شهلا منصوریه- دبیر گروه اجتماعی / مهمان دوستی بودم و وقتی زنگ خانه را زدم با خوشرویی در را باز کرد و با لبخند همیشگی اش گفت: به خانه یک نفره من خوش آمدی. بعد از حال و احوال گفت: «من تا به حال، نمی‌دونستم کسانی که به تنهایی زندگی می کنند، هم خانواده […]
شهلا منصوریه-
دبیر گروه اجتماعی /
مهمان دوستی بودم و وقتی زنگ خانه را زدم با خوشرویی در را باز کرد و با لبخند همیشگی اش گفت: به خانه یک نفره من خوش آمدی. بعد از حال و احوال گفت: «من تا به حال، نمی‌دونستم کسانی که به تنهایی زندگی می کنند، هم خانواده گفته می شه! پس لابد اگر امثال ماها زیاد شدن، عجیب نیست؟»
مینا، چند سالی است که تنها زندگی می کند. درست از زمانی که پدر و مادرش را در یک تصادف از دست داد. با سهم الارثی که دریافت کرده توانسته یک آپارتمان نقلی در غرب تهران رهن کند. او ۳۵ سالش است و با همان لبخند همیشگی اش می گوید: «همه چیز خانه ام، یک نفره است، حتی یخچال و اجاق گازم.»
واقعا همه‌چیزش یک‌نفره بود و در کمال خوش سلیقگی دکور خانه نقلی اش را چیده بود. از کاناپه تخت خواب شو که در نشیمن قرار داشت و به اشکال مختلف از استفاده می کرد؛ شب ها، به شکل تخت خواب و روزها هم به شکل مبل راحتی برای دیدن و تماشای تلویزیون و فیلم. در آشپزخانه اش هم تمام وسایل و حتی آذوقه های تغذیه هم یک نفره بود. در کابینت هایش چیز زیادی پیدا نمی شد، و تمام ظروف هم در عین سادگی با سلیقه خاصی چیده بود.
مینا با اینکه کارمند است اما از این وضعیت ناراضی نیست و دلیل مجرد ماندنش را هم شرایط اقتصادی و عدم امنیت شغلی می داند. هنگام صرف غذا هم می‌گوید: «چه جالب. به من می‌گن خانواده…»
۵/۵ میلیون خانوار تک نفره در ایران
آماری که به تازگی رئیس گروه توانمندسازی خانواده و زنان سازمان بهزیستی منتشر کرد، نگران کننده به نظر می رسد. دکتر معصومه توکلی می گوید: در حال حاضر حدود ۵.۵ میلیون خانوار تک نفره در ایران زندگی می کنند. وی با اشاره به این که خانوارهای تک نفره در نتیجه برنامه‌ریزی‌های نادرست به وجود آمده‌اند، اظهار کرد: افرادی که به شکل انفرادی زندگی می کنند یک خانوار تک نفره به شمار می آیند و الصاق لفظ خانواده به این افراد صحیح نیست.
آنگونه که رئیس گروه توانمند سازی خانواده و زنان سازمان بهزیستی کشور می گوید: در بسیاری از مواقع یک زن یا مرد در اثر مرگ یا متارکه شریک زندگی خود را از دست می دهد و از شکل خانواده به خانوار تک نفره تبدیل می شود. همچنین دانشجویانی که به تنهایی در محل تحصیل خود زندگی می کنند، یک خانوار تک نفره هستند، اما پس از برگشت به جمع خانواده و شهر مبدا عضو خانواده به شمار می آیند.
۱توکلی با بیان اینکه عدم پیشگیری از وقوع حوادث مختلف و ناکارآمد بودن سیستم امداد تا موضوعاتی مانند طلاق و فوت و مشکلات اقتصادی مهمترین دلایل شکل‌گیری خانوارهای تک نفره محسوب می شوند افزود: مدرنیته امکان و بستری را فراهم کرده که افراد به راحتی بتوانند به صورت تک نفری زندگی کنند و مسیر زندگی را پیش ببرند. همچنین رشد آمار خانوارهای تک نفره در ایران به تناسب رشد این معضل در مقیاس جهانی نیست، در حالی که در سالهای گذشته تعداد خانوارهای تک نفره در کشور مورد رشد و افزایش کمی قرار گرفته است.
وی با اشاره به این که در حوزه خانوارهای تک نفره بررسیهای کامل و جامعی را در اختیار نداریم، عنوان کرد: در حال حاضر حدود ۵.۵ میلیون خانوار تک نفره در ایران زندگی می کنند، اما به این آمار نمی توان استناد کرد. به گفته توکلی بیش از ۲۰ میلیون خانوار در کشور زندگی می کنند.
خانواده گسترده
اگر ساعت زمان را کمی به عقب‌تر برگردانیم، با خانواده‌های درازشکلی روبه‌رو می‌شویم که چند نسل را زیر یک سقف و در یک خانه مشترک دور هم جمع کرده بود. جامعه‌شناسان به این سبک زندگی گروهی که معمولا پدر بزرگ مادربزرگ، پدر، مادر، فرزندان به همراه عمه، عمو و عموزادگان در زیر یک سقف زندگی می‌کردند، خانواده گسترده می‌گفتند. خانواده‌های گسترده با ظهور خانواده هسته‌ای که شامل زن و شوهر و فرزندان بود، عقب‌نشینی کرد.
خانواده‌های هسته‌ای که در دهه‌های سی و چهل خورشیدی در کشور عمومیت پیدا کرد، اکنون در تهدید گسترش زندگی‌های تجردی و خانواده‌های تک‌نفره است. بر اساس نتایج یک پژوهش که از سوی شهلا کاظمی‌پور جمعیت‌شناس در روزنامه همدلی ارائه شده، نسبت خانوارهای تک‌نفره ظرف یک دهه از سال ۸۵تا ۹۵ دو برابر شده است، به این ترتیب در سال ۹۵، ۵/۸درصد (هشت و نیم درصد)از خانوارهای کشور را خانوارهای تک نفره تشکیل می‌دادند که ۴/۶۶درصد (شصت و شش و چهاردهم درصد) از این خانوارهای تک‌نفره زن سرپرست هستند. این آمار در سال ۸۵، ۲/۵درصد(۲۵دهم درصد) بوده است.
به گفته این جمعیت‌شناس، درصد مردان تکزیست ۲۰ تا ۴۴ سال به کل جمعیت ۲درصد و این رقم در مرد زنان یک درصد است. همچنین ۶ درصد از مردان ۲۰ تا ۴۴ ساله تکزیست تاکنون ازدواج نکرده‌اند. این رقم در مورد زنان ۳درصد است. جامعه‌شناسان به تاخیر افتادن سن ازدواج، بی نیازی مالی به خانواده، افزایش میزان طلاق، مهاجرت‌های شغلی و تحصیلی و سالمندی را مهمترین عواملی می‌دانند که باعث رشد تنهازیستی در کشورو تهدید نهاد خانواده شده است.
