این منبع مالی در فوتبال حرفه‌ای دنیا، بخش قابل‌توجهی از بودجه باشگاه‌ها را تامین می‌کند و نقش کلیدی در توسعه زیرساخت‌ها، جذب بازیکنان باکیفیت، و پرداخت دستمزدها دارد. اما در ایران، عدم اختصاص حق پخش تلویزیونی به باشگاه‌های فوتبال همواره یکی از چالش‌های اساسی بوده است. این مشکل ریشه در عوامل اقتصادی، حقوقی و مدیریتی دارد که نیازمند بررسی عمیق است.
نگاه اقتصادی صداوسیما به حق پخش
صداوسیما به عنوان نهاد انحصاری پخش تلویزیونی در ایران، درآمدزایی از طریق تبلیغات را یکی از اولویت‌های اصلی خود می‌داند. پخش مسابقات فوتبال با مخاطبان میلیونی، فرصت بسیار مناسبی برای جذب آگهی‌های تبلیغاتی است. با این حال، صداوسیما عموماً اعتقاد دارد که درآمد حاصل از تبلیغات، متعلق به این سازمان است و ضرورتی برای تقسیم آن با باشگاه‌های فوتبال نمی‌بیند.
در حالی که در بسیاری از کشورهای دنیا بخشی از درآمد تبلیغات تلویزیونی به باشگاه‌ها اختصاص می‌یابد، صداوسیما در ایران بر حفظ تمام این درآمدها برای خود پافشاری می‌کند. این موضوع به دلیل ساختار مالی ناپایدار صداوسیما است که برای تامین هزینه‌های خود، به شدت به درآمدهای تبلیغاتی وابسته است.
مشکلات حقوقی و عدم شفافیت قوانین
یکی از موانع اصلی در پرداخت حق پخش به باشگاه‌ها، نبود قوانین شفاف و الزام‌آور در این زمینه است. در کشورهای دیگر، قوانین مشخصی برای تقسیم درآمدهای حاصل از حق پخش وجود دارد که میان باشگاه‌ها، لیگ، و شبکه‌های تلویزیونی توزیع می‌شود. اما در ایران، چنین قوانین جامعی وجود ندارد.
در مواردی که باشگاه‌ها تلاش کرده‌اند از مسیرهای قانونی این حق را مطالبه کنند، با موانع زیادی مواجه شده‌اند. نبود یک چارچوب حقوقی شفاف، باعث شده تا اختلافات میان صداوسیما، فدراسیون فوتبال، و باشگاه‌ها به نتیجه مشخصی نرسد.
ساختار مدیریتی و عدم استقلال باشگاه‌ها
یکی دیگر از دلایل عدم پرداخت حق پخش، ساختار مدیریتی فوتبال ایران است. بسیاری از باشگاه‌های ایرانی به طور مستقیم یا غیرمستقیم تحت مالکیت نهادهای دولتی یا شبه‌دولتی هستند. این موضوع باعث شده تا باشگاه‌ها نتوانند به صورت مستقل برای حق پخش تلویزیونی مذاکره کنند و به نوعی تحت تاثیر سیاست‌های کلان دولت قرار گیرند.
از سوی دیگر، فدراسیون فوتبال نیز نتوانسته نقش موثری در این زمینه ایفا کند. فدراسیون فوتبال به عنوان نهاد حاکمیتی این ورزش، وظیفه دارد از حقوق باشگاه‌ها دفاع کند. اما ضعف مدیریتی و عدم توانایی در مذاکره با صداوسیما، باعث شده این موضوع به سرانجام نرسد.
تبعات عدم پرداخت حق پخش به باشگاه‌ها
نبود درآمد از حق پخش تلویزیونی، مشکلات مالی گسترده‌ای را برای باشگاه‌های ایرانی ایجاد کرده است. بسیاری از باشگاه‌ها با بدهی‌های کلان دست و پنجه نرم می‌کنند و توانایی جذب بازیکنان باکیفیت یا توسعه زیرساخت‌های خود را ندارند. این مسئله همچنین بر کیفیت لیگ فوتبال ایران تاثیر منفی گذاشته و فاصله آن با لیگ‌های معتبر آسیایی و جهانی را افزایش داده است.
از سوی دیگر، این وضعیت باعث افزایش وابستگی باشگاه‌ها به منابع ناپایدار مانند کمک‌های دولتی یا درآمدهای کوتاه‌مدت شده است. در حالی که باشگاه‌های حرفه‌ای در دنیا از طریق منابع پایداری مانند حق پخش، فروش بلیت، و اسپانسرینگ درآمدزایی می‌کنند، باشگاه‌های ایرانی همچنان به کمک‌های مقطعی متکی هستند.
مشکل چگونه حل می‌شود؟
برای حل این مشکل، نیاز به تغییرات اساسی در ساختار حقوقی و مدیریتی فوتبال ایران است. برخی از راه‌حل‌های پیشنهادی عبارتند از:
۱٫ تدوین قوانین شفاف و الزام‌آور
مجلس شورای اسلامی یا سایر نهادهای قانون‌گذاری می‌توانند با تدوین قوانینی مشخص، صداوسیما را ملزم به پرداخت سهمی از درآمدهای تبلیغاتی به باشگاه‌ها کنند.
۲٫ ایجاد نهاد مستقل برای مدیریت حق پخش
ایجاد یک نهاد مستقل که وظیفه مدیریت و توزیع درآمدهای حاصل از حق پخش را برعهده داشته باشد، می‌تواند به شفافیت و عدالت در این زمینه کمک کند.
۳٫ تقویت استقلال باشگاه‌ها
باشگاه‌ها باید از لحاظ مدیریتی و مالی مستقل شوند تا بتوانند به صورت حرفه‌ای در این زمینه مذاکره کنند.
۴٫ افزایش همکاری با پلتفرم‌های دیجیتال
استفاده از پلتفرم‌های پخش اینترنتی می‌تواند به عنوان جایگزینی برای پخش سنتی مطرح شود و درآمدهای جدیدی برای باشگاه‌ها ایجاد کند.
در نهایت، حق پخش تلویزیونی یک حق قانونی و منطقی برای باشگاه‌هاست که می‌تواند نقش مهمی در توسعه فوتبال ایران ایفا کند. صداوسیما، باشگاه‌ها، و فدراسیون فوتبال باید با همکاری یکدیگر، راه‌حلی برای این موضوع پیدا کنند تا فوتبال ایران بتواند به استانداردهای بین‌المللی نزدیک شود.
- نویسنده : مهسا حسینی
