تورگردانی و سرگردانیِ مرال‌های عاشق!
تورگردانی و سرگردانیِ مرال‌های عاشق!

مائده مطهری زاده فصل گاوبانگی هر ساله در گستره زیبای جنگل‌های هیرکانی (در استان‌های مازندران، گیلان، گلستان و سمنان) از ۱۵ شهریور تا ۱۵ مهرماه ادامه می‌یابد و در طول این مدت یک ماهه مرال‌ها یا همان گوزن‌های قرمز فرصت دارند تا با انتخاب جفت، برای تولید مثل و بقای خود تلاش کنند. آنطور که […]

مائده مطهری زاده
فصل گاوبانگی هر ساله در گستره زیبای جنگل‌های هیرکانی (در استان‌های مازندران، گیلان، گلستان و سمنان) از ۱۵ شهریور تا ۱۵ مهرماه ادامه می‌یابد و در طول این مدت یک ماهه مرال‌ها یا همان گوزن‌های قرمز فرصت دارند تا با انتخاب جفت، برای تولید مثل و بقای خود تلاش کنند.
آنطور که در سال‌های گذشته نیز مرسوم بوده است، ادارات محیط زیست در استان‌هایی که گاوبانگی در آنها انجام می‌شود، با برپا کردن چادرهای محیط‌بانی و تشدید نظارت‌ها در نقاط کانونیِ قلمرو مرال‌ها، در حفظ و مراقبت از این گونه‌های زیبای ایرانی می‌کوشیده‌اند، تا مبادا صدایِ این وحوشِ زیبا به هنگامِ سرمستی و ارسالِ پیامِ عشق به گوزن‌های ماده، عده‌ای شکارچی از خدا‌بی‌خبر را به طمعِ خام بیندازد!
اما چند سالی‌ است به غیر از تهدیدی به نام شکارچی، پایِ تورهایِ طبیعت‌گردی هم به ماجرایِ گاوبانگی باز شده و این خود، بزرگ‌ترین تهدید برای مراسم عشق‌ورزیِ مرال‌ها که باید در امنیت و آرامش کامل برگزار شود، به شمار می‌رود.

تورها، امنیت و آرامش مرال‌ها را در فصل تولید مثل برهم می‌زنند
سهیل اولادزاد، فعال محیط زیست در این باره به خبرنگار ما می‌گوید: تا سال‌های قبل، به غیر از محیط‌بانان، عده‌ای از فعالین و کارشناسان محیط زیست و حیات وحش که به صورت مستقل از سازمان محیط زیست فعالیت می‌کردند، نیز در چادرهایی تحت عنوان چادرهای گاوبانگی برای رصد و پایش رفتار مرال‌‌ها حضور داشتند؛ اما طی دو سه سال اخیر، بسیاری از تورلیدرها تحت عنوان طبیعت‌گردی و تماشای گوزن‌ از نزدیک، پول‌های هنگفتی را از متقاضیان گرفته و با استقرارِ اکیپ‌های پرجمعیت، سر و صدای بسیاری را در کانونِ قلمروِ گوزن‌های قرمز به راه انداخته و امنیت و آرامش مرال‌ها را در فصل تولید مثل برهم می‌زنند.
به گفته اولادزاد، ادارات محیط زیست مربوطه اعلام کرده‌اند که هیچ مجوزی از سوی آنها برای برگزاری این تورهای پر سر و صدا و تهدیدکننده ارائه نشده و تورلیدرها گویا با هماهنگیِ برخی از محیط‌بانان راهی این مناطق می‌شوند.
اولادزاد ادامه داد: افزایش حضور این تورهای پرتعداد در مناطق اجرای گاوبانگی، می‌تواند امکان زاد و ولد مرال‌ها در این فصل را به خطر بیندازد و با توجه به اهمیت این گونه جانوری، به عنوان بزرگ‌جثه‌ترین حیوان علفخوار بومی جنگل‌های هیرکانی ادارات محیط‌زیست استان‌های مازندران، گلستان، گیلان و سمنان نباید به راحتی از این موضوع عبور کنند.
آنطور که اولادزاد در ادامه سخنانش می‌گوید: در گذشته خبری از حضورِ این تورهای طبیعت گردی (بخوانید تفریحی) نبوده و تعداد کمی از افراد متقاضی هم که برای مشاهده گوزن‌ها به همراه محیط‌بانان راهی این مناطق می‌شدند، نه تنها هیچ پولی پرداخت نمی‌کردند، بلکه باید در نهایتِ سکوت و با لباس استتار در منطقه حاضر شده و حتی در امر حفاظت به محیط‌بانان کمک می‌کردند اما اکنون عده‌ای از تورلیدرها با گرفتنِ مبالغِ هنگفت از افراد، (بعضا تا مبلغ سه میلیون تومان برای یک شب) برای خود کاسبی به راه انداخته‌اند!
همانطور که در استوری‌های اینستاگرامی این فعال محیط زیست هم به آن اشاره شده است، کلکسیونی از تورهای گردشگری تهدید‌کننده در مراسمِ گاوبانگی حضور دارند.
کمپِ گاوبانگی سرخدار در سیاهرودبار گیلان تا رودبارک و منطقه حفاظت شده پرور سمنان که در تمام طول فصل گاوبانگی تورهای مختلفی را اجرا می‌کنند آن هم با در نظر گرفتن برنامه‌های مهیج و فریبنده همچون ترکینگ در ناحیه اکوتون جنگل‌های هیرکانی و مشاهده پرندگان، خرس، مرال، هما، سهره سیاه و … و شب‌مانی و کمپ در مناطق بکر و کیلومترها پیمایش، که قطعا همگی این فعالیت‌ها، با سر و صداهای بسیار و رفتارهای کاملا پرخطر برای مَرال‌های عاشق همراه خواهد بود!
برخی از این تورلیدرها نیز با ولخرجی و دست و دلبازیِ تمام، گردشگرانِ ثروتمندِ خود را سوار بر اتومبیل‌های کلاسیک و بنز و بی ‌ام و، راهی این سفرِ هیجان‌انگیز کرده‌اند!
هیجانی که می‌تواند به قیمتِ کاهش زاد و ولدِ مرال‌های قرمز و زیبای بومی جنگل‌های هیرکانی و در نهایت به خطر افتادن بقای نسل آنها تمام شود.

ممنوعیت ورود تورهای گردشگری و طبیعت گردی در ایام گاوبانگی(فصل مستی مرالها) در جنگل‌های مازندران
اما در همین راستا سری زدیم به سایت‌های ادارات کل محیط زیست مازندران، گیلان، گلستان و سمنان تا ببینیم در این باره چه گفته‌اند.
اداره کل محیط زیست مازندران تنها اداره‌ای بود که در این باره با انتشار یک اطلاعیه مهم نسبت به برگزاری آسیب‌زایِ تورهای گردشگری در فصل گاوبانگی واکنش نشان داد.
روابط عمومی حفاظت محیط زیست مازندران در اطلاعیه خود تاکید کرده است که به علت حساسیت فصل مستی مرال و به منظور جلوگیری از هرگونه اختلال زیستی در این ایام ، اعزام هرگونه تور گردشگری به زیستگاه‌ها و محدوده‌های جنگلی زیست مرال ممنوع است و ماموران محیط زیست مستقر در چادرها از ورود تورهای گردشگری و طبیعت گردی به زیستگاه‌ها و محدوده‌های جنگلی زیست مرال جلوگیری می‌کنند.
محیط زیست مازندران از افراد علاقه‌مند به حیات وحش به ویژه بومی‌ها خواست تا در صورت تمایل برای مشارکت در حفاظت از مرال‌ها با همکاری
محیط‌بانان، نخست نسبت به ارائه تقاضای کتبی به اداره کل حفاظت محیط زیست مازندران اقدام کنند.

فلسفه حضور تورهای گردشگری در فصل گاوبانگی چیست؟
کورس ربیعی مدیرِ نظارت بر حیات وحشِ محیط زیست مازندران نیز در این باره گفت: اصلا قرار نیست که گاوبانگی، محلی برای تورگردانی و نمایش‌های آن چنانی و تبلیغات و کاسبی برای تورهای مختلف باشد!
ربیعی ادامه داد: ما تا جایی که امکان دارد سعی کردیم با افزایش شیفت‌های محیط‌بانی در این مناطق، علاوه بر تامین امنیت برای مرال‌ها، از این گونه‌های منحصربفرد جنگل‌های هیرکانی در فصل مهم و حیاتی گاوبانگی مراقبت کنیم. هنوز معلوم نیست که این تورها، با چه هدف و توجیهی در این فصل مهم از زندگی مرال‌ها وارد مناطقِ گاوبانگی می‌شوند؟ آیا بناست از مرال‌ها مراقبت کنند یا آنکه می‌خواهند جلوی متخلف و شکارچی را بگیرند؟
یک نفر به نمایندگی از آنها به سازمان محیط زیست یا ادارات استانی تابعه مراجعه کنند تا مشخص شود دقیقا نفسِ حضور آنها با آن جمعیت‌های بسیار و پر سر و صدا چیست؟ مسلم است که نمی‌شود با حضور پرخطر و تهدیدزا برای مرال‌ها آن هم در فصلی که آنها نیاز به آرامش بسیار دارند، با گرفتن عکس از مرال و گذاشتن در صفحات مجازی، دوستی خود را با طبیعت اثبات کرد و اسم این کار را هم گذاشت طبیعت‌گردی!
وی با بیان اینکه مرال‌ها در فصل سرمستی و گاوبانگی، به صورت جمعیت‌‌های پراکنده در مناطق حضور دارند گفت: همین حضور آشکار و بانگی که برمی‌آورند، امکانِ شکار آنها را از سوی شکارچیان غیرمجاز تشدید می‌کند و به همین خاطر نیز ما با روانه کردنِ اکیپ‌های محیط بانی در این مناطق، راه را بر شکارِ این گونه مهم و ارزشمند توسط شکارچیان می‌بندیم و اینجاست که حضور بی‌ضابطه گردشگران در این محل‌ها کار را برای حفظ و صیانت از این گونه زیبای ساکن در جنگل‌های هیرکانی سخت و دشوار کرده و موقعیت را برای سوء‌استفاده شکارچیان از این شلوغی فراهم می‌کند.
به گفته‌ی ربیعی، بین ۶۰۰ تا ۸۰۰ مرال در گستره جنگل‌های هیرکانی واقع در مازندران زیست می‌کنند.

معنای واقعی طبیعت‌گردی
طبیعت‌گردی که معادلِ واژه اکوتوریسم در زبان انگلیسی است در واقع، به نوعی از گردشگری علمی و بی‌خطر در طبیعت گفته می‌شود که با کمترین آسیب به طبیعت و حیات وحش همراه باشد.
بنابراین، آنچه اکنون با عنوانِ طبیعت‌گردی در ایران مشاهده می‌کنیم، به معنای واقعی کلمه طبیعت‌گردی نبوده، بلکه به معنای گردش در طبیعت است!
یک جمله معروف در فرهنگِ صحیحِ گردشگری طبیعت در جهان وجود دارد که می‌‎گوید:« به جز ردپا، هیچ اثری نباید در طبیعت باقی بماند!» و حالا باید دید نسبت گردشگرانِ طبیعت در ایران با این جمله زیبا چیست!