جمله گروه اقتصاد: بعد از پلیسی شدن فضای سیاسی و اجتماعی ایران در چند ماه اخیر که با توجه به ناآرامی ها ضروری به نظر می رسد، حالا فضای پلیسی به حوزه اقتصاد هم سرایت کرده است. افزایش افسارگسیخته نرخ دلار و سقوط روزانه ارزش پول ملی اولین قربانی اش را در بانک مرکزی گرفت […]
جمله گروه اقتصاد: بعد از پلیسی شدن فضای سیاسی و اجتماعی ایران در چند ماه اخیر که با توجه به ناآرامی ها ضروری به نظر می رسد، حالا فضای پلیسی به حوزه اقتصاد هم سرایت کرده است. افزایش افسارگسیخته نرخ دلار و سقوط روزانه ارزش پول ملی اولین قربانی اش را در بانک مرکزی گرفت و «صالح آبادی» که با یک دنیا آرزو و وعده بر سر کار آماده بود دو سالگی دولت را ندید و ناچار به کناره‌گیری شد، یا بهتر است بگوییم ناچار به کناره‌گیری‌اش کردند. قدم بعدی برای کنترل نرخ ارز اما در حوزه پلیسی برداشته شد و در یک اقدام ضربتی فرمانده انتظامی تهران بزرگ صبح شنبه (۱۰ دی) از دستگیری ۱۱۹ اخلاگر ارزی و کشف ۴۴۵ هزار واحد ارزی خبر داده و گفته «طرح برخورد با اخلالگران نظام ارزی» با شدت بیشتری ادامه خواهد داشت. او گفته این اقدامات با هماهنگی با بانک مرکزی در حال اجراست.
دستگیری بیش از ۲۰۰ نفر در کمتر از یک هفته
به گزارش جمله؛ سردار حسین رحیمی در نشست خبری خود در تشریح اقدامات پلیس در برخورد با اخلالگران نظام ارزی گفته «پلیس با هماهنگی بانک مرکزی اقداماتی را در حوزه کنترل قیمت بازار و برخورد با سودجویان طلا و ارز، هم در فضای مجازی و هم در فضای حقیقی، آغاز کرده است.»
رحیمی خبر داده که در همین راستا طی دو سه روز گذشته بنا به درخواست مسئولان بانک مرکزی اقدامات عملیاتی برای «مقابله با اخلالگران نظام ارزی» انجام شده و این عملیات حتی در روز گذشته (جمعه) هم ادامه یافته است. این مقام پلیس گفته همین اقدامات موجب کاهش سه هزار تومانی قیمت ارز در بازار شده است.
به گفته وی، «این طرح در مناطق تجمع صرافی‌ها انجام شده و ۱۱۹ نفر که تعداد زیادی از آنها دارای سابقه بودند، دستگیر شده‌اند و از این افراد ۴۴۵ هزار واحد ارزی به ارزش حدود شش میلیارد تومان کشف شده است و ۲۰ نفر از آنها روانه زندان شده‌اند.»
فرمانده انتظامی تهران بزرگ با اعلام اینکه «این طرح از امروز با شدت بیشتری ادامه خواهد داشت»، عنوان کرده که «پلیس فتا نیز اقداماتی در این زمینه انجام داد و در این راستا ۶۷ کانال و صفحه در فضای مجازی شناسایی شد و ۲۰ نفر از مدیران کانال‌ها احضار شدند و پس از اخذ تعهد آزاد شدند و ۴۶ صفحه مجازی نیز حذف شده است»؛ صفحاتی که به گفته رحیمی، میلیون‌ها عضو و بازدیدکننده داشته‌اند. این دومین قدم پلیس برای دخالت در بازار ارز بود چرا که روز پنجشنبه (۸ دی) نیز رئیس پلیس امنیت اقتصادی تهران بزرگ از دستگیری ۹۶ دلال ارز در پایتخت و کشف و ضبط ۱۱۸ هزار دلار از دلالان خبر داده بود.
ورود نهادهای امنیتی به حوزه قیمت‌گذاری جعلی ارز
در آن سوی ماجرا یعنی حوزه نرم‌افزاری هم روز جمعه روابط عمومی وزارت اطلاعات با انتشار اطلاعیه‌ای اعلام کرد که «تعدادی از گردانندگان و سرشاخه‌های اصلی کانال‌ها، گروه‌ها و صفحات مجازی که درصدد قیمت‌گذاری جعلی ارزهای خارجی، انجام معاملات فردایی و سوداگری بودند، مورد رصد اطلاعاتی قرار گرفتند و شناسایی و دستگیر شدند. در این راستا با اشراف اطلاعاتی کارشناسان این وزارتخانه ۱۱ نفر از عوامل موثر بر نوسانات غیرعادی بازار ارز در شبکه‌های اجتماعی با دستور مقام محترم قضایی بازداشت و روانه زندان شدند. همچنین شناسایی ۳۲۰ نفر از عوامل اصلی مرتبط با کانال‌ها و گروه‌های مجازی نیز انجام پذیرفته است که به‌زودی اقدامات لازم جهت برخورد با این عناصر مخرب بازار ارز صورت می‌گیرد.»
از جمشید بسم الله تا فردوسی ۱۴۰۱
این اولین بار نیست که دولت‌ها اقدام به برخورد پلیسی در حوزه ارزی می کنند. این کار نخستین بار در دولت محمود احمدی نژاد و با دستگیری شخصی به نام «جمشید بسم‌الله» به طور رسمی کلید خورد و با گذشت حدود بیست سال حالا با همان روش در دولت رییسی ادامه پیدا می‌کند. دولت روحانی نیز چند باری از این روش برای کنترل بازار ارز استفاده کرد، اما جالب است بدانید این دستگیری ها نه تنها تاثیری میان مدت و بلندمدت بر افزایش نرخ ارز نداشت، بلکه موجب شد تصمیات عقلانی و اقتصادی نیز زیر سایه‌ی این برخوردهای پلیسی کمتر مورد توجه قرار بگیرد.
این شیوه بارها توسط اقتصاددانان مورد سوال واقع شده و آنها معتقدند دستگیری خرده‌فروشان فردوسی راه‌حل این درد مزمن نیست، چرا که در بهترین حالت ۱۰درصد معاملات ارزی به صورت خُرد و توسط عامه مردم صورت می گیرد و ۹۰ درصد مابقی در حوزه‌هایی است که اساس ربطی به میدان فردوسی ندارد. ازجمله این منتقدان موسی غنی نژاد اقتصاددان مشهور ایرانی است که به روند برخوردهای قهری در دولت روحانی معترض شد.
انتقاد اقتصاددان‌ها به روش‌های پلیسی
وی در سال ۱۳۹۴ با انتقاد از دستگیری ها در بازار ارز و ارائه آن به عنوان راه‌حلی برای کنترل این بازار گفته بود : «ین برخوردها با هدف کنترل بازار و مقابله با تقاضای سفته‌بازی انجام می‌گیرد. به نظر می‌رسد، هر زمان که بازار ارز با وضعیت غیرعادی و موج افزایش قیمت مواجه می‌شود در نهایت برخوردهای این‌چنینی در بازار صورت گرفته است. تجربه نشان داده است اینگونه برخوردها نه‌تنها نتیجه مثبت به همراه ندارد، بلکه به التهابات بازار بیشتر دامن زده است.اینکه چرا در بازار ارز شاهد برخورد پلیسی هستیم و آیا اینگونه برخوردها با دلالان می‌تواند به کنترل بازار ارز کمک کند، موضوعی است که جای بحث و بررسی دارد.» این کارشناس در رابطه با پیامدهای چنین رفتاری با اشاره به اینکه، راه صحیح و منطقی این است که طبق قانون با افراد متخلف مانند صرافی‌های بدون مجوز برخورد کرد، تصریح کرد: برخورد پلیسی در بازار ارز اثر کاملاً منفی بر بازار و اقتصاد می‌گذارد. اینگونه برخوردها این ذهنیت را در جامعه و عامه مردم به وجود می‌آورد که بانک مرکزی توانایی کنترل بازار ارز را ندارد و از طریق برخورد پلیسی به دنبال به نظم درآوردن و کنترل بازار است. به گزارش جمله، به نظر نمی رسد انتقادها و توصیه ها در این خصوص چندان مورد توجه دولت قرار گیرد. زیرا دولتی ها نیز به خوبی می دانند ریشه اصلی افزایش نرخ ارز در روابط خارجی ایران به خصوص برجام و FATF نهفته است و تا زمانی که این امور تعیین تکلیف نشوند هرگونه برخوردی موقتی است و نهایتا بعد از توقفی کوتاه مجددا شاهد افزایش نرخ ارز آنهم با شدت بیشتری خواهیم بود.
