ماهور مهراد شکل گیری شهرها در جهان برابر است با مفهوم شکل گیری تمدن های بشری. به این معنا که هرجا از فراوانی آب و مواهب طبیعی برخوردار بوده، شهر ها هم در همانجا شکل گرفته است و به مرور زمان و از پس قرون متمادی دارای مراکز دینی، فرهنگی، اقتصادی شده اند. در شکل […]
ماهور مهراد
شکل گیری شهرها در جهان برابر است با مفهوم شکل گیری تمدن های بشری. به این معنا که هرجا از فراوانی آب و مواهب طبیعی برخوردار بوده، شهر ها هم در همانجا شکل گرفته است و به مرور زمان و از پس قرون متمادی دارای مراکز دینی، فرهنگی، اقتصادی شده اند.
در شکل گیری شهرها به این مفهوم، عوامل طبیعی مثل: پستی بلندی‌ها و توپوگرافی زمین، مسیر آبراهه، نوع خاک، پوشش گیاهی و عوامل اقلیمی مانند: تابش، باد، بارندگی نقش داشته اند. ضمن اینکه در فرم توده‌ها، اجزای معماری و ویژگی‌های کالبدی مانند: تناسبات، انواع مصالح و… تاثیر داشته‌اند. سپس با رشد بشر در قالب زندگی اجتماعی‌اش، عوامل اجتماعی، اقتصادی، انسانی، اعتقادی، آرمانی و جهان بینی، حکومتی، سیاسی و کالبدی بیشتر مورد توجه قرار گرفته اند. در دوره فعلی که عصر تکنولوژی است و با رشد جمعیت در کلان شهرها به دلیل تمرکز امکانات در آنها، توجه به ایجاد شهرهای جدید بیش از گذشته شده است. این الگو ۴ دهه در کشورهای پیشرفته اقتصادی تجربه شده است اما در کشور ما عمری بیش از دو دهه ندارد. اما آنچه مهم است نه رعایت الگوی زمانی، بلکه رعایت اصول شهرسازی به منظور به حداکثر رساندن مشارکت اجتماعی شهروندان، دسترسی آسان به مراکز اصلی و توجه به رعایت الگوهای زیست محیطی و ساختمان سازی در این شهرها است.
مدیرعامل شرکت عمران شهرهای جدید در اینباره معتقد است: در شهرهای جدید به الگوهای شهرسازی مدرن توجه شده است. حبیب‌اله طاهرخانی، احداث مجموعه شهرهای جدید را بزرگترین تجربه شهرسازی عملیاتی کشور اعلام کرده و افزود: ایجاد شرایط مناسب زندگی در این مناطق مأموریت اصلی ما به شمار می‌رود اما وجه دیگر این موضوع به متخصصان و برنامه ریزان شهری باز می گردد تا ضمن بررسی مشکلات راهکار و راه حل های مناسبی را ارائه دهند.
این در حالی است که نخستین نشست از سلسله نشست های تخصصی شرکت عمران شهرهای جدید تحت عنوان برنامه استراتژیک در شهرهای جدید با حضور حبیب اله طاهرخانی معاون وزیر راه و شهرسازی و مدیرعامل شرکت عمران برگزار شده است و طاهرخانی در این نشست با اشاره به اتخاذ سیاست ایجاد شهرهای جدید در اواخر دهه ۶۰ بیان کرد: در این دوران تیمی متشکل از متخصصین و کارشناسان حوزه شهرسازی دور هم جمع شده و با نگاهی به مسائل کلان شهرسازی کشور و همچنین بهره گیری از تجارب سایر کشورها به جمع بندی رسیدند که ما امروز از آن به عنوان سیاست ایجاد شهرهای جدید یاد می کنیم. معاون وزیر راه و شهرسازی در ادامه نخستین ایراد وارد شده به این سیاست را تکنوکراتیکی بودن این تجربه تلقی کرد و افزود: سرمنشأ تجربه مذکور صرفا از وزارت مسکن و شهرسازی وقت آغاز شده و اراده ای از سمت دولت نبود به همین دلیل از ابتدا منابع مالی مناسبی برای آن در نظر گرفته نشده و اعتقاد بر این بود که این سیاست می تواند خود، تأمین کننده نیازهای مالی اش باشد.
وی در این خصوص ادامه داد: به اعتقاد من این تصور، بدون شک تصمیمی اشتباه بوده است وهزینه های زیرساختی و زیربنایی عظیم توسعه شهری باید از ابتدا در نظر گرفته شده و با اتکای به ابزار زمین جلو نمی رفت چراکه زمین در طول مدت زمان ارزش پیدا کرده و ابتدای امر فاقد ارزش است. این مقام مسئول در ادامه سخنان خود اضافه کرد: در این راستا زمین های بسیاری در دهه اول ایجاد شهرهای جدید برای انجام امور آماده سازی و محوطه سازی به نوعی از حوزه وزارت خانه و دولت به عنوان ابزار توسعه شهری خارج شده و در اختیار مجامع دیگر مانند تعاونی ها قرار گرفتند، بدین ترتیب برنامه ریزی توسعه شهری از دست دولت خارج و برعهده مجامعی قرار گرفت که هرکدام برحسب نیاز و قدرت تامین مالی که داشتند، طی زمان های مختلف دست به امور توسعه ای می زدند.
مدیرعامل شرکت عمران شهرهای جدید عدم توسعه منسجم و رشد تکه تکه شهرهای جدید را یکی از مشکلات اصلی تمامی این شهرها در حوزه توسعه ای دانست و افزود: قطعا شکل گیری اجتماع منسجم مشروط به شکل گیری منسجم کالبدی است که طی مدت زمان گذشته معضل اصلی طرح های جامع به شمار می رود.
طاهرخانی با تأکید براینکه متأسفانه مدل مناسبی برای ایجاد شهرهای جدید در کشور از ابتدا توسط سیاستگزار انتخاب نشده است گفت: به اعتقاد من غفلت از شکل گیری نظام حمل و نقل و دسترسی انبوه و کم هزینه بین شهرهای جدید و مادر یکی دیگر از مشکلات اساسی سیاست ایجاد شهرهای جدید در کشور به شمار می رود که به مرور زمان شهرهای مارا با مشکل رو به رو کرده است. معاون وزیر راه و شهرسازی در این خصوص توسعه حمل و نقل ریلی را امری مقدم بر توسعه شهری در ایجاد شهرهای جدید دانست و افزود: بدون شک مسئله عدم اتوریته مدیریت کالبدی سرزمینی کشور نیز یکی دیگر از دلایل ناموفقی ما در تحقق اهداف طرح های توسعه ای است که از دیدگاه من باید مورد توجه اساسی قرار گیرد.
این مقام مسئول در بخش دیگری از سخنان خود بیان کرد: با وجود آنکه طرح های جامع دارای تجارب طولانی جهانی بوده و در کشور ما نیز به عنوان طرح غالب محسوب شده و در نظام برنامه ریزی مورد توجه هستند اما از موضوعات مهمی چون انتظارات جامعه و اولویت خواسته های مردم، چگونگی نظام تأمین مالی، فقر و مسائل مربوط به به حوزه اجتماع سازی و انسان محوری مغفول مانده اند.
وی همچنین خاطرنشان کرد: درحال حاضر مساله فقر با ورود بخشی از مسکن مهر به شهرهای جدید وارد شده و ما باید برای توانمندسازی و ظرفیت سازی آن برنامه ای جدی داشته باشیم، از سویی دیگر اجتماع سازی و شکل گیری هویت در این مناطق موضوعی نیست که ناگهانی اتفاق بیفتد و بدون شک وظیفه ما به شمار می رود تا بستر شکل گیری آن را فراهم کنیم.
این در حالی است که اساسا ساخت مسکن ارزان در راستای فقرزدایی است و سیاست های اقتصادی نتوانسته از افزایش فقر در شرایط اقتصادی فعلی که کشور تحریم نیز هست، جلوگیری کند. طاهرخانی در ادامه احداث مجموعه شهرهای جدید را بزرگترین تجربه شهرسازی عملیاتی کشور اعلام کرد و افزود: ایجاد شرایط مناسب زندگی در این مناطق مأموریت اصلی ما به شمار می رود اما وجه دیگر این موضوع به متخصصان و برنامه ریزان شهری باز میگردد تا ضمن بررسی مشکلات راهکار و راه حل های مناسبی را ارائه دهند. وی در پایان خاطرنشان کرد: مسائل شهرهای جدید باید در مجامع بزرگ مطرح شده و از دیدگاه حرفه مندان و همچنین جامعه محلی در رفع و پیشبرد آن استفاده شود.
گفتنی است که طیق این گزارش، مسائلی چون فقرزدایی، ظرفیت سازی نیروی انسانی، شفافیت در مدیریت و مسائل مالی شهری و مشارکت مردمی از نکات مورد توجه در طرح های شهرهای جدید است و در این طرح انتظارات و نیازهای مردم از شهر مورد توجه قرار داشته و در نهایت منجر به شکل گیری یک محیط شهری خوب و مناسب می شود.
همچنین در سال ۹۶ سند توسعه شهرهای جدید برای «ارتقای کیفیت زندگی در ۱۷ شهر جدید موجود» و «نحوه احداث ۱۱ شهر جدید دیگر (نسل نوین شهرهای جدید)» در قالب «شهرهای جدید ۱۴۲۰» تهیه و تدوین شده است. متولی ساخت و توسعه شهرهای جدید در دولت با تدوین این سند که حاصل سه دهه تجربه ایجاد و استقرار این شهرهاست، با تصویر کیفیت زندگی «شهرهای جدید تا سال ۱۴۲۰»، با استناد به آسیب‌شناسی وضعیت موجود ۱۷ شهر جدید مستقر در اطراف ۸ کلان‌شهر از یکسو و مطالعه الگوهای جهانی موفق در توسعه شهرهای جدید، «۱۰ نارسایی کلیدی» در نسل قدیم این شهرها را شناسایی کرده و برای رفع آنها و همچنین نحوه ایجاد نسل نوین شهرهای جدید، «۱۳ ماموریت شاخص» برای مدیران این شهرها ترسیم کرده که نشان از رشد مفاهیم توسعه شهری در ایران دارد.
