زهرا ایران‌‌شاهی صنعت هوایی ایران، همچون سایر شئون حمل‌ونقل، روزهای خوب و بد به خود کم ندیده است. روزهایی که حالا بخشی از تاریخ اجتماعی ایران شده‌اند. هرگاه این تاریخ را مرور می کنم ناخودآگاه یاد جمله ای از محمود دولت آبادی نویسنده شهیر ایرانی در کتاب ارزشمند «جای خالی سلوچ» می افتم که می […]
زهرا ایران‌‌شاهی
صنعت هوایی ایران، همچون سایر شئون حمل‌ونقل، روزهای خوب و بد به خود کم ندیده است. روزهایی که حالا بخشی از تاریخ اجتماعی ایران شده‌اند. هرگاه این تاریخ را مرور می کنم ناخودآگاه یاد جمله ای از محمود دولت آبادی نویسنده شهیر ایرانی در کتاب ارزشمند «جای خالی سلوچ» می افتم که می گوید: روزگار همیشه بر یک قرار نمی ماند. روز و شب دارد، روشنی دارد، تاریکی دارد، کم دارد، بیش دارد. دیگر چیزی از زمستان باقی نمانده، تمام می شود، بهار می‌آید. زمستان‌هایی نظیر حادثه غم بار پرواز ۶۵۵ ایران ایر که در تاریخ ۱۲ تیر ۶۷ رخ داد اگرچه تلخ اما تمام شدند و حالا خبری مسرت بخش کام اهالی صنعت را شیرین می کند و آن انجام پرواز تهران-مشهد و بالعکس توسط دو بانوی خلبان کشورمان در روز دوشنیه ۲۲ مهرماه ۹۸ است.
نشاط جهانداری و فروز فیروزی در دو نوبت ۱۶۰ و ۱۷۱ مسافر را به سلامت به مقصد رساندند و این اتفاق که برای نخستین بار در تاریخ ایران رخ داد، خط بطلانی است بر کلیشه های جنسیتی که بعضا مطرح می شوند و زنان را نسبت به انجام کارهای فنی ناتوان می بینند. اما علاوه بر اینکه این دست اتفاقات مرهون تلاش خود این افراد باشد، نتیجه نوع نگاه مسئولانی که به اینگونه توانمندی ها ایمان دارند نیز هست.
بنابراین اگر بگویم که مسئولان حمل ونقل هوایی ایران در ادوار مختلف تاریخ این صنعت، پیشتاز حضور زنان بوده اند، سخن گزافی نیست. نوع نگاهی که در بدنه وزارت راه و شهرسازی هم مشاهده می شود و ماحصلش از نظر اجتماعی هر برایند مثبتی که داشته باشد، پرورش نیروی متخصص با توسل به استعدادیابی هوشمندانه و نه بر اساس جنسیت را به دنبال دارد.
این در حالی است که سیاوش امیرمکری، مدیرعامل شرکت فرودگاه‌ها و ناوبری هوایی ایران در حکم انتصاب نخستین زن مدیر فرودگاهی کشور به عنوان مدیرعامل فرودگاه آبادان نیز بر توانمندی زنان در این صنعت چه در بخش های فنی و مهندسی و چه اجرایی تاکید کرده بود و اعتماد به تخصص را اصل اساسی در این صنعت عنوان کرده بود.
اما از دیگر اخبار خوشی که این روزها در مورد همه بخش های صنعت حمل ونقل می شونیم، رشد مشارکت بخش خصوصی در پروژه های وزارت راه و شهرسازی است. می توان گفت که شقوق این صنعت، هرکدام به فراخور سهمی که از بازار حمل ونقل دارند، بهره ای هم از حضور بخش خصوصی دارند. بخش جاده ای و دریایی شاید بیش از بخش ریلی و سپس هوایی. اما سهم بخش خصوصی با شرکت‌های قدری که در بخش هوایی وجود دارند روبه افزایش است و خبرها حاکی از این است که اعتماد متقابلی بین بخش خصوصی و دولتی در جریان است.
این در شرایطی است که تحریم های دولت امریکا خیال زمین گیر شدن صنعت را داشته است اما کاهش وابستگی‌های علمی، تکمیل پوشش راداری به لطف حضور بخش خصوصی و دریافت رتبه قابل قبول در بولتن تحلیل‌گران ENAC از جمله فرصت‌های تحریم صنعت هوایی طی چند سال اخیر بوده است.
معاون علمی و فناوری ریاست جمهوری در همین ارتباط گفته است که در شرکت‌های دانش‌بنیان در حوزه تعمیر، نگهداری و ساخت قطعات هواپیما قابلیت‌های خوبی ایجاد شده است. سورنا ستاری با اشاره به تجربیات کسب شده در زمینه تعمیر و نگهداری هواپیماهای مسافربری و نظامی در کشور ابراز امیدواری کرد که این رویداد زمینه را برای تعامل بیشتر میان شرکت‌ها فراهم کند.
وی با تاکید بر ضرورت اخذ استانداردها در حوزه هواپیماهای مسافربری، اظهار داشت: استانداردها خط قرمز هر سیستمی است و در شرکت‌های دانش‌بنیان در حوزه تعمیر، نگهداری و ساخت قطعات هواپیما قابلیت‌های خوبی ایجاد شده است. این در حالی است که این صنعت در ۴۰ سال گذشته به طور کامل تحریم بوده است، به طوری که حتی در زمان‌هایی که تحریم‌ها برداشته شد، این صنعت در بخش‌هایی همچنان با تحریم مواجه بوده است. ناگفته نماند که همین تحریم‌ها هم مزیت دانشی خوبی را در کشور ایجاد کرد و باعث شد که متخصصان زیادی در رشته‌هایی همچون مکانیک، هوافضا و الکترونیک فارغ التحصیل شوند و منجربه رشد این صنعت نیز بشوند. اخیرا اما سیاوش امیرمکری، مدیرعامل شرکت فرودگاه ها درباره ایجاد زیرساخت‌های هوانوردی و هوایی مناسب برای توسعه صادرات کالاهای مختلف با حضور بخش خصوصی گفت: امیدوارم با حمایت مسئولان ذیربط در دولت و مجلس شورای اسلامی (جهت رفع برخی از محدودیت های قانونی) و اطمینان بخش خصوصی به فرصت ایجاد شده در حوزه هواپیمایی عمومی کشور، شاهد آن باشیم تا در آینده نه چندان دور ضمن شکوفایی این بخش از صنعت بزرگ و مدرن هواپیمایی، نقاط مختلف کشور با ظرفیت های مختلف توریستی، کشاورزی، دامپروری و… به هم متصل گردد.
این در حالی است که علی عابدزاده، رییس سازمان هواپیمایی کشوری نیز پیش از این گفت: نقش و وظیفه ما در صنعت حمل ونقل هوایی نسبت به سال های گذشته سنگین‌تر شده است و بخش خصوصی کلید نجات صنعت حم‌ونقل هوایی است. بنابراین ثروتی هم که در اختیار بخش خصوصی قرار دارد باید با تدابیر مسئولان صنعت در بخش های دیگر همین صنعت سرمایه گذاری شود.
گفتنی است که صنعت حمل ونقل هوایی آنقدر جذابیت دارد که به رغم تمام سختی ها و حاشیه سود کم، همواره علاقه‌مندان فراوانی را جلب می کند. براین اساس تعداد متقاضیانی که از سازمان هواپیمایی کشوری درخواست مجوز تاسیس شرکت هواپیمایی دارند، عدد قابل توجهی است و در حال حاضر ۱۵ شرکت هواپیمایی در کشور وجود دارد که این شرکت ها در مجموع ۱۷۷ فروند هواپیما و ۳۲ هزار صندلی در اختیار دارند.
همچنین از این نکته نیز نباید غافل بود که صنعت هوایی صنعت مادر است و لزوم اجرای سیاست های کلی اصل ۴۴ قانون اساسی در بخش حمل و نقل به‌ویژه حمل و نقل هوایی وجود دارد اما این صنعت پیش از این به واسطه شرایط حساس اقتصادی و امنیتی خود نتوانسته است عملکرد مناسبی دراجرای اصل ۴۴ و خصوصی سازی ارائه کند. از این رو حضور بخش خصوصی در بخش شرکت های هواپیمایی و ارائه خدمات هوایی فرصت مغتنمی برای این صنعت است. البته بر کسی پوشیده نیست که تاسیس یک ایرلاین به استانداردها و شرایط خاصی نیازمند است که به هیچ عنوان از آن نمی توان گذشت. ولی با فراهم سازی شرایط مشابه در سایر بخش‌های صنعت و توجیه و اطلاع‌رسانی به سرمایه‌گذاران می‌توان شاهد رشد سرمایه‌گذاری در مجموعه صنعت حمل‌ونقل هوایی بود. ضمن اینکه افزایش توانمندی های متخصصان این صنعت، اعم از مرد و زن- نظیر آنچه در حضور بیشتر بانوان ذکر آن رفت- نیز نشان می دهد که می توان نسبت به تلاش ها و ظرفیت های داخلیِ ایجاد شده در صنعت هوایی اعتماد کرد. این در حالی است که عملکرد شرکت های هواپیمایی غیردولتی نیز طی سال های گذشته نیز نشان دهنده توان بالای مالی و تخصصی بخش غیردولتی و اداره امور آن است و با افزایش سرمایه گذاران بخش خصوصی در زمینه توسعه فرودگاه ها و بخش تعمیرات و نگهداری و… نیز بخش حمل و نقل هوایی کشور، با روند فعلیِ خود شاهد تحولات بسیار مثبتی خواهد بود.
