حمید اسلامی راد / نقشه‌های هواشناسی هوای روز جمعه پنج دی را آفتابی نشان می‌دادند اما همراه وزش باد تند در ارتفاعات بالای سه‌هزار متر، احتمال انباشت ابر در ساعاتی از روز و مه غلیظ در ارتفاعات بالا، احتمال توفان و بوران و بارش تگرگ و برف. آن هم در شرایطی که […]
حمید اسلامی راد /
نقشه‌های هواشناسی هوای روز جمعه پنج دی را آفتابی نشان می‌دادند اما همراه وزش باد تند در ارتفاعات بالای سه‌هزار متر، احتمال انباشت ابر در ساعاتی از روز و مه غلیظ در ارتفاعات بالا، احتمال توفان و بوران و بارش تگرگ و برف. آن هم در شرایطی که چهار روز پیاپی در البرز مرکزی برف باریده است.
برفی که تازه باریده است روی شیب‌های تند ماندگار نمی‌شود مگر این که یخ بزند. این را از کوهنوردهای پیشکسوت و حرفه‌ای آموخته‌ایم که پس از بارش برف نو کوه نرویم. بگذاریم طبیعت کار خودش را بکند. هر تکانه‌ای که بتواند با پژواک و لرزه‌افکنی بر برف تازه‌نشسته بر شیب‌ها و سینه‌کش‌ها اثر بگذارد می‌تواند به ریزش بهمن بینجامد.
زور آفتاب در کوهستان بیشتر است. تابش آفتاب یخ برف‌ها را باز می‌کند و آب در جویبارها راه می‌اندازد. طبیعتا برف نو در شیب‌ها و سینه‌کش کوه‌ها در برابر آفتاب تاب‌آوری ندارد و زیر پایش شل میشود و فرومی‌ریزد.
همه چیز در کنار هم جور چیده شده بود تا کام نخستین جمعه زمستان ۹۹ را تلخ کند. هم برف نو که تا بامداد جمعه در البرز مرکزی همچنان می‌بارید، هم تابش آفتاب، هم وزش باد تند که پیش‌بینی شده بود بالای ۴۰ کیلومتر بود. تنها یک تکه جورچین مانده بود آن هم با بی‌توجهی به هشدارها و حضور کوهنوردان در مسیرهای کوهنوردی البرز مرکزی جور می‌شد.
بسیاری از گروه‌های حرفه‌ای برنامه روز جمعه خود را لغو می‌کنند. اما کسانی بی‌توجه به وضعیت آب‌وهوایی کوهستان البرز مرکزی پیگیر اجرای برنامه خود می‌شوند. برخی از آنها کوهنوردان آموزش‌دیده‌اند برخی کوهنوردهای کم‌تجربه که به پشتوانه حرفه‌ای‌ها همراه و همنورد آنها شده‌اند. برخی امکانات و ابزار مناسب را نیز همراه ندارند.
با توجه به پیش‌بینی‌های هواشناسی انتظار می‌رفت مجموعه تله‌کابین و پیست اسکی توچال تعطیل اعلام شود. گروهی از اسکی‌بازها و مردمی که برای تفریح آمده بودند با تله‌کابین به ایستگاه هفت می‌روند. کار جابه‌جایی تا ساعت ۹ صبح که باد و توفان آغاز میشود ادامه دارد. چنانچه تله‌کابین توچال و پیست اسکی تعطیل اعلام شده بود جدای کوهنوردانی که می‌خواستند به قله توچال بروند حتما برنامه خود را تغییر داده بودند؛ ۹۰درصد کوهنوردانی که تا قله توچال می‌روند به امید بازگشت با تله‌کابین تا قله می‌روند.
در ساعات آغازین روز جمعه تیم‌های امداد کوهستان چادرهای خود را در محل‌های همیشگی برپا کرده‌اند. فیلم‌ها نشان می‌دهد که بچه‌های امداد و نجات به کسانی که قصد صعود به ارتفاعات بالا را دارند پیشنهاد به بازگشت می دهند. حتی برخی که بالاتر رفته‌اند و وضعیت آب‌وهوا را ناجور دیده‌اند در راه بازگشت به کسانی که بالا می‌روند هشدار می‌دهند که بازگردند. اما برخی به این واپسین هشدارها هم توجه نمی‌کنند و به پیمایش خود ادامه می‌دهند. آنچه که نباید رخ می‌داد، رخ داد.
ورزش کوهنوردی با سه عنصر در ارتباط است. وضعیت زمین و بستری که ورزش در آن انجام میشود؛ وضعیت هوا؛ و توان کوهنورد یا کوهپیما که توان جسمی، دانش فنی و ابزار و امکانات او را دربر می‌گیرد. کوهنوردان حرفه‌ای همیشه توان و امکانات و ابزار خود را متناسب با وضعیت زمین و آب‌وهوا فراهم می‌کنند.
هنگام کوهنوردی در کوهستان ما با وضعیت زمین ناهمراه که پوشیده از برف و یخ است روبه‌روییم. پیمایش در برف و یخ توان بیشتری نیاز دارد و از سرعت پیمایش می‌کاهد. وضعیت هوا نیز که نامناسب باشد باد و بارش سرما فشار بیشتری بر توان و نیروی کوهنورد و پیماینده می‌آورد و حتی اگر با خطر سقوط بهمن و گم‌شدن روبه‌رو نشود، خستگی می‌تواند او را در برابر سرما به زانو دربیاورد و به داستان زندگیش پایان بدهد.
عمده مشکلی که برای کوهنوردان در هوای زمستانی پیش می‌آید توجه به علائم اولیه آب‌وهوایی و بی‌توجهی به تغییرات آب‌وهوا در پیمایش و همچنین بی‌توجهی به وضعیت بستر پیمایش است. چند سال پیش نیز بی‌توجهی به وضعیت بستر پیمایش در مسیر قله کل‌جنو در شهر ازنا لرستان، کوهنوردان خراسانی را گرفتار کرد و متاسفانه شمار زیادی از این گروه که پس از بارش برف نو در اشترانکو دست به صعود قله زده بودند که در راه برگشت گرفتار بهمن شدند و جان باختند. نگاهی به بیشتر حادثه‌های کوهستانی نشان می‌دهد کوهنوردان جانباخته عمدتا به خاطر برتر دانستن توان جسمی و توانایی حرفه‌ای خود بر وضعیت زمین و بستر و وضعیت آب‌وهوا گرفتار آسیب‌های محیطی شده‌اند و جان باخته‌اند. به‌ویژه این که شرایط آب‌وهوا در ارتفاعات بالای چهارهزار متر همواره ناپایدار است و این ناپایداری در زمستان دوچندان میشود.
توجه به شرایط محیطی و وضعیت بستر و آب‌وهوای کوهستان و جدی‌گرفتن مخاطرات کوهستان می‌تواند از میزان حوادث کوهنوردی بکاهد و به حفظ جان و زندگی کوهنوردان و لذت بیشتر از ورزش کوهنوردی بینجامد. در یک شرایط آب‌وهوایی خوب می‌توان صعود زمستانی خوشایند و لذت‌بخشی را تجربه کرد و با برف و یخ کوهستان هم سرخوش شد.
