سارا ایرانی/ حدود ۵ ماه است که کشور و جهان درگیر شیوع ویروسی است که اگرچه از شدت تاثیرگذاری آن روی افراد، به دلیل تاب آوری در برابر آن، کاهش یافته اما همچنان وجود دارد و با عدم رعایت فاصله گذاری های اجتماعی همه گیریِ آن بیشتر هم شده است. این در حالی […]
سارا ایرانی/
حدود ۵ ماه است که کشور و جهان درگیر شیوع ویروسی است که اگرچه از شدت تاثیرگذاری آن روی افراد، به دلیل تاب آوری در برابر آن، کاهش یافته اما همچنان وجود دارد و با عدم رعایت فاصله گذاری های اجتماعی همه گیریِ آن بیشتر هم شده است. این در حالی است که گسترش فضایی، بی‌رویه و بدون برنامه شهرهای بزرگ و متوسط کشور در چند دهه گذشته، باعث شکل گیری بافت‌های جدید شهری در مجاورت شهرها و جابجایی ساکنان و کاربریهای شهری به نواحی جدید شده است. در نتیجه این جابه‌جایی، به تدریج بافت‌های قدیمی شهرها کارکرد و حیات اجتماعی- اقتصادی خود را از دست داده‌اند و این بافتها با از دست دادن حیات شهری خود، به سمت رکود و فرسودگی گرایش پیدا کرده‌اند.
این در حالی است که مدیرعامل شرکت بازآفرینی شهری ایران، سکونتگاه‌های غیررسمی و بافت‌های فرسوده را نیازمند تدوین دستورالعمل‌های خاص مدیریت بحران خواند و به‌روز‌رسانی سند ملی ساماندهی و توانمندسازی سکونتگاه‌های غیررسمی را از اولویت‌های سال جاری این شرکت عنوان کرده است.
درواقع کیفیت زندگی شهری یکی از مهمترین حوزه های مطالعات شهری در کشورهای مختلف به شمار می رود که دارای مؤلفه های چندگانه روانشناختی، اجتماعی، محیطی و اقتصادی است. توجه به این شاخص در شهرها به دلیل نقش آن به عنوان ابزاری کارآمد در مدیریت و برنامه ریزی شهری و بطور کلی تعیین میزان قابل زیست بودن شهرها فزونی یافته است. در شهرهای کشور، بافت های فرسوده از جمله مناطق شهری هستند که آهنگ تحولات کالبدی و رونق اقتصادی- اجتماعی آنها با سایر نقاط شهری مطابقت نداشته و سطح کیفی زندگی در آنها به سبب فرسودگی تنزل چشمگیر می یابد.
این در حالی است که توسعه شهری زمانی می تواند در جهت پایداری قرار گیرد که بتواند راهکارهایی مشخص، برای تامین مطلوب نیازهای خدماتی ساکنان ارائه دهد، بنابراین به علت نگرش بخشی، ضعف ساختاری مدیریت شهری و فقدان مشارکت مردمی، سازمان‌های خدمات رسان شهری نتوانستند به صورت کارا به توزیع فضایی عادلانه خدمات بپردازند.
در چند سال اخیر بسیاری از مناطق فرسوده حاشیه ای در ایران به شهر مجاور خود پیوسته اند تا از خدمات گسترده تر شهری برخوردار شوند اما مدیرعامل شرکت بازآفرینی شهری ایران در اینباره معتقد است که خدمات شهری در مناطق حاشیه نشین شهرها باید بیشتر مورد توجه قرار گیرد. مهدی عبوری با تاکید بر اینکه الحاق محدوده به شهرها مشکلی از ساکنان سکونتگاه‌های غیررسمی و مناطق حاشیه نشین حل نمی‌کند، اظهار داشته است: مشکلات این مناطق باید با ارائه یک برنامه راهبردی حل شود.
وی تاکید کرد: مدیریت شهری باید در ارائه خدمات شهری در سکونتگاه‌های غیررسمی نهایت تلاش خود را به کار گیرد تا شرایط زندگی برای مردم در این مناطق تسهیل شود.
عبوری با بیان اینکه ساکنان سکونتگاه‌های غیررسمی اغلب از افراد دهک‌های پایین جامعه هستند، عنوان کرد: متأسفانه به دلیل عدم نظارت دستگاه‌های ذیربط، جمعیت به حاشیه شهرها سرازیر شده است. بنابراین در بهسازی و توانمندسازی سکونتگاه‌های غیر رسمی توسط دستگاه‌ها و نهادهای ذیربط، فراهم کردن خدمات شهری، باید مورد توجه قرار گیرد.
این در حالی است که توجه بیشتر به اجرای طرح‌های بازآفرینی شهری و در نتیجه بازگشت ساکنان به محلات با ارزش و قدیمی، می‌تواند در جذب بیشتر گردشگر نیز موثر باشد. اما چنین اقدامی بر کیفیت زندگی شهروندان نقش پررنگی خواهد گذاشت و این از اهمیت بیشتری برخوردار است.
در همین زمینه یک کارشناس برنامه‌ریزی شهری گفت که بهسازی بافت فرسوده بر کیفیت زندگی شهری شهروندان اثرگذار است، به این معنا که هر چه میزان بهسازی و بازسازی بافت فرسوده بیشتر باشد و یا به تعبیری هر چه بافت سکونتگاهها از کیفیت بهتری برخوردار باشد، زندگی در اینگونه بافتها از شادابی و سلامت بیشتری برخوردار است.
صادق صیدبیگی اظهارکرد: شهر به عنوان یک بستر زیست بشر، چگونگی آن نقش اساسی در احساس رضایتمندی شهروندان دارد و همچنین عامل یک شکل دهنده سبک زندگی انسان و تعیین‌کننده کیفیت زیست آن به حساب می‌آید؛ در واقع افزایش کیفیت زندگی در یک معنا ترویج و توسعه مفاهیم کیفیت محیط زندگی مردم است تا بتوان بهترین شیوه‌های زیستی را برای آنها فراهم کرد.
این کارشناس برنامه‌ریزی شهری با اشاره به اینکه کیفیت زندگی شهری یکی از مهمترین حوزه‌های تحقیقات شهری در بسیاری کشورهای دنیا است، تصریح کرد: تغییرات کیفیت زندگی در مقیاس‌های کوچک به خصوص مقیاس های درون شهری به خوبی شناسانده نشده است؛ علی رغم اینکه سیاستگذاران و برنامه ریزان در سطوح بین المللی و ملی برافزایش قابلیت شهرها برای بهبود کیفیت زندگی انسان ها تأکید دارند، اما هنوز این موضوع مورد توجه آنچنانی قرار نگرفته است.
اما درواقع در ادبیات اخیر دنیا واژه بازآفرینی شهری به عنوان یک واژه عام که مفاهیم دیگری نظیر بهسازی، نوسازی، بازسازی، توانمندسازی و روان بخشی را در برمی گیرد، به کار می رود. براساس تعریف ایشان، بازآفرینی شهری فرآیندی است که به خلق فضای شهری جدید با حفظ ویژگی های اصلی فضایی (کالبدی و فعالیتی) منجر می گردد. در این اقدام، فضای شهری جدیدی حادث می شود که ضمن شباهت های اساسی با فضای شهری قدیم، تفاوت های ماهوی و معنایی را با فضای قدیم به نمایش می گذارند. به عبارت دیگر بازآفرینی شهری نگرش و اقداماتی جامع و یکپارچه برای حل مشکلات شهری منطقه هدف عملیات است که در نهایت به یک پیشرفت پایداری اقتصادی، کالبدی، اجتماعی و محیطی خواهد انجامید.
هدف از اجرای سیاست های بازآفرینی شهری و برنامه های تجدید حیات شهری نیز ارتقا شرایط کیفی زندگی در سکونت گاه ها از طریق ایمن سازی و مقاوم سازی ساختمان ها، توسعه و بهبود زیرساخت های شهری، تأمین خدمات شهری موردنیاز، آموزش ساکنان، ایجاد فرصت های شغلی، تقویت نهادهای مدیریت محلی و دفاتر خدمات محله ای مردم نهاد، الگوسازی و ترویج قواعد و دستورالعمل های کیفی ساخت و ساز است. علاوه بر این، بازآفرینی شهری بر این مطلب تأکید دارد که طرح و اجرای هرگونه روش برای مقابله با مشکلات شهرهای بزرگ و کوچک، باید دارای اهداف بلندمرتبه و راهبردی باشد.
بنابراین بدون شک بهسازی بافت فرسوده بر کیفیت زندگی شهری شهروندان اثرگذار است، به این معنا که هرچه میزان بهسازی و بازسازی بافت فرسوده و یا به تعبیری هرچه بافت سکونتگاهها از کیفیت بهتری برخوردار باشد، زندگی در اینگونه بافت ها از شادابی و سلامت بیشتری برخوردار است و ساکنان رضایت بیشتری از کیفیت زندگی در شهر دارند.
