بافت و منافع سرمایه گذران تعادلی منطقی ایجاد شود. زیرا بدون مشارکت ساکنان بافت فرسوده و جذب سرمایه گذار، دولت هرگز نخواهد توانست در نوسازی بافت فرسوده به جایی برسد.
